Φιλιάτες: Ο θάνατος του Ιταλού διοικητή

thespro.gr Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024

Φιλιάτες: Ο θάνατος του Ιταλού διοικητή

Σκαλίζοντας τα γεγονότα των πρώτων ημερών του πολέμου του 1940 στη Θεσπρωτία, ασχοληθήκαμε πολύ και με το ημερολόγιο του Φερνάντο Καμπιόνε. Σε λίγο καιρό θα το έχουμε στα χέρια μας στο πρωτότυπο κι έτσι θα αντλήσουμε περισσότερες πληροφορίες. Για την ώρα βασιστήκαμε στη μετάφραση που δημοσίευσε το “ΕΘΝΟΣ” το 1953. Ο Γιώργος ο Κώτσης (Ιγκορ) φρόντισε να αναδημοσιεύσει το τμήμα που αφορούσε τη Θεσπρωτία στην εφημερίδα του, αλλά και στο βιβλίο του για το Φιλιάτι. Δε σταμάτησε όμως εκεί: Φρόντισε να βρει και την αναμνηστική στήλη που τοποθέτησαν οι Ιταλοί, προς τιμήν του σκοτωμένου διοικητή και να τη φωτογραφίσει. Βρίσκεται στου “Τάκα” και πρέπει οπωσδήποτε να τοποθετηθεί σε ένα υπόβαθρο. Μπορεί οι Ιταλοί να επιτέθηκαν απροκάλυπτα στη χώρα μας, μπορεί τα στρατεύματά τους να σκόρπισαν το θάνατο, την πείνα και τον εξευτελισμό, αλλά δεν χρειάζεται εμείς να ξεφτιλίζουμε τους νεκρούς τους.

Ας διαβάσουμε το περιστατικό του θανάτου του Ιταλού διοικητή, όπως το περιγράφει ο Καμπιόνε:

“…30 Οκτωβρίου 1940. Ξαφνικά το βράδυ, σαν κεραυνός σε καθαρό ουρανό, έρχεται η ανακοίνωση ότι σκοτώθηκε στους Φιλιάτες ο διοικητής του 32ου συντάγματος. Αποτελεί σημαντικότατη απώλεια ο θάνατός του κατά την αρχική φάση των επιχειρήσεων, γιατί στερεί το σύνταγμα του γέρου διοικητή που τον αγαπούσαν και τον εκτιμούσαν οι υφιστάμενοί του, κυρίως οι στρατιώτες. Ο συνταγματάρχης είχε πάει στο παρατηρητήριο του πυροβολικού για να εξετάσει ο ίδιος από πού προερχόταν η βολή μιας εχθρικής πυροβολαρχίας, η οποία παρενοχλούσε τα συγκεντρωμένα στρατεύματα στους Φιλιάτες.

Εκεί στο παρατηρητήριο τον πέτυχε μια εχθρική οβίδα και τον κομμάτιασε. Ήταν ο μόνος αξιωματικός που έπεσε κατά την πρώτη φάση των επιχειρήσεων. Ο θάνατός του προκάλεσε γενική και ειλικρινή θλίψη, που ήταν ακόμη μεγαλύτερη, γιατί αυτό το τραγικό γεγονός ήρθε την ώρα που οι επιχειρήσεις εξελισσόταν τόσο λαμπρά…”

Βέβαια το γεγονός αυτό διαδόθηκε αστραπιαία και στον ελληνικό πληθυσμό της περιοχής. Ήταν η πρώτη ευχάριστη είδηση από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος.( Μην ξεχνάμε ότι ο στρατός αποσύρθηκε πίσω από το φυσικό φράγμα του Καλαμά κι άφησε ανυπεράσπιστη την επαρχία Φιλιατών, όπως και την αντίστοιχη περιοχή στο Ν. Ιωαννίνων. Ο κόσμος ένοιωσε προδομένος. Φανταστείτε τους φαντάρους που πολεμούσαν πίσω από τον Καλαμά αλλά οι οικογένειές τους, οι μανάδες κι οι πατεράδες τους, τα παιδιά τους ήταν στα χέρια των Ιταλών και το χειρότερο των Αλβανοτσάμηδων!
Με τί καρδιά θ’ αντιστέκονταν; Επειδή τους απειλούσαν με στρατοδικείο κι εκτέλεση;)
Η είδηση λοιπόν ότι σκοτώθηκε ο Ιταλός διοικητής, από το ελληνικό πυροβολικό, πήρε θρυλικές διαστάσεις! Η οβίδα έπεσε μέσα στο καζάνι με το τσάι και τον ξεπάστρεψε. Κι ο επόμενος διοικητής, τόσο τρομοκρατήθηκε από την ευστοχία των Ελλήνων, ώστε εξέδωσε τη διαταγή “No fatsa Doulca”
“Όχι φάτσα στη Ντούλκα” από όπου ξεκίνησε το βλήμα. Ο Καμπιόνε δεν αναφέρει φυσικά τέτοια εντολή.

Μιχάλης Γ. Πασιάκος -labastia.blogspot.gr

Σ. Ιστολόγου: Να ευχαριστήσω τον ακούραστο Μιχάλη και να προσθέσω οτι η ανεύρεση της μισοκατεστραμένης επιτύμβιας στήλης έγινε με την συμβολή του Ηλία Λαγού, και το όνομα του στρατηγού είναι ROBERTO CIOVANI…

Για τα υπόλοιπα ας φροντίσει η δημοτική αρχή.

Σε μια άκρη στο δρόμο προς του ΤΑΚΑ- πριν το εργοστάσιο- ας γίνει ένα βάθρο για να στηθεί επάνω του η επιτύμβια στήλη- δείγμα της τοπικής ιστορίας και της αξιοπρέπειας των Φιλιαταίων…

Νέα Φιλιατών

Φιλιάτες: Ο θάνατος του Ιταλού διοικητή

Reviewed by thespro.gr on Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024 Rating: 5

Πρόσκληση σε γενική συνέλευση των μελών του Σύριζα ΠΣ ΘΕσπρωτίας

thespro.gr Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024

Πρόσκληση σε γενική συνέλευση των μελών του Σύριζα ΠΣ ΘΕσπρωτίας

Στην πορεία για το Έκτακτο Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ η Νομαρχιακή Επιτροπή Θεσπρωτίας και οι ΟΜ Ηγουμενίτσας, Σουλίου & Φιλιατών διοργανώνουν γενική συνέλευση μελών του νομού Θεσπρωτίας την Τετάρτη 30 Οκτωβρίου 2024 και ώρα 18.00 στην αίθουσα συνεδριάσεων «Ελίνιον» στο Ξενοδοχείο Angelika Pallas στην Ηγουμενίτσα, με θέματα :

1. Κατάθεση υποψηφιοτήτων συνέδρων,

2. Ορισμός Μελών Εφορευτικών Επιτροπών για τη διεξαγωγή των εκλογών,

3. Λήψη απόφασης για την ημερομηνία και τον τόπο διεξαγωγής των εκλογών (2 ή 3 Νοεμβρίου 2024).

Εισηγητής στην Ολομέλεια θα είναι ο Γιάννης Βουλγαράκης, μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ και οργανωτικός υπεύθυνος για το Νομό Θεσπρωτίας.

Με συντροφικούς χαιρετισμούς

ΝΕ ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ Θεσπρωτίας

ΟΜ Ηγουμενίτσας

ΟΜ Σουλίου

ΟΜ Φιλιατών

Πρόσκληση σε γενική συνέλευση των μελών του Σύριζα ΠΣ ΘΕσπρωτίας

Reviewed by thespro.gr on Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024 Rating: 5

Οι πρώτες μέρες του πολέμου στην Παραμυθιά

thespro.gr Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024

Οι πρώτες μέρες του πολέμου στην Παραμυθιά

Είχαν περάσει μόλις 10 ημέρες από την 28η Οκτωβρίου του 1940, όταν το απόγευμα της 7ης Νοεμβρίου, μια διμοιρία Ιταλών, ακολουθούμενη από ομάδες μουσουλμάνων της περιοχής, έφτασε στην Παραμυθιά, άλλοι με ζώα και άλλοι πεζοπορώντας, χωρίς να αντιμετωπίσουν καμία αντίσταση.

Η διμοιρία των Ιταλών αυτών στρατιωτών πιθανόν να ήταν μια αναγνωριστική ομάδα, η οποία μαζί με τα ένοπλα μπουλούκια των μουσουλμάνων, που τους ακολουθούσαν, δεν υπέρβαινε, όπως από πολλούς έχει υπολογιστεί, τους 80 άνδρες. Μεταξύ των μουσουλμάνων που ακολουθούσαν τους Ιταλούς στην Παραμυθιά, αναγνωρίστηκαν ο Μελέκ Σιάνης και ο Μεϊντής Χότζας, που φέρονταν ως αρχηγοί ομάδας μουσουλμάνων από τη Δραγομή Παραμυθιάς.

Οι μουσουλμάνοι της Παραμυθιάς, αφού ειδοποιήθηκαν μεταξύ τους για τον ερχομό των Ιταλών, συγκεντρώθηκαν οι πιο πολλοί από αυτούς στο τζαμί του παζαριού και υποδέχθηκαν με τιμές τη μικρή αυτή ιταλική δύναμη, την οποία και ευλόγησε ο μουφτής τους, ο Χασάν Αβδουλά Μπολάτης. Η στρατιωτική εκείνη διμοιρία των Ιταλών, με την υπόδειξη του μουσουλμάνου Σιέφη Ντίνο, πυρπόλησε το μαγαζί του Σωτήρη Κουτούπη, στο υπόγειο του οποίου υπήρχε αποθηκευμένο πολεμικό υλικό του ελληνικού στρατού, με αντιασφυξιογόνες μάσκες και άλλα στρατιωτικά είδη.

Την ίδια ώρα η μικρή αυτή ιταλική δύναμη έβαλε φωτιά και έκαψε τρία φορτηγά αυτοκίνητα, που ήταν σταθμευμένα στην ανηφόρα του Γαλατά: του Κωτσιώνη, του Βένου και του Σπυρίδη. Μαζί με τις αποθήκες αυτές του Ελληνικού στρατού κάηκε τότε και ένα ολόκληρο συνεχόμενο οικοδομικό τετράγωνο από πολλά μαγαζιά. Και τότε, όταν οι φλόγες της φωτιάς κατάτρωγαν όλα εκείνα τα μαγαζιά, οι μουσουλμάνοι που συνεργάζονταν με τις ιταλικές αυτές δυνάμεις, μην έχοντας άλλο ψωμί στον τουρβά τους, άνοιξαν το φούρνο του Λάμπρου Μίχα, από όπου πήραν όλα τα ψωμιά, τις ελιές και τα τυριά που υπήρχαν μέσα στο μαγαζί.

Από τους κατοίκους της Παραμυθιάς, εκτός από τους μουσουλμάνους που υποδέχθηκαν τους Ιταλούς, πολύ λίγοι ήταν στα σπίτια τους εκείνο το βράδυ. Οι πιο πολλοί, πολλές μέρες πριν, είχαν φύγει για προφύλαξη στα γύρω ορεινά χωριά, στο Βοϊνίκο (Προδρόμι), στο Σούλι, στο απάνω Παγκράτι, στη Σέλλιανη και αλλού.

Η επίθεση του ελληνικού στρατού στο κεντρικό μέτωπο Καλπάκι – Βελλά – Νεγράδες – Γκραμπάλα ανάγκασε και τις ιταλικές μονάδες σε άτακτη υποχώρηση προς τα βουνά της Αλβανίας, πέρα από τα ελληνικά σύνορα. Με την υποχώρηση των Ιταλών, οι ελληνικές δημόσιες αρχές επανήρθαν στις θέσεις τους (14-11-1940) και ανέλαβαν τις διοικητικές τους υπηρεσίες στα χωριά και στις πόλεις της Θεσπρωτίας. Τότε, ο Σιέφης (Εσρέφ Ντίνος), ο οποίος με ιδιαίτερο ζήλο υπέδειξε και οδήγησε τους Ιαλούς στις αποθήκες του ελληνικού στρατού, τις οποίες και έκαψαν, παραπέμφθηκε σε έκτακτο στρατοδικείο, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε.

Όλες εκείνες τις μέρες της εισόδου των Ιταλών σε ελληνικό έδαφος της Θεσπρωτίας, από τις 28 Οκτωβρίου του 1940 μέχρι και τις 14 Νοεμβρίου του ίδιου έτους, οι κινήσεις και πράξεις των μουσουλμάνων ήταν εχθρικές προς τα ελληνικά στρατεύματα, ενώ παντού εκδηλώνονταν φανερά υπέρ των ιταλικών δυνάμεων.

Υποδέχονταν παντού τους Ιταλούς ως ελευθερωτές, του υποβοηθούσαν σε κάθε τους πράξη και κατέδιδαν σε αυτούς το καθετί που γνώριζαν για τη δύναμη, τις κινήσεις και τις θέσεις του ελληνικού στρατού.

