Το Πολύδροσο (Βλαχωρι) Παραμυθιας και ολόκληρη η Ήπειρος, αποχαιρετά σήμερα για το ταξίδι στην αιωνιότητα, ένα από τα πιο καταξιωμένα και δημιουργικά τέκνα του, τον αγαπητό κι αγαπημένο Μητς Μήτση, που τίμησε το τοπο του όσο λίγοι, που έγραψε τα βιώματα του, τους πόνους, τους καημούς, τα λαογραφικά του στοιχεία και τα κανε γνωστά πέρα και έξω απ το χωριό, πέρα και έξω απ τη Θεσπρωτία και την Ηπειρο και γιατί όχι, πέρα και έξω απ την Ελλάδα.

Και τώρα αφήνει εκεί, στη Καρίτσα του Δήμου Ζιτσας Ιωαννίνων, όλο αυτό το κόπο, όλη αυτή τη σοδειά, στο υπέροχο μουσείο πολιτιστικής κληρονομιάς που έφτιαξε, για να θυμόμαστε όλοι εμείς που τα ζήσαμε και να μαθαίνουν οι νεότεροι.

Από μικρός ήταν ανήσυχος κι ήθελε πάντα να δημιουργεί και ναναι χρήσιμος στη κοινωνία.

Έτσι δημιουργίες στην Αθήνα κομμωτήριο, αλλά και πάλι έψαχνε το κάτι πιο δημιουργικό, κάτι που να είχε το δικό του στίγμα σ αυτό το χώρο.

Τόλμησε και δήλωσε συμμετοχή στο διαγωνισμό κομμωτικής των, πάλαι ποτέ, κυριων επί των τιμων, απέναντι στα μεγαθήρια του χώρου, Τζώρτζ, Αγγελο κλπ κι αυτός λοιπόν ο άγνωστος τύπος, αλλά όπως φάνηκε μεγάλος καλλιτέχνης του ψαλιδιου και της χτενας, σάρωσε κατακτώντας το πρώτο και δεύτερο βραβείο με τα μοντέλα, το Περιστέρι της ειρήνης και το κρυφό σχολειό.

Πάταγος!! Όλοι ψάχνανε και θελανε να δούνε αυτό τον άγνωστο, μα τόσο δημιουργικό καλλιτέχνη κι έτσι το κομμωτήριο του Μητς Μήτση στη πλατεία Βικτωρίας έγινε το περιζήτητο στέκι των μεγαλοκυριων της Αθήνας.

Με το Μήτση είχα όχι μόνο τη χωριανικη σχέση, αλλά την έντονα φιλική και οικογενειακή κι είχα τη τύχη να ζήσω μαζί του, αλλά και με την υπέροχη σύζυγο του, τη Βίκη, μοναδικές κι ανεπανάληπτες στιγμες που μένουν ανεξίτηλες στο διάβα του χρόνου.

Συνεργαστηκαμε άψογα στο Δ. Σ. της αδελφότητας του χωριού, πραγματοποιοντας αξέχαστες χοροεσπερίδες στην Αθήνα κι εκδηλώσεις στο χωριό, όπως τη προβολή του πανηγυριού της Αγίας Παρασκευής από τη κρατική τηλεόραση, τη βράβευση του μεγάλου κλαρινιστα Τάσου Χαλκιά, των ευεργετών του χωριού και τόσα άλλα.

Τιμήθηκε από την αδελφότητα μας κι από παμπολλους συλλόγους, οργανώσεις, πανεπιστήμια, φορείς της Ηπείρου, της Ελληνικής επικράτειας, αλλά και του εξωτερικού κι αυτό δείχνει το πόσο μεγάλος ήταν και το πόσο σκληρά δούλεψε γι αυτή τη καταξίωση.

Σήμερα ο τόπος που τόσο λάτρεψε καλείται να τον καλοδεχτεί, να τον σφιχταγκαλιασει και να τον παραδώσει στη στρατιά των αγγέλων με τη ψαλμωδία των δικών του στίχων και να τον κατευθύνουν στον παραδείσιο κήπο, όπου τον καρτερει η λατρεμένη του σύζυγος Βικη, οι γονείς του, η αδερφή του, συγγενείς και φιλοι και κει να ξεκινήσει πάλι τη δημιουργική του προσφορά, φτιάχνοντας τους δικούς του δρομους, έτσι όπως έμαθε και ξερει να κάνει.

Καλό ταξίδι αγαπημένε μου συγχωριανε, φίλε, συναγωνιστη κι υπέροχε άνθρωπε Μητς Μήτση, Θασαι πάντα στη καρδιά, στη ψυχή και στη σκέψη μου.

Σε άσπρο πέπλο ξυπνήσαν το πρωί του Σαββάτου τα ορεινά της Παραμυθιάς και του Σουλίου, με το χιόνι να έχει κάνει αισθητή την παρουσία του έστω και για λίγο, δίνοντας εικόνες Χριστουγέννων “όπως πρέπει”…

Η ηλιοφάνεια που επικράτησε στη συνέχεια δεν επέτρεψε την παραμονή του χιονιού για πολλές ωρες, και ετσι δεν διμιουργήθηκαν σοβαρά προβλήματα, εκτος απο λίγες περιπτώσεις που υπήρχε δυσκολία στην πρόσβαση σε σταβλικές εγκαταστάσεις.

Ωστόσο οι φωτογραφίες που μας έμειναν, δείχνουν την άγρια ομορφιά του τόπου μας, με τους κατοίκους και τους επισκέπτες να ελπίζουν για νέες χιονοπτώσεις κατα την διάρκεια του εορταστικού Αγίου Δωδεκαημέρου.

«Τα παλαιά χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα, δείχνουν, ότι τα άτομα ασκούνταν στην αγάπη, στην ταπείνωση και “νοστίμιζαν” τον κόσμο όλο», λέει ο ιερέας Ηλίας Μάκος τον οποίον συναντήσαμε στην ενορία του, στο χωριό Κεστρίνη Θεσπρωτίας και μας αφηγήθηκε τις χριστουγεννιάτικες ιστορίες του τόπου του.

Οι χριστουγεννιάτικες γιορτές στη Θεσπρωτία, τα παλαιά χρόνια, δεν ήταν απλά διασκέδαση για τον κόσμο.Οι άνθρωποι, γνώριζαν καλύτερα τον γεννηθέντα Χριστό, τον αγαπούσαν, βίωναν τη διδασκαλία του, τον κουβαλούσαν στην καρδιά τους.

Ιδιαίτερα διαδεδομένες στη Θεσπρωτία είναι οι δοξασίες περί καλικαντζαραίων, που κατά την παράδοση,εμφανίζονται από την παραμονή των Χριστουγέννων και φεύγουν τα Θεοφάνια με τον Αγιασμό.

Οι καλικάντζαροι, σύμφωνα με τη μυθολογία, εµφανίζονται στις γιορτές. Συμβολίζουν το σκοτάδι και ζουν όλο το χρόνο στα έγκατα της γης, προσπαθώντας να κόψουν το δέντρο που βαστάει τη γη. Όταν είναι πολύ κοντά να το πετύχουν, την παραμονή των Χριστουγέννων ανεβαίνουν στη γη δημιουργώντας προβλήματα στους ανθρώπους.

Οι άνθρωποι προσπαθούσαν να τους εξουδετερώσουν με διάφορους τρόπους και κυριότερα με τη φωτιά, η οποία έκαιγε συνεχώς στο τζάκι όλο το Δωδεκαήμερο. Με τη στάχτη του, ράντιζαν το σπίτι ξημερώματα παραμονής Θεοφανείων και ανήμερα της εορτής με αγιασμό, και έτσι τα δαιμόνια τρέπονταν σε φυγή.

Τα κάλαντα των Χριστουγέννων, αλλά και της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανείων, είναι ευχετικά και επαινετικά τραγούδια για την οικογένεια και το σπιτικό και συγχρόνως, η μελοποιημένη αφήγηση του γεγονότος της ημέρας. Τα παιδιά, συνήθιζαν να κρατούν και ένα καλαθάκι για τα «φιλέματα». Τα φιλέματα, ήταν κυρίως γλυκά, όπως δίπλες, ξεροτήγανα, λουκουμάδες, αλλά και ξηροί καρποί, κουραμπιέδες ή μελομακάρονα. Από τα πιο συνηθισμένα φιλοδωρήματα ήταν τα «κόλιντρα», μικρές κουλούρες από σιτάρι ή κριθάρι.