Η κίνηση εκείνη της ιταλικής αυτής μονάδας προς το Μαργαρίτι και την Παραμυθιά δεν εξελίχθηκε σε παραπέρα ανάπτυξη των επιτιθέμενων δυνάμεών τους προς το εσωτερικό του ελληνικού χώρου. Δείχνει μάλλον σαν μια στρατιωτική κίνηση με σκοπό την κατάληψη του χώρου της Θεσπρωτίας. Και αποτελεί, φυσικά, ένα απλό στρατιωτικό επεισόδιο. Γι’ αυτό και οι Ιταλοί, όπως βιαστικά ήρθαν, έτσι –μαζί με τους μουσουλμάνους, που τους ακολουθούσαν και τους υποβοηθούσαν- βιαστικά έφυγαν, προς τη Μαζαρακιά και το Μαργαρίτι, όπου πιθανόν βρισκόταν και η κύρια δύναμή τους. Ήταν μάλλον μονάδες πεζικού, γιατί πουθενά δεν αναφέρεται ότι διέθεταν μηχανοκίνητη υποστήριξη.

Η φιλοφασιστική, κατασκοπευτική και προδοτική συμπεριφορά της θρησκευτικής μειονότητας των μουσουλμάνων και η συνεργασία τους με τις ιταλικές δυνάμεις, που μπήκαν τότε στο ελληνικό έδαφος της Θεσπρωτίας κι έφθασαν μέχρι το Μαργαρίτι και την Παραμυθιά, εξανάγκασαν τις ελληνικές αρχές να λάβουν έκτακτα μέτρα για την ασφάλεια των μετόπισθεν του μαχόμενου ελληνικού στρατού. Συνελήφθησαν τότε προληπτικά αρκετοί μουσουλμάνοι, που θεωρήθηκαν επικίνδυνοι για την ασφάλεια και την τάξη, και εκτοπίστηκαν στην Κόρινθο και στη Χίο. Εκεί παρέμειναν μέχρι τις πρώτες μέρες της Κατοχής.

Όταν, μετά την εισβολή των Γερμανών και την κατάρρευση του Μετώπου, οι μουσουλμάνοι αυτοί, που για προληπτικούς λόγους είχαν εκτοπιστεί, γύρισαν τέλη Απριλίου με αρχές Μάη (1941) στα σπίτια τους, έφερναν μέσα τους την πίκρα και τη δυσαρέσκεια για τις κακουχίες που αντιμετώπισαν τόσο αυτοί οι ίδιοι όσο και οι οικογένειές τους, που αβοήθητες παντελώς αντιμετώπισαν πολλές δυσκολίες. Η διαίρεση, που από το 1913 και μετά είχε καλλιεργηθεί από την ιταλική και την αλβανική προπαγάνδα, βρήκε σε τούτο το γεγονός μία από τις πιο σοβαρές αιτίες, που σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες οδήγησαν τη θρησκευτική αυτή μειονότητα των μουσουλμάνων στις δαγκάνες των ιταλικών δολοπλοκιών και στα επεκτατικά, ιμπεριαλιστικά και ύπουλα σχέδιά τους.

Μέρες κάπνιζαν τα μαγαζιά και τα αυτοκίνητα που έκαψαν εκείνο το βράδυ οι Ιταλοί στην Παραμυθιά. Στους δρόμους άκουγε κανείς πολλούς που λέγανε ότι οι Ιταλοί έφυγαν γιατί φοβήθηκαν ένα λόχο Ελλήνων φαντάρων, που βρισκόταν τότε στη Σκάλα της Παραμυθιάς, στο Ελευθεροχώρι. Ευρύτατα επίσης κυκλοφόρησε η φήμη ότι ο λοχαγός Μαραγκός της ελληνικής αυτής στρατιωτικής μονάδας, που είχε την έδρα του στο Ελευθεροχώρι, κυνήγησε στα στενά της Παραμυθιάς, με το πιστόλι στο χέρι, το χότζα από τη Μενίνα, που εκείνο το βράδυ ήταν μαζί με τους Ιταλούς στρατιώτες την Παραμυθιά.

Τα επόμενα χρόνια της κατοχής, η Παραμυθιά όπως και ολόκληρη η χώρα, έζησε τραγικές στιγμές που έμελλαν να μείνουν στην ιστορία και να θυμίζουν σε όλους μας πως το απόλυτο ιδανικό είναι η Ελευθερία...

Με πληροφορίες από το βιβλίο του Ιωάννη Παρόλα «Γη Θεσπρωτών»

paramythia-online.gr

Οι πρώτες μέρες του πολέμου στην Παραμυθιά

Reviewed by thespro.gr on Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024 Rating: 5

28Η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 - «ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΥΠΕΡΟΧΗΣ»

thespro.gr Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024

28Η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 - «ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΥΠΕΡΟΧΗΣ»

Ένα από τα καλύτερα βιβλία που έχουν γραφεί για τον Πόλεμο του 40 είναι και το βιβλίο του Σπύρου Μελά με τον τίτλο « Η ΔΟΞΑ ΤΟΥ ΣΑΡΑΝΤΑ- ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΠΕΛΑΓΑ». Το έχω διαβάσει. Από τα κείμενα ,που με είχαν εντυπωσιάσει ,ήταν και αυτό με τον ως άνω τίτλο « ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΥΠΕΡΟΧΗΣ». Σκέφτηκα, γράφοντάς το, πως είναι ο καλύτερος τρόπος να συμμετάσχω μαζί σας στον εορτασμό της Εθνικής μας εορτής , τιμώντας συγχρόνως και τον συγγραφέα Σπύρο Μελά, ο οποίος βρέθηκε στην πρώτη γραμμή του πολέμου και τον έζησε από κοντά. Επομένως τα όσα γράφει και θα διαβάσουμε είναι αληθινά , ζεστά, από τον τόπο μτου πολέμου.

Αντιγράφω λοιπόν : « Το μυστικό του ηθικού και της υπεράνθρωπης αντοχής του φαντάρου , είναι η πίστη του. Πιστεύει στο έθνος , στο δίκιο του και στην Παναγία της Τήνου. Δεν φαντάζομαι να υπάρχει στον κόσμο λαός , πιο περήφανος , για την ιστορική του μοίρα , από τον ελληνικό.

– «Είμαστε Έλληνες – άκουσα , μία ημέρα, να λέει ένα φανταράκι στο σύντροφό του - ή δεν είμαστε , ρε συνάδελφε ; ».

– Έ πως δεν είμαστε Έλληνες ; »

- Όχι , θέλω να σου πω , δηλαδή ότι φθάνουμε μέχρι τον Μέγα Αλέξανδρο και τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο !... Ψέματα ;…

Ποιος να τολμήσει να αμφισβητήσει τέτοια πράγματα! Το μαναβάκι , πούχε ντυθεί την τίμια στολή του υπερασπιστή της πατρίδας , μπορεί να μην ξέρει την ιστορία του έθνους του, άλλο από μερικά ονόματα : Λεωνίδας, Θερμοπύλες, Μραθώνας, Σαλαμίνα. Αλλά ξέρει αυτό που χρειάζεται περισσότερο απ΄όλα : Ότι της ιστορίας αυτής χάνονται οι ρίζες , στα βάθη των αιώνων. Υπάρχουν λαοί μεγαλύτεροι, έθνη πολυαριθμότερα, χώρες πλουσιότερες. Ο Ρωμιός βάζει τον εαυτό του , πάνω από όλους. Πιστεύει ότι είναι το άνθος της ανθρωπότητας .

Ένας νεοέλληνας συγγραφέας, που ήθελε πολύ να κάνει τον έξυπνο, σατίριζε αυτό το αίσθημα , σ΄ένα μυθιστόρημα [ Δυστυχώς υπάρχουν και σήμερα αρκετοί και μάλιστα καθηγητάδες που κάνουν το ίδιο]. Μαστίγωσε τη ρωμέικη περηφάνια , σαν το χειρότερον εθνικό ελάττωμα. Πόσες φορές δεν τον θυμήθηκα , στ΄αλβανικά βουνά. Ήθελα να τον είχα εκεί πέρα , να του δείξω τα θαύματα αυτής της ψυχολογίας και να τον αρχίσω στις σβερκιές, για τη σάτιρά του. Ένα βραδάκι μετά τη μάχη , ένας έκανε συγκρίσεις , μεταξύ αυτού που κάνουμε εμείς και αυτού πούγινε στην Γαλλία. Τα φανταράκια δεν ήθελαν να ακούσουν.

- Δεν το κόβειις ,συνάδελφε, που θα βάλεις τώρα τους Γάλλους μ΄εμάς ;

Αυτό το αίσθημα της υπεροχής , τον οπλίζει μ΄ένα κουράγιο ανεξάντλητο . Δεν συζητεί για τη νίκη. Τη θεωρεί φυσική συνέπεια, αυτής της υπεροχχής. Από το ίδιο αίσθημα πηγάζει και η αγανάκτησή του για την επίθεση :

Για ποιούς μας πέρασαν ; Πως έβαλαν με το νου τους , ότι μπορούν να μας υποδουλώσουν ;

Ένας δάσκαλος , που η επιστράτευση έντυσε με τη στολή του αξιωματικού, μούλεγε στην Κάμια, κάτω από το αντίσκηνο :

- Ο Μουσολίνι έκανε την καλύτερη γκάφα της εποχής. Λησμόνησε , ότι οι Έλληνες είναι καταλυταί αυτοκρατοριών.

- Καταλυταί αυτοκρατοριών ; Ρώτησα έκπληκτος το δάσκαλο.

- Αυτός όμως μου εξήγησε :

- Έπρεπε να θυμηθεί , ότι εμείς φάγαμε την αυτοκρατορία των σουλτάνων, όταν ακριβώς η Ευρώπη τους έτρεμε. Και τώρα με τους Ιταλούς είναι η δεύτερη αυτοκρατορία , που τρώμε, μέσα σε ένα αιώνα.

- Αυτό είναι το δεύτερο στήριγμα του φαντάρου. Η πληγωμένη φιλοτιμία , η επανάσταση της συνειδήσεεώς του. Μας επιτέθηκαν στα καλά καθούμενα , γιατί τους κάπνισε να μας σκλαβώσουν. Όταν κάποιος ξένος παρατηρητής , ρώτησε έναν από τους στρατηγούς μας : Πιο είναι το μυστικό της επιτυχίας σας ; Πήρε την απάντηση :

- Η άδικη επίθεση του εχθρού.

Ο φαντάρος πιστεύει τέλος στην Παναγία. Είναι η μόνη γυναικεία μορφή που κυκλοφορεί σε χιλιάδες εικονίτσες στο μέτωπο. Είναι μικρογραφίες της Μεγαλόχαρης της Τήνου, διαβασμένες στην εκκλησία, κρεμασμένες στο λαιμό των παλικαριών. Σε όλες τις δύσκολες στιγμές , φέρνουν το χέρι στο στήθος κι εγγίζουν , αυτό το φυλαχτό, μ΄ενδόμυχη παράκληση , να κάμει το θαύμα της . Και είναι τόσο καλή , που δεν τα παραλείπει ποτέ ».

Τέτοιες σκέψεις , τέτοια λόγια μού έλεγε και ο πατέας μου ,όταν επιστρατεύθηκε και παρουσιάστηκε στο Φιλιάτι το 1940. Τους μιλούσε ο λοχαγός και τους έλεγε : «Ο εχθρός ήλθε στον τόπο μας, στον τόπο σας. Στα σπίτια μας, στα σπίτια σας. Τι θα κάνετε ; Θα του το επιτρέψετε ;». - Όχι φώναζαν με « ένα στομά» ,όσο πιο δυνατά μπορούσαν. – Αυτό πρέπει να κάνετε, συνέχιζε ο λοχαγός , αλλά αν δεν έχετε όπλα τι θα κάνετε ;- Θα τους χτυπήσουμε με τσεκούρια. – Και αν δεν έχετε τσεκούρια ; - Επίθεση με μαχαίρι, πηρούνι, με κασμά ότι βρούμε μπροστά μας. Και στην ανάγκη θα έλθουμε στα χέρια και θα τους δαγκώσουμε ! Τα λέγαμε και τα πιστεύαμε, μου έλεγε ο πατέρας. «Είχα γίνει άλλος άνθρωπος. Είχα γίνει θεριό Χρήστο! Ήμουν 33 χρονών και δεν φοβόμουν τίποτε. Και ας είχα οικογένεια με μικρά παιδιά».

Ναι έτσι σκεπτόταν τότε. Ναι εκείνο ήταν το μυστικό της επιτυχίας. Η πίστη, τα χριστιανικά ιδανικά , η ελληνική ψυχή.Και σήμερα ; Σήμερα λεχουν αλλάξει πολλά. Πιστεύω , όμως πως αν χρειαστεί πάλι η ελληνική ψυχή να …ξεμυτίσει !

Στον πρόλογο του βιβλίου ο Σπύρος Μελάς αναλογιζόμενος τη στάση των νέων σχετικά με το πόλεμο , γράφει : « Τι θα έκανε η νέα γενιά ; Ποιούς δρόμους θα τραβούσε ; Ευκαιρία δεν χάναμε να μην το υπογραμμίσουμε. Και δεν ήσαν αστήρικτα αυτά τα αγωνιώδη ερωτήματα. Είχεν αναπτυχθεί μία τάση υλιστικού ηδονισμού , μία διανοητικότητα διεθνιστική και κοσμοπολιτική. Βλέπαμε τον κίνδυνο να έρχεται τεράστιος… Ευτυχώς είχαμε γελαστεί. Και πρέπει να έχουμε σήμερα την εντιμότητα να το ομολογήσουμε. Είχαμε υποτιμήσει τη δύναμη των ελληνικών παραδόσεων, το αιώνιο αντιφέγγισμα του Ελληνικού Εθνισμού… Στα βουνά και στα πέλαγα , βλέπουμε τώρα , πια γενεά ηρώων μας διαδέχεται. Είναι νιάτα ημιθέων. Ας τους βγάλουμε το καπέλο με σεβασμό , με θαυμασμό. Είναι άξια παιδιά της αιώνιας Ελλάδας. Μέτωπο, Δεκέμβριος 1040». Το ξαναγράφω : Αν χρειαστεί οι νέοι μας θα πράξουν το ίδιο !

Χρήστος Στεφ. Ευαγγέλου
Πλαταριά 24 Οκτωβρίου 2015

28Η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 - «ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΥΠΕΡΟΧΗΣ»

Reviewed by thespro.gr on Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024 Rating: 5

ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ: ΕΝΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1940-1944

thespro.gr Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024

ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ: ΕΝΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1940-1944

Στα χέρια μου έπεσε το βιβλίο του Ζ.Ν. Παπαμιχόπουλου με τον τίτλο « Ο ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ – 17 ΗΜΕΡΕΣ ΤΟΥ Μαρτίου 1941» [ Η Εαρινή Επίθεσις του Μουσολίνι] , το οποίο πραγματικά είναι εξαιρετικό . Περιλαμβάνει τα γεγονότα από την 9η Μαρτίου μέχρι και την 25η του ιδίου μήνα στην περιοχή Τρεμπεσίνας- Μπούμπεσι δηλαδή περιλαμβάνει τις τελευταίες φάσεις του όλου αγώνα , οι οποίες έκριναν την τύχη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου στην Αλβανία και επισφράγισαν την ήττα του Μουσολίνι.

Ο συγγραφέας ήταν δημοσιογράφος –πολεμικός ανταποκριτής. Και όμως διαβάζοντας το βιβλίο έχεις την αίσθηση ότι δεν είναι αυστηρή πολεμική ανταπόκριση , ούτε λογοτεχνικό αφήγημα . Διακρίνεις μία τρυφεράδα και αναπόληση των γεγονότων που τα έχει ζήσει και τα γνωρίζει.

Ίσως αναρωτηθείτε που είναι το ιδιαίτερο γεγονός , το « ντοκουμέντο» που αναφέρω στον τίτλο του κειμένου. Το θεωρώ ,ως ντοκουμέντο, γιατί είναι ένα γεγονός που αφορά την περιοχή μας , τη Θεσπρωτία μας και εγώ προσωπικώς δεν το γνώριζα. Θεωρώ ότι πρέπει να το μάθουν και οι αναγνώστες μου. Ο συγγραφέας το γράφει στην εισαγωγή του. Αν πάλι κάποιος ή κάποιοι το γνωρίζουν …ας το ξαναθυμηθούν ! Ας το διαβάσουμε ή πιο σωστά αντιγράφω πιστά : « Κατά την κήρυξι του Ελληνοϊταλικού πολέμου , τα επίσημα δεδομένα εσημείωσαν το γεγονός , ότι οι ιταλοί επετέθησαν κατά της Ελλάδος μισή ώρα ενωρίτερα , δηλαδή στις 5.30, αντί τις 6 το πρωί, όπως ώριζε το τελεσίγραφο του πρεσβευτού Γκράτσι στον Ιω. Μεταξά. Και, όμως, ο ιταλός αρχιστράτηγος Βισκόντι Πράσκα απεκάλυπτε ότι ολίγο μετά τα μεσάνυχτα της 27ης προς την 28η Οκτωβρίου , τα πρώτα ιταλικά μαχητικά τμήματα εκινήθησαν μυστικά και αθόρυβα μέσα από ακάλυπτες οδεύσεις του ελληνικού εδάφους , αφού προσπέρασαν τα σύνορα.

Οδηγοί των ιταλών έγιναν τρεις ληστές φυγόδικοι στην Αλβανία , οι αρβανιτόβλαχοι Δημαρέλλης Δημ. , Λεβέντης Ευάγγελος και Γκέκας Χρίστος , επικηρυγμένοι από το 1923-1925, οι οποίοι ντυμένοι τη στολή του ιταλού λοχαγού [!] , ετέθησαν επί κεφαλής των μονάδων της μεραρχίας « Τζούλια» . Οι τρεις αρβανιτόβλαχοι εγνώριζαν καλά τα περάσματα των συνόρων , τις ρεματιές και τα μονοπάτια της Πίνδου από τις προπολεμικές επιδρομές στην ορεινή Ήπειρο , με την προστασία δε του υγρού σκοταδιού και με την κάλυψη της ορεινής ομίχλης , που αφάνιζαν τα πάντα κάτω από τον βροχερό καιρό και το χιονόνερο της νύχτας εκείνης, οδήγησαν τα μαχητικά τμήματα των ιταλών δια μέσου απρόσιτης οροσειράς , σε πρώτη φάση μέχρι την περιοχή της Φούρκας και του Προφήτη Ηλία, προσφέροντες έτσι στους εισβολείς ανεκτίμητες στρατιωτικές υπηρεσίες.

Κατά τη διάρκεια της ελληνικής αντεπιθέσεως[ μετά την 14η Νοεμβρίου] οι τρεις ληστές οι τρεις λησταί ηκολούθησαν τα υποχωρούντα ιταλικά στρατεύματα . Στην ελευθερωθείσα Ηγουμενίτσα ο υπουργός Ασφαλείας Κ .Μανιαδάκης ετοποθέτησε αμέσως κατ΄επιλογήν τον μοίραρχον Γεώργιον Βαρδουλάκην για την ανασυγρότησιν της περιοχής –σήμαρ αντιστράτηγος τέως Αρχηγός Χωροφυλακής[ το βιβλίο έχει εκδοθεί το 1970, που ζούσε ο Βαρδουλάκης]- ωργάνωσε ευθύς αμέσως άριστο δίκτυο πληροφοριών , από τους πράκτορές του δε έμαθε με λεπτομέρειες ότι οι τρεις λησταί είχαν εγκατασταθεί σαν σκηνίτες στις καλύβες της δασικής περιοχής του αλβανικού χωριού Κρανιά , κοντά στο Δέλβινο, συνεργαζόμενοι με τους σκιπετάρους και περιμένοντες να ξαναέλθουν στην Ήπειρο με τους ιταλούς χρηματοδότες τους. Ο Βαρδουλάκης τότε κατέστρωσε το σχέδιο ενεργείας , ειδοποίησε τους προελαύνουσες ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις [ Απόσπασμα του στρατηγού Ν. Λιούμπα] και επραγματοποίησε την τολμηρή επιχείρησί του. Κατήρτησε ειδικό ένοπλο απόσπασμα από τρεις χωροφύλακες , τους Γεώργ. Κοντάκον, Εμμ. Μάνην, και Εμμ. Ορφανουδάκην , και δύο εμπίστους χωρικούς από την Ηγουμενίτσα, τους Αντων. Μπέζαν και Δημ. Μπεράτην , οι οποίοι εγνώριζαν καλά την αρβανιτοβλαχικήν γλώσσα καθώς και τη περιοχή του Δελβίνου, όλοι δε μαζί, με επικεφαλής τον ίδιο τον Βαρδουλάκη , μεταμφιεσμένοι σε αλβανούς τσοπάνηδες , απεβιβάστηκαν μέσω Κερκύρας στην αλβανική ακτή, βορείως των Αγίων Σαράντα . Με πολλές προφυλάξεις οι έξη άνδρες , καλυπτόμενοι και από την εποχική κακοκαιρία , έφθασαν στη δασώδη έκτασι της Κρανιάς κατά το σούρουπο της 23ης Δεεκεμβρίου. Και η αστυνομική καταδρομή άρχισε με κινηματογραφική ταχύτητα. Τη νύχτα της 23 ης προς την 24η ο Βαρδουλάκης αιφνιδίασε και έδεσε τον πρόεδρο της κοινότητος , έτσι δε τον ηνάγκασε να του υποδείξει τις καλύβες των τριών ληστών. Έπειτα, με τέχνασμα και πριν ξημερώσει , συνέλαβε πρώτα τον Δημητρέλλη και σε συνέχεια τον γαμβρό του Λεβέντη , τελευταίον δε, με παραπλάνησι και τον Γκέκα. Τέλος σαν άρχισε να γλυκοχαράζει με βαρυχειμωνιά και μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα πολεμικών πυροβολισμών και φωτοβολίδων , η ομάς Βαρδουλάκη με την τρίδυμη λεία της και με οδηγούς τους γενναίους συνεργάτας του μοιράρχου , πέρασαν ασφαλώς δια μέσου, πλέον, δυνάμεων του στρατηγού Λιούμπα και έφθασαν στας Αθήνας , όπου ο υπουργός Ασφαλείας Κ. Μανιαδάκης έκλεισε τους ληστάς στις φυλακές της Αιγίνης . Κατά την κατοχή , όμως, τους αποφυλάκισαν οι ιταλοί , σε ένδειξι ευγνωμοσύνης για τις σημαντικές υπηρεσίες , που τους είχαν προσφέρει κατά την εισβολή τους στην ελληνική Ήπειρο».

Ελπίζω να μην σας απογοήτευσα. Απλά θέλησα να μοιραστώ μαζί σας αυτά τα νέα στοιχεία [ για εμένα] ως μία νέα ακόμη απόδειξη για τη συνεργασία μουσουλμάνων τσάμηδων και των κατακτητών ιταλογερμανών.

Σημείωση : Όταν έγραφα το βιβλίο « Γεώργιος Βασιλάκος-Ο Μανιάτης Ήρωας της Θεσπρωτίας» είχα συναντήσει το γιο του Βαρδουλάκη στο σπίτι του, ο οποίος ήταν φειδωλός στις πληροφορίες για τον πατέρα του.

Για την παρουσίαση -αντιγραφή
Χρήστος Στεφ. Ευαγγέλου

ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ: ΕΝΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1940-1944

Reviewed by thespro.gr on Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024 Rating: 5

Η επίθεση των Ιταλών στο προκεχωρημένο φυλάκιο της Πόβλας Φιλιατών

thespro.gr Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024

Η επίθεση των Ιταλών στο προκεχωρημένο φυλάκιο της Πόβλας Φιλιατών

Ο Δημήτρης Λέντζαρης περιγράφει πως ό ίδιος έζησε το χρονικό της εισβολής στο προκεχωρημένο φυλάκιο της Πόβλας Φιλιατών στην συνοριακή γραμμή με την Αλβανία.
«......Ο πόλεμος είχε αρχίσει προ του Οκτωβρίου του '40.
Την 1η Οκτωβρίου 1940 επιστρατεύτηκα και τοποθετήθηκα στο 2ο Λόχο
που είχε την έδρα του στην Πόβλα, Φιλιατών.....
Την 25η Οκτωβρίου 1940, είχα επιστρέψει στο χωριό μου από το Φιλιάτι που είχα μεταβεί, για να ορκιστώ ως δάσκαλος ενώπιον του Ειρηνοδίκη Φιλιατών γιατί ο διορισμός μου ήταν για την περιφέρεια Πωγωνίου.
Την 26η Οκτωβρίου, ημέρα της γιορτής μου, μετά το μεσημέρι επιστρέφω στο λόχο μου. Την 27η Οκτωβρίου 1940 είμεθα συγκεντρωμένοι στην αίθουσα των αξιωματικών του λόχου στην Πόβλα. Το ιταλικό πρακτορείο "ΣΤΕΦΑΝΙ" εκείνη τη στιγμή ανακοίνωσε ότι οι Έλληνες στρατιώτες συνεπλάκησαν με την Ιταλική Περίπολο στα σύνορα της Σαγιάδας και φονεύθηκαν τρεις Αλβανοί στρατιώτες και δύο Ιταλοί. Η ιταλική κυβέρνηση διαμαρτυρήθηκε και ζήτησε ευθύνες για τη στάση των Ελληνικών στρατευμάτων. Το ίδιο βράδυ, στο Πρακτορείο Αθηνών, το διέψευσε ως αποκύημα του ιταλικού πρακτορείου.
Ώρα 23.00. Ο ταγματάρχης κ. Παπαγεωργίου από το Φιλιάτι εκαλεί στο τηλέφωνο το λοχαγό μου κ. Σκιαδόπουλο. Τι είπαν;
Ώρα 24.00. Ο λοχαγός με διέταξε να βάλω διπλοσκοπούς. Στην οροθετική γραμμή βλέπαμε τις Ιταλικές περιπόλους να κινούνται παραδόξως και συνεννοούντο με φανούς. Διετέχθημεν να κατακλιθούμε.
28 Οκτωβρίου 1940, ώρα 3.10. Διατάσσεται συναγερμός και συγκέντρωση του λόχου.
Ώρα 4.30. Μετά δυσκολίας συγκέντρωσα την ομάδα μου γιατί όλοι σχεδόν οι στρατιώτες μου ήταν σε διάφορες υπηρεσίες, μάγειροι, ιπποκόμοι, κουρείς, υποδηματοποιοί, κλπ. Δεν ήξευρα τα ονόματα των γιατί μόλις προ δύο, τριών ημερών είχα έλθει από το φυλάκιο Τσαμαντά και μου δόθηκε η ομάδα διοίκησης του λόχου.
Ώρα 5.00. Είχα συγκεντρώσει την ομάδα μου πλήρως εξοπλισμένη, πρόσθεν του γραφείου του λόχου. Εκεί έρχεται ο λοχαγός μου κ. Σκιαδόπουλος και μας λέει:
- Λοχία και στρατιώτες. Δεν ξεύρουμε τί θα γίνει. Η ιταλική κυβέρνηση ζήτησε να περάσει τα στρατεύματά της από την πατρίδα μας. Η κυβέρνησή
μας αρνήθηκε. Είναι πιθανόν να μας πιέσουν. Εσείς πηγαίνετε να καταλάβετε τις θέσεις σας και αργότερα θα διατάξω τι θα κάνετε. Φοβάστε;
- Όχι, απαντήσαμε όλοι με μια φωνή.
- Μία ψυχή που έχει να βγει ας βγει μια ώρα αρχύτερα, είπε ο λοχαγός. Λοχία, συνέχισε ο κ. λοχαγός. Πήγαινε να καταλάβεις θέσεις εκεί που είναι τα ορύγματα, τα ξεύρουν οι στρατιώτες σου, για να φυλάξετε την οδό προς και από το φυλάκιο "Χορμούλι".
Ώρα 5.35. Είχαμε καταλάβει τις θέσεις μας.Δεν είχαμε καλά πιστέψει και περιμέναμε να φέξει για να επιστρέψουμε στα ίδια. Αξιωματικός της διμηρίας μου ήταν ο ανθυπασπιστής κ. Ζανουδάκης, ο οποίος είχε πάει στα φυλάκια για επιθεώρηση από την προηγούμενη μέρα.
Ώρα 6.30 ή 6.50. Δεν είχα ωρολόγι για να ξεύρω ακριβώς την ώρα. Ακούσαμε έναν πυροβολισμό. Νομίζαμε ότι πρόκειται για κάποια εκπυρσοκρότηση, αλλά διαψευστήκαμε. Δεν πέρασαν λίγα δευτερόλεπτα και μια οβίδα διέσχισε τον ουρανό και έπεσε κατά την Πόβλα. Ακούστηκαν και άλλες και άλλες οβίδες. Ακούστηκαν βολές οπλοπολυβόλων, όλμων και όπλων από την πλευρά του εχθρού.Ενώ εγένοντο αυτά, ακούστηκε η σάλπιγγα του λόχουμας. Προσοχή - προσοχή και αμέσως ένα εμβατήριο. Προχωρείτε - προχωρείτε …. Την στιγμή εκείνη καταφθάνει ο διμοιρίτης κ. Ζανουδάκης. Του έδειξα τις θέσεις των ανδρών μου και καθίσαμε συζητούντες.
Οι οβίδες των πυροβόλων όπλων του εχθρού συνεχίζοντο και αρκετές έπεφταν αριστερά μας, στη χαράδρα που είναι μεταξύ Πόβλας και Παλαιοχωρίου Αγίων Πάντων.
Μέχρι εκείνη τη στιγμή ο εχθρός δεν είχε φανεί, ούτε και εμείς είχαμε ρίψει έστω και μια τουφεκιά. Ενώ συζητούσαμε με τον διμοιρίτη, περί ώρα 7.30 ή 8.00 άκουσα μια φωνή. Λοχία Λέντζαρη, να οπισθοχωρήσεις προς το εικόνισμα Πόβλας". Ήταν ο σύνδεσμος του λόχου μας.
Αμέσως ο κ. Ζανουδάκης, εγώ και οι άνδρες μου οπισθοχωρούμε, τρέχοντας προς το εικόνισμα. Ο πόλεμος των οβίδων συνεχιζόταν. Ευτυχώς δεν μας είχαν αντιληφθεί οι Ιταλοί και οι οβίδες των εχθρικών πυροβόλων, όλμων, πολυβόλων και οπλοπολυβόλων έπεφταν στο κενό προς την Πόβλα και πλησίον μας βέβαια. Οπισθοχωρήσαμε μέσα σε βάτα και θάμνους, σε ένα ανηφορικό μονοπάτι. Μόλις φτάσαμε σε ένα ανοιχτό μέρος σταματήσαμε να ξεκουραστούμε. Λαχανιάζαμε όλοι από την τρεχάλα.
Η απόσταση μέχρι το εικόνισμα θα ήταν 50 έως 70 μέτρα. Εδώ θα συναντήσουμε το λόχο μας. Και ενώ λέγαμε αυτά και πήραμε μια ανάσα, βλέπουμε στην απέναντι πλαγιά του βουνού, πιο πάνω από το εικόνισμα, να τρέχουν τρεις στρατιώτες. Ο κ. Ζανουδάκης τους αναγνώρισε. "Δεν είναι δικοί μας", είπε. "Είναι Ιταλοί, φαίνονται από τη στολή τους". Σε λίγο το επιβεβαίωσαν και οι ίδιοι. Φώναζαν: "Σινιόρ καπιτάνα, … σινιόρ καπιτάνα…". Τώρα τι γίνεται; Πού είναι ο Λόχος μας; Ο κ. Ζανουδάκης πήρε την απόφαση. "Εγώ λοχία, θα πάρω τον οπλοπολυβολητή και μερικούς στρατιώτες και θα προχωρήσω και εσύ με τους υπόλοιπους άνδρες θα με υποστηρίξεις αν χρειαστεί και όταν φθάσω απέναντι, θα σε υποστηρίξω εγώ για να με ακολουθήσεις". Έτσι κι έγινε. Βάζει ο οπλοπολυβολητής μερικές ριπές στον αέρα εναντίον των Ιταλών που είχαν ανεβεί στην πλαγιά και με άλματα προχωρούν στο μονοπάτι, ενώ εγώ με τους τρεις άνδρες μου παρακολουθούμε τους Ιταλούς, βάζοντες κάπου- κάπου στον αέρα. Οι Ιταλοί λούφαξαν μέσα στους βράχους.
Περιμένουμε να μας υποστηρίξει ο κ. Ζανουδάκης. Δυστυχώς το οπλοπολυβόλο που είχε πάρει ο κ. Διμοιρίτης δεν βάζει.Στο αριστερό ακούονται πυροβολισμοί αυτομάτων όπλων. Είναι οι Ιταλοί που βάζουν εναντίον της ομάδας μας. Εναντίον του κ. Ζανουδάκη. Εμείς όμως αρχίζουμε να προχωρούμε με άλματα, για να φθάσουμε στο εικόνισμα. Δεν είχαμε καλά καλά φτάσει στο αντέρισμα του δρόμου και οι οβίδες έπεφταν συνεχώς.
Οι άντρες μου, (τα ονόματα δεν τα ξεύρω γιατί μόλις είχα αναλάβει την ομάδα μου), που όλοι τους ήταν τεχνίτες στο λόχο μας και εγώ κάνουμε τα τελευταία άλματα. Μία οβίδα όμως που πέφτει πίσω μας και σε μικρή απόσταση, με καθηλώνει στο έδαφος. Λίγες πέτρες πέφτουν πάνω μου. Ευτυχώς δεν έπαθα τίποτα. Κοιτάζω δεξιά - αριστερά, δεν βλέπω κανέναν απ' τους άντρες μου. Προσπαθώ να μετακινηθώ προς το εικόνισμα έρποντας και μπροστά βλέπω Ιταλούς στρατιώτες που βαδίζουν στο δρόμο. Έρχονταν φαίνεται από την Πόβλα. Οι άντρες μου τι έγιναν; Φονεύθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν ή κρύφτηκαν.Για μένα δεν ενδιαφέρθησαν εάν ήμουν τραυματισμένος ή νεκρός. Γιατί; Δεν έπρεπε ο διμοιρίτης μου να ενδιαφερθεί; Γιατί με εγκατέλειψε στο πεδίο της μάχης; Και τώρα τι πρέπει να κάνω; Να σηκωθώ να παραδοθώ;Εκείνη τη στιγμή κατεβαίνουν από την πλαγιά του βουνού και οι τρεις Ιταλοί στρατιώτες και ενώνονται με τους άλλους που περνούσαν στο δρόμο. Ούτε καν ενδιαφέρθηκαν για μας. ΟΧΙ είπα, θα παραμείνω στη θέση μου και αν με βρουν θα με πιάσουν αιχμάλωτο.Περίμενα το μοιραίο. Κρύφτηκα μέσα στα βάτα. Αν δε πάλι δεν με ανακαλύψουν θα προσπαθήσω να ενωθώ με τον λόχο μου. Παραμένω επιτόπου μέχρι το βράδυ. Δεν ήρθε κανένας.
Δίπλα μουπερνούσαν συνέχεια Ιταλικά τμήματα στρατού. Το ίδιο και νοτιότερα καθόσον ακούγονται βήματα και φωνές. Όταν υπήρχε ησυχία, και δεν ακούγονταν φωνές, σηκώθηκα και ερεύνησα γύρω μου για να διαπιστώσω την τύχη των άλλων στρατιωτών μου,αλλά δεν είδα τίποτα.
Αφού νύχτωσε, αποφασίζω να κατέβω στο χωριό Παλαιοχώρι των Αγίων Πάντων.Μέσα σε θάμνους και βάτα βαδίζω με μεγάλη δυσκολία. Κάποτε έπεφτε και ψιλή βροχούλα. Για μια στιγμή ακούω φωνές και βήματα. Σταματάω πάνω σε ένα θάμνο και είμαι ξαπλωμένος. Δεν έχω τίποτε μαζί μου, μόνο την χλαίνη και μία χειροβομβίδα μίλς, τα άλλα πράγματά μου τα είχα κρύψει μέσα στα βάτα, ως και το όπλο μου. Είναι μεσάνυχτα. Το φεγγάρι το έχει κρύψει ένα σύννεφο. Έρχεται πλησίον μου ένας στρατιώτης. Ούρησε δίπλα μου και είπε: "Κουτού ίστ σκοτωμένο". Φαίνεται ήταν Αλβανός. Θα ήταν η Τσέτα- άτακτα σώματα Αλβανών.
Αφού ξεμάκρυνε η Τσέτα οπισθοχώρησα λίγα μέτρα γιατί φοβόμουν μήπως επιστρέψει κανένας από την Τσέτα και με σκυλέψει.Όταν διαπίστωσα ότι η Τσέτα προχώρησε αρκετά και επικρατούσε ηρεμία, προχώρησα και κατά τις πρωϊνές ώρες βρέθηκα πλησίον μιας οικίας. Μπήκα μέσα το υπόγειό της και περίμενα να έλθουν οι νοικοκυραίοι. Ήμουν βρεγμένος αρκετά.
Ενώ περίμενα τους νοικοκυραίους ακούω φωνές και βήματα. Ήταν Ιταλικά τμήματα στρατού. Μπήκα πιο μέσα και κρύφτηκα σε μια γωνιά.Στο υπόγειο ήταν σκοτάδι. Δεν είχε κανένα παράθυρο. Ένας Ιταλός στρατιώτης μπήκε στην πόρτα του υπογείου, έριξε μια ματιά γύρω του κι έφυγε. Δεν βρήκε τίποτα γιατί στο υπόγειο έμεναν μόνο γίδια το βράδυ.Πολλοί Ιταλοί στρατιώτες μπήκαν στο δωμάτιο που ήταν πάνω από το υπόγειο, αναποδογύρισαν ότι βρήκαν, τραπέζια, καρέκλες, σαντούκια, πήραν ότι τους άρεσε κι έφυγαν. Κατά το μεσημέρι καταφτάνει η οικογένεια του σπιτιού.
Μπήκε μέσα στο δωμάτιο, είδε την καταστροφή που τους έγινε και άρχισε τις φωνές. "Μας έκλεψαν, μας τα πήραν όλα, ότι κι είχαμε. Τι θα γίνουμε;".
Εκείνη τη στιγμή βγαίνω κι εγώ από το υπόγειο. Ήταν τέσσερις γυναίκες οι οποίες μόλις με είδαν τρέξανε να με περιποιηθούν.Τους διηγήθηκα την περιπέτειά μου και αμέσως μου έδωσαν πολιτικά ρούχα. Τη χειροβομβίδα την έκρυψα κάτω από το πάτωμα. Στο χωριό έμεινα περισσότερες από δέκα ημέρες στο σπίτι του Γ. Μάνθου........»

Η επίθεση των Ιταλών στο προκεχωρημένο φυλάκιο της Πόβλας Φιλιατών

Reviewed by thespro.gr on Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024 Rating: 5

Το ολοκαύτωμα των Εβραίων της Παραμυθιάς στην Κατοχή

thespro.gr Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024

Το ολοκαύτωμα των Εβραίων της Παραμυθιάς στην Κατοχή

Ο Εζρά Μπακόλας ήταν ράφτης και ζούσε στην Παραμυθιά με μερικά από τα παιδιά του. Είχε μείνει χήρος ύστερα από τον θάνατο της συζύγου του Ντίνας ή Ντινούλας Κολσαμίρο, κόρης της πολυμελούς οικογενείας του Γιεσουλά Κολσαμίρο και της Ραχήλ Γαλανού, που αποτελείτο από έντεκα παιδιά, και της οποίας οι περισσότεροι απόγονοι ζουν σήμερα στη Νέα Υόρκη.

Κάποιοι από αυτούς, όπως ο Ματαθίας και ο Γιεουντά Κολσαμίρο, κουνιάδοι του Εζρά είχαν μεταναστεύσει ήδη πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Εζρά Μπακόλας είχε οχτώ παιδιά από τα οποία το μεγαλύτερο, ο Μαξ, είχε μεταναστεύσει στις ΗΠΑ ήδη από το 1914. Ο γιος του Νισσήμ είχε νυμφευτεί την Έστερ, κόρη του Ελιγιά Κοέν και είχαν αποκτήσει τρία παιδιά. Ο άλλος γιος του, ο Χαΐμ, που έμενε επίσης στην Παραμυθιά, ήταν θείος του Ισαάκ Ντόστη.

Ο Ελιγιά Κοέν, ο πατέρας της Έστερ, είχε ένα μαγαζί με υφάσματα ενώ ήταν συγχρόνως και ο τοπικός αντιπρόσωπος του αθηναϊκού Τύπου.

Με την ιδιότητα αυτή, διένειμε τον Τύπο στην Παραμυθιά και τα γειτονικά χωριά. Ο Ελιγιά ήταν επίσης υπεύθυνος για την λειτουργία της Συναγωγής και την προστασία των ιερών βιβλίων. Σε αυτά τον βοηθούσε και ο γιος του, Ιωσήφ Κοέν.

Ο Θεόδωρος Κοσκινάς, ο παλιός παλιατζής του οποίου την ιστορία γνωρίζουν πολύ καλά όλοι σήμερα στην Παραμυθιά, εργαζόταν ως υπάλληλος και «παιδί για όλες τις δουλειές» στο μαγαζί του Ελιγιά.

Κρατά μέχρι σήμερα, σαν πολύτιμα φυλαχτά, το μεταλλικό μέτρο του ράφτη κι ένα μαγκάλι που είχε αφήσει ο φίλος και αφεντικό του· κι όταν τον αναπολεί, η έκφραση του προσώπου του μοιάζει με εκείνη του ορφανού παιδιού που δεν βαριέται ποτέ να διηγείται ξανά και ξανά πόσο καλός άνθρωπος ήταν ο πατέρας του.

Κρατά επίσης φυλαγμένο το μαγκάλι του Εζρά Μπακόλα, γιατί αγαπούσε και τιμούσε ιδιαιτέρως τον ρόλο που είχε κάθε Σαμπάτ να ανάβει τα κεριά στα εβραϊκά σπίτια, μία χειρονομία απλή την οποία διηγείται με ενθουσιασμό και φαντάζεται κανείς πόσο σημαντική στάθηκε για την εκπαίδευση αυτού του νεαρού Έλληνα, μέσω της γνώσης του άλλου και της ανεκτικότητας.

Ο Θεόδωρος είχε φυλάξει τα ιερά βιβλία της Συναγωγής της Παραμυθιάς και μιλάει περιφρονητικά για τον καταστροφικό ρόλο των συζύγων που, σαν εξαιρετικές νοικοκυρές που ήταν, μισούσαν πάντοτε τη σκόνη και τα παλιά χαρτιά, τα οποία και πετούσαν σωρηδόν.

Σε ένα από εκείνα τα νοικοκυρέματα, θα πρέπει να πετάχτηκαν και τα βιβλία της Συναγωγής (ίσως, όμως, και το να φυλάνε τις μνήμες μιας περιόδου, που τις σημάδεψε με την ωμότητά της, να ήταν πάνω από τις δυνάμεις πολλών νοικοκυρών· η δική μου η γιαγιά είχε εξαφανίσει μία χαρακτηριστική κάσκα Ναζί στρατιώτη, που είχα βρει εγώ σε ένα χαντάκι.

Ήμουν πολύ υπερήφανος για το εύρημά μου, αλλά γρήγορα αντιλήφθηκα ότι εκείνη η ανακάλυψή μου, μόλις εκατό μέτρα από το σπίτι μας, την στενοχωρούσε κατά τρόπο παράλογο). Κι έτσι, μέσα από μερικά διφορούμενα λόγια και χειρονομίες φαινομενικά ασήμαντες όπως ήταν εκείνη, αντιλήφθηκα για πρώτη φορά ότι κάτι τρομερό κι ανείπωτο βάραινε την περιοχή

Ο Ματαθίας Ελιέζερ Χατ όπουλος ήταν σιδεράς και ζούσε στην Παραμυθιά με τους γιους του Χαΐμ και Μαχίκο. Η θεία μου η Σταμάτω διατηρεί ζωντανές μνήμες και τις πιο χαρούμενες αναμνήσεις από τον Μαχίκο.

Μίλησα με μερικές δεκάδες κατοίκους της Παραμυθιάς και δεν βρέθηκε ούτε ένας να μιλήσει άσχημα για όλες εκείνες τις εβραϊκές οικογένειες, για όλους εκείνους τους ήσυχους μικροαστούς, που ήταν έξυπνοι και πιστοί, ειρηνικοί και γεμάτοι σεβασμό για τον γείτονά τους. Κάποιος μάλιστα με επέκρινε και με διόρθωσε όταν χρησιμοποίησα τον όρο «συνύπαρξη», «εμείς δεν συνυπήρχαμε μαζί, εμείς υπήρχαμε μαζί, κάθε μέρα, έτσι απλά…».

Στην Παραμυθιά, οι Εβραίοι είχαν έναν χώρο λατρείας, ένα μικρό διαμέρισμα στον πρώτο όροφο ενός σπιτιού, που είχε μετατραπεί σε Συναγωγή και βρισκόταν στον κεντρικό δρόμο, και ένα νεκροταφείο λίγο έξω από την πόλη στην περιοχή Γαλατά, απ’ το οποίο δεν έχει απομείνει τίποτα. Κι όμως, κατά περίεργο τρόπο, υπάρχουν λίγο πιο μακριά από την τοποθεσία του νεκροταφείου που δεν υπάρχει πια και μέσα στα ερείπια της αρχαίας πόλης της Φωτίκης, τα ίχνη μίας άλλης Συναγωγής που χρονολογείται από το 200 π.Χ.!

Οι Μπακόλα, οι Κοέν και οι Χατζόπουλοι, όπως και πριν από αυτούς οι Κολσαμίρο και όλοι οι Εβραίοι που έμειναν στην Παραμυθιά, ήταν ρωμανιώτες, ένας ευρωπαϊκός Ιουδαϊσμός από τους πιο αρχαίους, που είχε εγκατασταθεί στις ακτές της Ελλάδας και της Μαύρης Θάλασσας, κυρίως γύρω στα 400 π.Χ., εποχή του Ναβουχοδονόσορα, καθώς και το 70 μ.Χ., ύστερα από την καταστροφή του δευτέρου Ναού από τους Ρωμαίους. Μιλούσαν την ελληνική και τη γεβανίτικη (Ρωμανιώτικη), μία διάλεκτο όπου αναμειγνύονταν η ελληνική με την εβραϊκή γλώσσα, και διαφοροποιούνταν από τους σεφαραδίτες τόσο ως προς το γεγονός ότι δεν γνώριζαν τη λαδίνο όσο και ως προς το λειτουργικό τυπικό που ακολουθούσαν.

Η Κοινότητα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Η πιο σημαντική ρωμανιώτικη κοινότητα ήταν εκείνη των Ιωαννίνων, με δορυφόρους της τις άλλες πόλεις της Ηπείρου, την κοινότητα της Άρτας, της Πρέβεζας, ή ακόμα και της Αυλώνας και του Αργυροκάστρου (σημερινή Αλβανία). Στις πόλεις του Βόλου και της Χαλκίδας υπήρχαν, επίσης, σημαντικές ρωμανιώτικες κοινότητες, ένα από τα πιο ξακουστά μέλη των οποίων ήταν ο Μορδοχαίος Φριζής, συνταγματάρχης του ελληνικού στρατού και μεταξύ των πρώτων αξιωματικών που σκοτώθηκε το 1940 πολεμώντας ενάντια στις φασιστικές δυνάμεις του Μουσολίνι στο νικηφόρο μέτωπο της Αλβανίας.

Η κοινότητα του νησιού της Κέρκυρας μετρούσε ανάμεσα στα μέλη της έναν άλλο εξαιρετικά λαμπρό ρωμανιώτη, τον συγγραφέα και διπλωμάτη Αλμπέρ Κοέν.

Έτσι οι Εβραίοι της Παραμυθιάς συνδέθηκαν στενά με εκείνους των Ιωαννίνων, που εγκατέστησαν το εμπόριό τους σε αυτή τη γειτονική της μητέρας-πόλης κωμόπολη, για να διευκολύνουν τις εμπορικές συνδιαλλαγές τους.

Το 1941, οι Δυνάμεις του Άξονα κατέλαβαν την Ελλάδα. Η Ήπειρος περιήλθε υπό ιταλική κηδεμονία. Ο τρόμος, οι ταπεινώσεις και οι κίνδυνοι που διέτρεξαν οι σεφαραδίτες της Θεσσαλονίκης από τους Ες Ες του Αλόις Μπρούνερ και του Ντίτερ Βισλιτσένυ, καθώς επίσης και η λεηλασία που οργάνωσε ο στρατιωτικός διοικητής Μαξ Μέρτεν, δεν έλαβαν χώρα στην ιταλική ζώνη κατοχής.

Ωστόσο, οι Έλληνες ορθόδοξοι της Παραμυθιάς και όλης της γύρω περιοχής, που ονομάζεται επίσης Θεσπρωτία, έμελλε να πέσουν θύματα μίας σειράς δολοφονιών, απαγωγών, αρπαγών, πυρκαγιών και απαλλοτριώσεων με τη βία.

Οι υπεύθυνοι για εκείνα τα ταπεινωτικά μέτρα που στόχευαν στον διωγμό του χριστιανικού πληθυσμού της περιοχής ήταν μέλη μίας πολιτοφυλακής απαρτιζόμενης από συνεργάτες των κατακτητών, που προέρχονταν από τη μουσουλμανική μειονότητα της περιοχής και αποκαλούνταν Τσάμηδες. Ήταν ελληνικής, αλβανικής ή τουρκικής καταγωγής και διεκδικούσαν την απελευθέρωση της περιοχής που εκείνοι αποκαλούσαν Τσαμουριά.

Κι έτσι, η Παραμυθιά μετατράπηκε σε ένα σταυροδρόμι άτακτων μαχών, σχεδόν καθημερινών δολοφονιών μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων, ενώ οι Ιταλοί έτριβαν τα χέρια τους από τη χαρά τους που μπορούσαν έτσι να περιορίσουν τις δικές τους απώλειες.

Το 1943, τα γεγονότα πήραν μία καταστροφική τροπή. Το ιταλικό φασιστικό καθεστώς πλησίαζε προς το τέλος του και πριν από το καλοκαίρι οι εβραϊκές οικογένειες της Παραμυθιάς είχαν εγκατασταθεί στα Ιωάννινα, προτιμώντας τη συγκέντρωση της κοινότητας για να είναι λιγότερο εκτεθειμένοι και να νιώθουν έτσι καλύτερα προστατευμένοι απέναντι στην επικείμενη άφιξη των Ναζί, της 1ης ορεινής μεραρχίας, της περίφημης μεραρχίας Edelweiss που το γενικό επιτελείο (Oberkommando der Wehrmacht ή OKW) είχε αποσύρει από το ρωσικό μέτωπο, για να εξολοθρεύσει τους υποστηρικτές του Τίτο στη Γιουγκοσλαβία, του Χότζα στην Αλβανία και τους Έλληνες αντάρτες, αλλά επίσης, και κυρίως, για να καλύψει την ανατολική όχθη της Αδριατικής και των ιόνιων ακτών, αφού ο Χίτλερ ήταν πεπεισμένος ότι οι Σύμμαχοι ετοιμάζονταν για απόβαση.

Τότε ξέσπασε η βία. Οι Ναζί του 99ου συντάγματος της μεραρχίας Edelweiss, πάντοτε με την υποστήριξη των μουσουλμάνων πολιτοφυλάκων, έκαψαν και καταλήστεψαν όλη την κοιλάδα της Παραμυθιάς, επιδιδόμενοι συγχρόνως σε συχνές αρπαγές αιχμαλώτων που εγκλείονταν μέσα σε ένα στρατόπεδο στα Ιωάννινα, έδρα της μεραρχίας των Ναζί. Το αποκορύφωμα του τρόμου ήταν η φωτιά που έβαλαν χωρίς προειδοποίηση στις 16 Αυγούστου του 1943 στο Κομμένο Άρτας, κατά την οποία κάηκε όλο το χωριό, ενώ οι 317 κάτοικοί του, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, εκτελέστηκαν βιαστικά μέσα σε λιγότερες από τρεις ώρες.

Το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Παραμυθιάς

Τα βουνά της Παραμυθιάς αποτελούσαν την έδρα ισχυρών ομάδων ανταρτών, που τον Σεπτέμβριο του 1943 εξολόθρευσαν μία περίπολο έξι Γερμανών στρατιωτών. Λίγο αργότερα, οι πρώτοι έντεκα περαστικοί, διαλεγμένοι στην τύχη, εκτελέστηκαν βιαστικά.

Στη συνέχεια, οι υπηρεσίες των Ναζί κατάρτισαν μία καλά μελετημένη λίστα και μία περίπολος αποτελούμενη από Γερμανούς στρατιώτες και Τσάμηδες πολιτοφύλακες πήγαν και τράβηξαν από τα κρεβάτια τους 49 προκρίτους της πόλης (εμπόρους, έναν ιερέα, τεχνίτες, δασκάλους…) για να συμπληρωθεί έτσι η αναλογία των δέκα ντόπιων για κάθε έναν Γερμανό που σκοτωνόταν.

Εκτελέστηκαν την αυγή της 29ης Σεπτεμβρίου 1943 από ένα απόσπασμα Γερμανών, ενώ οι γείτονές τους της μουσουλμανικής πολιτοφυλακής σχημάτισαν μία ζώνη προστασίας γύρω από τον χώρο της εκτέλεσης, εμποδίζοντας έτσι κάθε απόπειρα απόδρασης…

Οι Εβραίοι της Παραμυθιάς που κατέφυγαν στα Ιωάννινα γλύτωσαν έτσι, τουλάχιστον για πρώτη φορά, από την τύχη των συμπατριωτών τους. Οι στρατιώτες, όμως, της μεραρχίας Edelweiss που είχαν συμμετάσχει στις δράσεις του Einsatzgruppe D, έχοντας ως πρωταρχικό τους ρόλο τη συστηματική εξολόθρευση των Εβραίων για πρόληψη αντιστασιακής δράσης, βρήκαν σε αυτό μία εξαιρετική ευκαιρία για να πετύχουν μ’ ένα σμπάρο δύο τρυγόνια και να ξεφορτωθούν τους Εβραίους της πόλης.

Δυστυχώς, μερικούς μήνες αργότερα, η ίδια μεραρχία Edelweiss συγκέντρωσε όλη τη ρωμανιώτικη κοινότητα των Ιωαννίνων στις όχθες της λίμνης. Χίλιοι εννιακόσιοι εξήντα άνδρες, γυναίκες και παιδιά φορτώθηκαν επάνω σε ογδόντα φορτηγά και στη συνέχεια τους ξεφόρτωσαν στη Λάρισα για να τους βάλουν σε βαγόνια με προορισμό τη Σιλεσία.

Αυτή η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε μαζί με μία σειρά από παρόμοιες μαζικές συλλήψεις που έγιναν στην Αθήνα, τον Βόλο, τα Τρίκαλα, τη Λάρισα και την Πρέβεζα για να οργανώσουν, με την ίδια αποστολή, αναχωρήσεις με προορισμό την Πολωνία. Έλαβε χώρα στις 25 Μαρτίου 1944, ημέρα εθνικής εορτής στην Ελλάδα!

Ο εγκέφαλος αυτής της επιχείρησης ήταν ο αξιωματικός των SS Τόνι Μπούργκερ, διορισμένος από τον Άντολφ Άιχμαν, ο οποίος είχε θελήσει να αντικαταστήσει τον υπερβολικά κερδοσκόπο Ντίτερ Βισλιτσένυ με έναν πιο αυθεντικό εθνικο-σοσιαλιστή.

Ενώ η κατάσταση των Γερμανών ήταν στρατιωτικά δύσκολη, τόσο στα Βαλκάνια όσο και στο μέτωπο της Ιταλίας και της Ρωσίας, ο στρατηγός Ούμπερτ Λανζ, διοικητής του 22ου σώματος στρατού, κατόρθωσε να συγκεντρώσει τα απαραίτητα μέσα για να μεταφέρει τους Εβραίους των Ιωαννίνων και της Κέρκυρας.

Ο στρατηγός Ούμπερτ Λανζ, αξιωματικός της Βέρμαχτ, που φέρει ακέραια την ευθύνη αυτής της πράξης, (δεδομένου ότι οι δυνάμεις της αστυνομίας των Ναζί, όπως του SS, της SD ή της Γκεστάπο ήταν σχεδόν ανύπαρκτες στα εδάφη που βρίσκονταν υπό τη διοίκησή του), πέθανε στο Μόναχο το 1982 χωρίς να ανακριθεί ποτέ για αυτό το έγκλημα.

Εκείνη η τελευταία έξοδος των ρωμανιωτών ολοκληρώθηκε μέσα στους καπνούς, μέσα στις φλόγες του απερίγραπτου, στις φωτιές που ο τιποτένιος άνθρωπος άναψε στο Άουσβιτς. Από τους 1.960 Εβραίους των Ιωαννίνων που εκτοπίστηκαν εκείνη την ημέρα, μόνο 80 επέζησαν του Ολοκαυτώματος και σήμερα η κοινότητα αριθμεί 30 μέλη.

Με την απελευθέρωση της Παραμυθιάς από τους Έλληνες αντάρτες την 27η Ιουνίου 1944, οι Τσάμηδες πλήρωσαν κι εκείνοι με τη σειρά τους τον δικό τους φόρο αίματος.

Όλοι οι χριστιανοί που συνεργάστηκαν με τους Ναζί και όλοι οι μουσουλμάνοι που είχαν συμμετάσχει από κοντά ή από μακριά στην πολιτοφυλακή που ήταν υπέρ των Ναζί, δικάστηκαν, καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν πριν να πέσει η νύχτα. Η μεγάλη πλειοψηφία των μουσουλμάνων γυναικών και παιδιών συγκεντρώθηκαν σε ένα κτήριο και στη συνέχεια εκτοπίστηκαν στην Αλβανία όπου ένας από τους αρχηγούς τους, ο Μαζάρ Ντίνο, πιστεύοντας ότι εκεί είχε πλέον βρει καταφύγιο, εκτελέστηκε από τους οπαδούς του Ενβέρ Χότζα.

Οι χριστιανοί, οι εβραίοι και οι μουσουλμάνοι της Παραμυθιάς έζησαν σχεδόν σε απόλυτη αρμονία μεταξύ τους στη διάρκεια των αιώνων και της ιστορίας. Πλήθος είναι οι νοσταλγικές μαρτυρίες των παλαιότερων. Γηραιές κυρίες μου μίλησαν για εκείνα τα αγόρια που τα έλεγαν Μάλικ, Σιών, Μαχίκο, Τεφίκ ή Χαΐμ, παιδιά της Παραμυθιάς που έπαιζαν με τον Γιάννη, τον Κώστα ή τον Χρήστο.

Όλοι οι γείτονες προσκαλούνταν στους γάμους, τις βαπτίσεις και τις θρησκευτικές εορτές κάθε θρησκείας, και ήταν όλοι ενθουσιασμένοι που οι τόσες πολλές γιορτές έδιναν ζωή στη σκληρή καθημερινότητά τους.

Και ύστερα, μια μέρα, μέσα σε μερικά λεπτά, όλα είχαν ειπωθεί, όλα είχαν τελειώσει. Διέλυσαν τα τζαμιά και κανείς δεν μιλούσε πλέον για συναγωγές. Κι ύστερα, αλληλοσπαράσσονταν οι Έλληνες, μεταξύεθνικιστών και κομμουνιστών. Ο Διάβολος είχε ολοκληρώσει το έργο του στις πόρτες της Κόλασης.

Από όλα τούτα, και κυρίως από τους Εβραίους της Παραμυθιάς, δεν μένει παρά η μνήμη μας, αιώνια πηγή της σωτηρίας μας. Κι ετούτη τη μνήμη την ξαναβρήκα σε μερικούς απογόνους με τους οποίους κατάφερα να έρθω σε επαφή, όπως η Άννα Μπακόλα που ζει στο Ισραήλ, κόρη του Σιών Μπακόλα, ένα από τα τρία παιδιά του Εζρά που γλίτωσαν από το Ολοκαύτωμα ή ακόμη ο Καλβίνος Αττάς που ζει στη Φλόριντα και του οποίου η μητέρα Άννα Αττάς γεννήθηκε στην Παραμυθιά, κόρη του Ελιγιά Κοένα και αδερφή του Ζοζέφ. Και κυρίως ο Ισαάκ Ντόστης, ανηψιός του Χαΐμ Μπακόλα, γεννημένος στη Νέα Υόρκη και εγκαταστημένος σήμερα στην εστία της οδού Γιοσέφ Ελιγιά στα Ιωάννινα.

Ο Ισαάκ είναι η ψυχή της εστίας. Από διάφορες αφηγήσεις, γνωρίζω ότι σήμερα υπάρχουν πολλοί Εβραίοι από την Παραμυθιά που ζουν σε διάφορα μέρη του κόσμου και πιστεύω ότι η πόλη μας οφείλει να τιμά τη μνήμη των προγόνων τους στον ίδιο βωμό αθώων όπου τιμώνται και οι 49 συμπατριώτες τους. Επίσης, η Ελλάδα οφείλει να αναγνωρίσει χωρίς καθυστέρηση το δισχιλιετές δικαίωμά τους στην ελληνική ιθαγένεια.

Καθένας από εμάς οφείλει να θυμάται ότι την 7η Οκτωβρίου 1944 στο Άουσβιτς, 300 Έλληνες Εβραίοι, σεφαραδίτες και ρωμανιώτες, οργάνωσαν μία από τις πιο ηχηρές εξεγέρσεις στην ιστορία των στρατοπέδων θανάτου. Αιώνιοι φύλακες των Θερμοπυλών της ανθρωπότητας.

Κλείνοντας και προς επίρρωση αυτής της ανάλυσης, θα αρκεστώ στο να παραθέσω ένα γράμμα που βρέθηκε το 1980 μέσα στα κρεματόρια του Μπίρκε ναου και το οποίο λέει μέσα σε τρεις γραμμές για τις εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας, ρωμανιώτικες και σεφαραδίτικες, περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη μελέτη ή επίσημο έγγραφο:

«Στους αγαπητούς μου φίλους, Δημήτρη Στεφανίδη, υιό του Αθανασίου, Ελιγιά Κοέν, Γιώργο Γούναρη και σε όλη την παρέα μου, στη Σμαρώ Εφραιμίδου από την Αθήνα, και σε όλους τους άλλους φίλους μου που θα θυμάμαι πάντοτε, και τέλος στην αγαπημένη μου πατρίδα, την ΕΛΛΑΔΑ, της οποίας ήμουν ένας πιστός πολίτης».

Γράφει για την paramythia-online.gr ο Γιάννης Παπαδόπουλος*

* O Γιάννης Παπαδόπουλος, είναι Ιατρος, Διευθυντής της Μ.Ε.Θ. της Παιδιατρικής του Γ.Ν Jolimont στις Βρυξέλλες και Ιστορικός ερευνητής

Το ολοκαύτωμα των Εβραίων της Παραμυθιάς στην Κατοχή

Reviewed by thespro.gr on Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024 Rating: 5

Τα "πανηγύρια" των Αλβανοτσάμηδων στην Παραμυθιά στις 28 Οκτωβρίου 1940

thespro.gr Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024

Τα "πανηγύρια" των Αλβανοτσάμηδων στην Παραμυθιά στις 28 Οκτωβρίου 1940

Λίγες μέρες προ του πολέμου του 1940, οι Αλβανοτσάμηδες άφηναν να τους ξεφεύγουν λόγια ότι, «θα’ρθει ο Ιταλός».

Οι διαβόητος λήσταρχος ΝΤΑΟΥΤ ΧΟΤΖΑΣ εκινείτο για την προετοιμασία ενεργειών στα μετόπισθεν, που θα διευκόλυναν την ιταλική προέλαση. Καταγόταν από το χωριό Δραγούμη (νυν Ζερβοχώρι) και ήταν λήσταρχος, συναρχηγός συμμορίας με τον χριστιανό συγχωριανό του, Κ.Σ, βαρύνονταν δε με παντοειδή αδικήματα και είχε επικηρυχθεί με το κολοσσιαίο για την εποχή εκείνη ποσό των 500.000 δραχμών. Οι Ιταλοί τον προσεταιρίσθησαν και άρχισε να εργάζεται για την Αλβανία, τότε δε, ήρθε σε ρήξη με τον συναρχηγό του, Κ.Σ, ο οποίος παρά τον ληστρικό βίο διατηρεί ακμαία τα εθνικά φρονήματα.

Ο μεν Νταούτ Χότζας αναγκάστηκε διωκόμενος να καταφύγει στην Αλβανία, ο δε Σ. εγκατέλειψε την Ελλάδα και κατέφυγε στην Αμερική, όπου εργάστηκε πλέον τίμια και ευσυνείδητα, απέκτησε οικογένεια και αρκετή περιουσία και πέθανε στα βαθιά γεράματα προ μερικών ετών.

Οι ληστές Τ-Μ και Ν.Κ κινήθηκαν κατά των υπολειμμάτων της συμμορίας του Νταούτ από το 1924 και εντός του έτους, με την στήριξη και του Η.Σ, αδελφό του Κ.Σ ο οποίος ζει ήσυχα και έντιμα στο σπίτι του, την ανοχή των αστυνομικών αρχών, την εξολόθρευσαν τελείως, σκοτώνοντας τον υπαρχηγό του Νταούτ, Αζίζ Λιούλη από το Ζερβοχώρι και άλλους 5 Αλβανοτσάμηδες ληστές, έφεραν δε στην Παραμυθιά τα 6 κεφάλια και τον 7ο συμμορίτη αιχμάλωτο, καθώς είχε τραυματιστεί στα πόδια.

Τα κεφάλια εκτέθηκαν σε κοινή θέα στο καλαμποκοπάζαρο της Παραμυθιάς, και η συμμορία Τ-Μ παραδόθηκε στις αρχές λαμβάνοντας αμνηστία. Τον Αζίζ Λιούλη σκότωσε ο ίδιος ο Η.Σ με το όπλο του, Μάνλιχερ (το οποίο ουδέποτε παρέδωσε), ο ίδιος δε τραυμάτισε στο πόδι τον αιχμάλωτο, για να μην ξεφύγει στην διάρκεια της συμπλοκής.

Ήδη την παραμονή του πολέμου του 1940, ο Νταούτ Χότζας και ο Μελέκ Σιάνης είχαν εισχωρήσει κρυφά στο ελληνικό έδαφος, όπως διέδιδε ο ελληνοχριστιανικός πληθυσμός. Κατά το 1950, οι Η.Σ και ο πρόεδρος της κοινότητας, Δημ. Μαραζόπουλος, με διαβεβαίωσαν ότι η φήμη ήταν καθ’ όλα ακριβής.

Ο Νταούτ είχε εγκατασταθεί κοντά στην ελληνική μεθόριο, για να εισέρχεται εύκολα στην Ελλάδα, αλλά, ως κακοποιό στοιχείο, ήρθε σε ρήξη με τους ομόθρησκούς του Αλβανούς, που για προσωπικούς λόγους τον σκότωσαν. Μην μπορώντας να μείνουν άλλο στην Αλβανία, αφού ο Νταούτ ήταν προστατευόμενος των αλβανικών και ιταλικών αρχών, του έκοψαν το κεφάλι, ήρθαν στην Ελλάδα όπου ζήτησαν άσυλο και την είσπραξη της επικήρυξης. Οι Ελληνικές αρχές τότε μετέφεραν στα σύνορα τους Χ.Ο, κάτοικο Γλυκής και τον γνωστό μας Η.Σ, κάτοικο Ζερβοχωρίου. Τους συνόδευε αξιωματικός της Χωροφυλακής, νομίζω ο κ. Χριστινάκης. Αυτοί επιβεβαίωσαν ότι η κεφαλή ανήκε στον Νταούτ Χότζα, ληστή, επικηρυγμένο, βαρυνόμενο με 35 φόνους, στους οποίους και ομοθρήσκων του, με ληστείες, απαγωγές και ο οποίος είχε καταφύγει από το 1924 στην Αλβανία.

Την υπόθεση «Του μεγάλου πατριώτη Νταούτ Χότζα», η αλβανική εφημερίδα «Τομόρι», το επίσημο ιταλικό πρακτορείο «Ντε Στέφανι», ο ιταλικός τύπος και οι διπλωματική αντιπρόσωποι Ιταλίας και Αλβανίας έκαναν μυθιστόρημα και σ’ αυτό βάσισαν την ψυχολογική προετοιμασία της κατά της Ελλάδας φασιστικής επίθεσης καθώς και την εν γένει ανθελληνική εκστρατεία…

Η ελληνική κυβέρνηση και το Αθηναϊκό πρακτορείο κατέρριψαν τα περί Νταούτ αλβανο-ιταλικά ψεύδη, αποδεικνύοντας ότι πρόκειται περί κοινού κακοποιού, δολοφονημένος στην Αλβανία για λόγους εκδίκησης και όχι στην Ελλάδα από τις ελληνικές αρχές για τις πατριωτικές του, όπως έλεγαν οι Αλβανο-Ιταλοί, ενέργειες.

Παρ’ όλα αυτά, οι μουσουλμάνοι της Θεσπρωτίας μεταβίβασαν και άλλες ψευδολογίες που δημοσιεύθηκαν στις αλβανικές και ιταλικές εφημερίδες και μεταδόθηκαν από το ραδιόφωνο των Τιράνων. Ότι δήθεν γίνονταν καταπιέσεις και φόνοι Αλβανών στην Παραμυθιά, Καρβουνάρι και Μαζαράκι. Ο Παραμυθιώτης έμπορος Ριζά Κάλης παρουσιάστηκε ως δολοφονημένος, ενώ εργαζόταν στο κατάστημά του και μικρό καπνοεργοστάσιο της Παραμυθιάς και το ίδιο καλοκαίρι του μάθαινα τις 4 πράξεις της αριθμητικής, χάρη των εργασιών του.

Οι ελληνικές αρχές προέβησαν εις την διάψευση, επί πλέον δε, συνέλαβαν τον Ριζά Κάλη και τον μετέφεραν βιαίως στον ραδιοφωνικό μας σταθμό, όπου τον υποχρέωσαν να μιλήσει προς απόδειξη των ψευδολογιών. Χαρακτηριστικό του θράσους των Αλβανών είναι ότι κατήγγειλαν φόνους στο Καρβουνάρι, ενώ στο χωριό αυτό είχε να γίνει φόνος από το 1906, από τουρκοκρατίας δηλαδή, όταν ο αδελφός του Τεφήκ Κεμάλ, με την προτροπή του πατέρα του, σκότωσε την μητέρα του, το γένος Ζεϊνέλ, για λόγους τιμής. Επτά έτη δηλαδή, πριν η Ήπειρος γίνει ελληνική.

Νεαροί τσάμηδες δραπέτες από την Ελλάδα εντάχθηκαν στην υπό τον Γασίν Σαντήκ συμμορία και χρησιμοποιήθηκαν ως οδηγοί και ένοπλοι συμπαραστάτες του εισβολέα, πλαισιώνοντας την ίδια την μεραρχία ΣΙΕΝΑ (Ελληνική Λευκή Βίβλο και Χαρα. Κατσιμήτρου «Ήπειρος Προμαχούσα»).

Την επέκταση των αλβανικών συνόρων προς Τσαμουριά, ήτοι μέχρι και της πεδιάδας του Φαναρίου Θεσπρωτίας, υποσχέθηκε στους Αλβανούς ο Ιταλός στρατάρχης Μποντόλιο, την 25η Ιουνίου 1939. Αναφορές των Ελλήνων πρακτόρων στην Αλβανία, διαταγές ιταλικών μονάδων και απομνημονεύματα Ιταλών αξιωματικών περιγράφουν την ευρεία χρησιμοποίηση των Αλβανοτσάμηδων.

Οι πυρπολήσεις στην Ηγουμενίτσα κατά την κατάληψή της από τις ιταλικές δυνάμεις, τις πρώτες ημέρες του πολέμου, οι βιαιότητες, λεηλασίες, φόνοι, αποδίδονται στις αλβανικές συμμορίες, αποτελούμενες από τρία σώματα των 600 ανδρών και αποτελούμενες από μερικούς εξωμότες της Θεσπρωτίας (Αλβανοτσάμηδες) και Αλβανούς, από την περιοχή Κουρβελεσίου, είχαν μισθό 300 αλβανικών φράγκων ή λεκ. Ένα λεκ ισούνταν με 7 δραχμές κατά το 1940.

Στο χωριό Λεπτοκαρυά, ο Αθανάσιος Νικολαΐδης, απεσταλμένος του επιτελάρχη Λαλαούνη Β., διοικητή της VΙΙΙ ομάδας αναγνώρισης, ψάχνοντας έγγραφα των άταφων Ιταλών νεκρών που βρίσκονταν στην θέση Ντούπιανη (μεταξύ Βρουσίνας-Λεπτοκαρυάς-Ρεβενής), βρήκε έναν Αλβανό νεκρό, ντυμένο με λευκά σαλβάρια, φέροντα μπόγο πλήρη τιμαλφών, αποτέλεσμα ασφαλώς της ένδοξης δράσης του κατά τις πολεμικές επιχειρήσεις, οι οποίες κατά τους Αλβανούς, είναι ακατανόητες χωρίς το πατροπαράδοτο γι’ αυτούς «πλιάτσικο».

Εντός της πόλης των Φιλιατών, η δράση των Αλβανών ήταν τέτοια που οι Ιταλοί αναγκάστηκαν να αφοπλίσουν πολλούς εξ αυτών (απομνημονεύματα Ιταλών αξιωματικών στην εφημερίδα «Θεσπρωτικά Νέα»).

Κατά την πρώτη φάση του πολέμου, κατά την οποία οι Ιταλοί έφτασαν και πέρα του ποταμού Καλαμά, επέδειξαν την προδοτική τους στάση οι Ντεμάτες και ο Χατζή Σέϊκος, ο οποίος ανέλαβε την αρχηγία των Αλβανοτσάμηδων φασιστών της πόλης των Φιλιατών.

Το σύνταγμα του Γιασίν Σαντήκ έλαβε μέρος στον κατά της Ελλάδας πόλεμο, στον παραλιακό τομέα με δύο τάγματά του, που ήταν μάλλον πολυάριθμη ληστρική συμμορία παρά στρατός. Οι συμμορίες αυτές τελούν υπό την αρχηγία του Ντέμο Χαμήτ με δράση κατά μήκος της παραλίας, και του Χουσεϊν Χαϋρουλά με δράση κάπως ενδότερα, προς την περιοχή της Σκάλας Φιλιατών. Οργίασαν λοιπόν τα τάγματα του Γιασίν Σαντήκ στις περιοχές της Ηγουμενίτσας και Σκάλας Φιλιατών, όπου συν τοις άλλοις έκαψαν και την οικία του Αντώνη Γκατζώνη, οδηγού των ελληνικών στρατευμάτων, του οποίου είχαν λεηλατηθεί και δύο καταστήματα στις Φιλιάτες κατά την πρώτη ιταλική κατοχή της Ηπείρου το 1917, ο δε Γκατζώνης, μετά και την νέα λεηλασία από τον Χουσεϊν Χαϋρουλά, περιήλθε εις την έσχατη ένδεια και μέχρι τον θάνατό του έζησε μεροκαματιάρης όπου έβρισκε ένα κομμάτι ψωμί.

Την 6η Νοεμβρίου 1940, ιταλικό σύνταγμα προέλασε προς το χωριό Δράγανη Παραμυθιάς (νυν Αμπελιά) και είχε οδηγό τον Βεήπ Μούχον από το Νικολίτσι, ντυμένο με ιταλική στολή και οπλισμένο με ιταλικό μουσκέτο. Κατά την εκ Σενεμηρίζης και Νικολιτσίου διέλευσή του, το σύνταγμα αυτό ενισχύθηκε και από άλλους Αλβανούς, οι οποίοι το ακολούθησαν και κατά την οπισθοχώρηση.

Την 7η Νοεμβρίου 1940 και αφού καλώς, ή κακώς, οι υπό τον στρατηγό Λιούμπαν ελληνικές δυνάμεις αναπτύχθηκαν πέρα του Αχέροντα, η δε χωροφυλακή και οι δημόσιες αρχές είχαν εκκενώσει την επαρχία πλην των σταθμών χωροφυλακής Κερασόβου και Βλαχωρίου, του οποίου εμπόδισε να φύγουν το απόσπασμα Τσακαλώτου, ο οποίος μάλιστα παρ’ ολίγον να τουφεκίσει τον σταθμάρχη Βλαχωρίου, Γούδα, για εγκατάλειψη θέσης ενώπιον του εχθρού, ενώ ο Γούδας ακολουθούσε την εντολή των προϊσταμένων του.

Η VIII Μεραρχία Ηπείρου, προς κάλυψη του πλευρού της, που κακώς είχε μείνει ακάλυπτο, απέστειλε μονάδα δύναμης τάγματος στην Σκάλα Παραμυθιάς, υπό τον αντισυνταγματάρχη Προεστάκην, αν ενθυμούμαι καλώς. Αλλιώς ο εχθρός μπορούσε να προελάσει επί της ημιονικής οδού Παραμυθιάς-Ιωαννίνων, της βασικότερης τότε οδικής αρτηρίας στην δυτική Ήπειρο.

Κατά τις 8 το βράδυ, μπήκε στην κωμόπολη της Παραμυθιάς εχθρικό αναγνωριστικό απόσπασμα δύναμης 80 ανδρών, προερχόμενο από την Δράγανη, όπου είχαν ήδη φτάσει σημαντικές εχθρικές δυνάμεις που είχαν χάσει κάθε επαφή με τα ελληνικά τμήματα, χωρίς σημαντική μάχη. Δεν τολμούσαν να επιχειρήσουν προέλαση, διότι η μεν VIII Μεραρχία κρατούσε τις θέσεις σθεναρά, καταφέρνοντας καίρια πλήγματα κατά των επιτιθέμενων Ιταλών, τόσο στο Γκραμπάλα, όσο και στον Καλαμά (τομέας Ρεπετίστης), ενώ στην Πίνδο για την μεραρχία Τζούλια άρχισαν οι μαύρες μέρες, που κατέληξαν μετά από τετραήμερο στην πλήρη διάλυσή της. Έμειναν λοιπόν οι Ιταλοί εν αναμονή εξελίξεων, αντί να επιτεθούν ταχέως προς την κατεύθυνση της Πρέβεζας, πριν το 6ο Σύνταγμα Κορίνθου οργανώσει αμυντικά την διάβαση Μποντάρι.

Έστειλαν όμως αναγνωριστικές περιπόλους, εκ των οποίων η μία εισήλθε στην Παραμυθιά. Οδηγοί του αναγνωριστικού αυτού αποσπάσματος ήταν Αλβανοί, ανάμεσά του δύο πρώην ληστές Μελέκ Σιάνης και Μεϊντή Χότζιας, από το Ζερβοχώρι και οι δύο, συμμορίτης ο πρώτος, συμμορίτης και αδελφός του Νταούκ Χότζια ο δεύτερος, ανήκουν στην δύναμη του αποσπάσματος και φέρουν ιταλική στολή και ιταλικό οπλισμό.

Οι τσάμηδες της Παραμυθιά, έχοντας επικεφαλής τον μουφτή τον Χασάν Αβδουλά, βρέθηκαν στο πηγάδι της αγοράς, όπου ήταν το Ιερό Τέμενος, όπου δέχτηκαν με αγκαλιές τους ελευθερωτές τους και ξεφώνισαν: «Ντουά στο Γιαραμπή», ήτοι δέηση προς τον Ύψιστο υπέρ των Ιταλο-αλβανικών όπλων.

Κατά την στιγμή εκείνη, πενήντα περίπου μέτρα μακριά, στο καφενείο Κυριάκη, βρίσκονταν δύο στρατιώτες και ένας λοχίας του ελληνικού στρατού, οι οποίοι για να ικανοποιήσουν τον αλκοολισμό τους, μόλις είχε σκοτεινιάσει, είχαν εγκαταλείψει τις θέσεις τους στην Σκάλα. Έπιναν και βρίσκονταν σε εύθυμη διάθεση. Όταν ειδοποιήθηκαν ότι ήρθε στην πόλη ιταλικό απόσπασμα, αρνήθηκαν να φύγουν.

Ο Σιέφης (Εσρέφ Ντίνος), Αλβανός Παραμυθιώτης, που είχε αναλάβει πολιτοφύλακας κατ’ εντολή των Ιταλών, μπήκε και τους διέταξε να τον ακολουθήσουν, και όταν έλαβε την άρνησή τους, έτρεξε να ειδοποιήσει τους Ιταλούς. Οι Έλληνες πολίτες τότε, προεξάρχοντος του Ιωάννη Μητσιώνη, αντιπροσώπου της εταιρείας Σίγγερ, τους έσυραν βιαίως και εν τάχει έξω από την πόλη. Μόλις πέρασαν την οικία Νικ. Εργολάβου, τους χτύπησε κρύος αέρας, συνήλθαν και έτρεξαν προς τις θέσεις τους, όπου φτάνοντας πυροβολήθηκαν ανεπιτυχώς από τους συναδέλφους τους κατά τις 9 το βράδυ, και αφού μίλησαν, τους άφησαν να περάσουν.

Οι πυροβολισμοί αυτοί είχαν ευχάριστη συνέχεια: οι Ιταλοί μετά την υποδοχή, τους εναγκαλισμούς και τις δεήσεις, οδηγήθηκαν από τους τσάμηδες στην πυρπόληση καταστημάτων και των οικιών. Ήδη είχε πυρποληθεί το καφενείο του Σωτήρη Κουτούπη, καιγόταν ολόκληρο το τετράγωνο, όταν στο χωριό Καρυώτι συγκεντρώθηκαν προς άμυνα μερικοί ένοπλοι υπό τους αγροφύλακες Λάμπρο Γκάτζια, και Γεώργιο Θ. Τάχια, επιζώντα εισέτι, ενισχύθηκαν και από μερικούς πρόσφυγες χωριάτες από Ψάκκα, υπό την ηγεσία του Γεωργίου Δήμα.

Οι χωρικοί εξήλθαν από το χωριό για να λάβουν αμυντική διάταξη, όταν άκουσαν τους πυροβολισμούς από την Σκάλα Παραμυθιάς, όπου ήταν τμήμα της VIII Μεραρχίας Ηπείρου και νομίζοντας ότι άρχισε ελληνική επίθεση προς εκείνο το σημείο, έτρεξαν και κατέβαλαν την ΝΑ παρυφή της Παραμυθιάς αντέρεισμα Ταμπούρι και έβαλαν κατά του πυρολυμένου κτιρίου, πέριξ του οποίου φώναζαν Ιταλοί και Τσάμηδες. Το ιταλικό απόσπασμα φοβούμενη την σοβαρή επίθεση και τον κίνδυνο να βρεθεί μεταξύ δύο πυρών, ετράπη σε άτακτη φυγή προς Δράγανη. Οι Γκάτζιας, Τάχιας και Δήμας παρασημοφορήθηκαν από την 8η Μεραρχία για την πρωτοβουλία τους αυτή.

Κατά την κατοχή όμως ο Δήμας υπέστη βασανιστήρια από τους Αλβανούς και την ιταλική καραμπινερία και εμπρησμό της οικίας του. Ομοίως ο Τάχιας συνελήφθη δις από την καραμπινερία Παραμυθιάς και κακοποιήθηκε, συλλήψεις που έγιναν με διάφορες προφάσεις.

Ο Σιέφης, που είχε αναλάβει ως πολιτοφύλακας κατ’ εντολή των Ιταλών, συνελήφθη μετά από εκείνη την ημέρα από τον στρατό μας, οδηγήθηκε σε έκτακτο στρατοδικείο, όπου καταδικάστηκε σε θάνατο.

Μπροστά από την προέλαση του 6ου συντάγματος Κορίνθου και του τάγματος Προεστάκη, οι Ιταλοί αποσύρθηκαν πέρα του Καλαμά, φοβούμενοι ότι θα πάθουν ότι και η μεραρχία αλπινιστών στην Πίνδο. Τότε, ολόκληρος ο πληθυσμός της Παραμυθιάς, ο χριστιανικός βέβαια, μετέφερε στους ώμους (μην υπάρχοντας άλλα μεταφορικά μέσα) όλη την διαθέσιμη ξυλεία από τα ξυλουργεία της Παραμυθιάς, μέχρι Μενίνα, προς γεφύρωση του Καλαμά.

Στα εδάφη που ανακτήθηκαν από τον στρατό μας, οι χωροφύλακες και αγροφύλακες υπό τον ανθυπασπιστή Γυπάκη και αγρονόμο Καρβούνη, συγκέντρωσαν εν τάχει τους άνδρες Αλβανοτσάμηδες και τους οδήγησαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Κόρινθο και Χίο.

Για να τους συλλάβουν οι αγροφύλακες, οι οποίοι κυρίως γνώριζαν τους συνεργάτες των Ιταλών κατά πρόσωπο, έφθασαν μέχρι τα σύνορα. Πολλοί Αλβανοί σταμάτησαν εκεί, όταν εκδιώχθηκαν οι Ιταλοί, νομίζοντας πως είναι ασφαλείς. Ήταν από εκείνους που παρακολουθούσαν τον ιταλικό στρατό νικητή, αλλά τον εγκατέλειψαν όταν ετράπη σε φυγή. Στις σημειώσεις μου έχω τα ονόματα δύο εξ αυτών, συλληφθέντων στην κορυφογραμμή Βέρβα, τους Σελήμ Λιατίφ από Κορύτιανη και τον Σαντήκ Κερίμ από Σενεμηρίζα.

Όπως με τις ανοιξιάτικες ψιχάλες, εξαπατώνται οι κόχλοι και ανυψώνουν το κεφάλι, έτσι και με την ιταλική προέλαση των πρώτων ημερών, οι Αλβανοτσάμηδες νομίζοντας ότι έσβησε η Ελλάδα, αποκάλυψαν τον πραγματικό τους εαυτό.

Προ ετών ανέγνωσα, χωρίς να συγκρατήσω στοιχεία, ότι και οι Γερμανοί ασχολούμενοι με τον ελληνο-ιταλικό πόλεμο περιγράφουν με μελανά χρώματα τους Αλβανούς, πρώτους στις λεηλασίες και τελευταίοι στην μάχη. Μία των αιτιών της ιταλικής ήττας θεωρούν την κακή εκτίμηση από τους Ιταλούς, των στρατιωτικών δυνατοτήτων των Αλβανών εν γένει.

* Απο το βιβλίο του Βασίλειου Παυλίδη: Οι Αλβανοτσάμηδες της Παραμυθιάς και η Κατοχή

paramythia-online.gr

Τα "πανηγύρια" των Αλβανοτσάμηδων στην Παραμυθιά στις 28 Οκτωβρίου 1940

Reviewed by thespro.gr on Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024 Rating: 5

Δείτε την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στην Ηγουμενίτσα το 1993 (ΒΙΝΤΕΟ)

thespro.gr Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024

Δείτε την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στην Ηγουμενίτσα το 1993 (ΒΙΝΤΕΟ)

Δείτε στο βίντεο που ακολουθεί, την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στην πόλη της Ηγουμενίτσας το 1993, όπως την είχε καταγράψει η κάμερα του τοπικού τηλεοπτικού σταθμού tvA.

Αναγνωρίστε τον εαυτό σας να παρελαύνει στους δρόμους της πόλης.

Στο σπικάζ της παρέλασης ο Δημήτρης Πάκος και η Λιλή Κωτσαία ενώ στην κάμερα ο Βαγγέλης Χαλμαντζής και ο Βαγγέλης Αναστασίου.

Δείτε την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στην Ηγουμενίτσα το 1993 (ΒΙΝΤΕΟ)

Reviewed by thespro.gr on Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024 Rating: 5

Δείτε την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στην Ηγουμενίτσα το 1997 (ΒΙΝΤΕΟ)

thespro.gr Κυριακή, Οκτωβρίου 27, 2024

Δείτε την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στην Ηγουμενίτσα το 1997 (ΒΙΝΤΕΟ)

Δείτε στο βίντεο που ακολουθεί, την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου στην πόλη της Ηγουμενίτσας το 1997, όπως την είχε καταγράψει η κάμερα της Δημοτικής Τηλεόρασης Ηγουμενίτσας.

Στο σπικάζ της παρέλασης ο Δημήτρης Πάκος, στην κάμερα ο Βαγγέλης Χαλμαντζής και στο ρεπορτάζ ο Παντελής Κίτσιος.

Στην εκφώνηση του πανηγυρικού της ημέρας ο τότε διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Γραικοχωρίου κ. Βασίλης Μασούρας.