Η αμοιβή των καλανδιστών, δεν ήταν ούτε φιλανθρωπία, ούτε ζητιανιά, αλλά πράξη τελεστική. Την ονομασία τους, την πήραν από την λατινική λέξη calenda, που διαμορφώθηκε από το ελληνικό ρήμα καλώ. Παιδιά, κατά ομάδες, περιφέρονταν και περιφέρονται στα σπίτια, στους δρόμους, στα καταστήματα. Σήμερα η ανταμοιβή για τους ύμνους και τις ευχές, είναι κυρίως χρηματική και διάφορα κεράσματα.

Την παραμονή ή προπαραμονή των Χριστουγέννων, κάθε οικογένεια έχει τα «χοιροσφάγια», η σφαγή των γουρουνιών, που το παχύ τους κρέας και το λίπος, ήταν η κατάλληλη τροφή για το χειμώνα.

Το σφάξιμο, ήταν πραγματική ιεροτελεστία, τέτοια που παραπέμπει σε αρχαίες θυσίες. Μ’ ένα θυμιατήρι, θυμιάτιζαν το σφάγιο και έβαζαν στο στόμα του ένα κρεμμύδι. Τα παιδιά περίμεναν αυτό το γεγονός με ιδιαίτερη ανυπομονησία. Έπαιρναν την ουρήθρα του ζώου και την έκαναν μπάλα. Τη χτυπούσαν πρώτα σε μια πέτρα για να καθαριστεί από τα λίπη. Μετά τη φούσκωναν και την έδεναν καλά. Μια πραγματική δερμάτινη μπάλα!

Το «Χριστόψωμο», μια κουλούρα με πλούσιο στολισμό από λογής-λογής κεντήματα ή «πλουμίδια», το αφιέρωνε η οικογένεια στο Χριστό και με την προσδοκία, ότι Αυτός θα κάνει πραγματικότητα τις επιθυμίες της.

Το «ψωμί του Χριστού» το έφτιαχνε, την παραμονή των Χριστουγέννων, η νοικοκυρά με ιδιαίτερη ευλάβεια και με ειδική μαγιά, από ξερό βασιλικό. Απαραίτητος επάνω, χαραγμένος ο σταυρός. Τα «Χριστόψωμα» παρασκευάζονταν όπως το ψωμί, μόνο που στολίζονταν με ποικίλα στολίδια ανάλογα με την καλαισθησία της νοικοκυράς. Σε κάποια χωριά της Θεσπρωτίας, τα «Χριστόψωμα», τα έφτιαχναν κεντημένα με ωραία σχήματα, που γίνονταν πάνω στο ζυμάρι με διάφορα ποτήρια, μικρά ή μεγάλα ή κούπες από βελανίδια, τα οποία συμβόλιζαν την αφθονία, που ήθελαν να έχουν στην παραγωγή των ζώων και της σοδειάς του σπιτιού τους. Μερικοί συνήθιζαν στη μέση του χριστόψωμου ,να βάζουν ένα άβαφο αυγό, ως σύμβολο γονιμότητας.

Την ημέρα της γέννησης του Χριστού, και αφού εκκλησιαζόταν όλοι, κανείς δεν αμελούσε να πάει στο Ναό, γιατί θεωρούσε, ότι χωρίς να κάνουν το σταυρό τους στην εκκλησία και να ακούσουν τους ύμνους, δεν θα ένιωθαν το πραγματικό νόημα των Χριστουγέννων, συμμετείχαν στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.

Αρχικά,ο νοικοκύρης έπαιρνε το «Χριστόψωμο», το σταύρωνε, το έκοβε και το μοίραζε σ’ όλη την οικογένειά του και σε όσους φίλους η συγχωριανούς βρίσκονταν στο σπίτι . Όλοι ευχόταν «χρόνια πολλά και του χρόνου». Γύρω από το χριστόψωμο υπάρχουν παραδόσεις. Μερικοί εδώ βλέπουν ένα συμβολισμό της Θείας κοινωνίας. Όπως ο Χριστός έδωσε τον άρτον της ζωής σε όλη την ανθρώπινη οικογένειά του….

Άλλοι, αναφέρονται στην ενότητα της Εκκλησίας και των λαών, με συμβολικό πρότυπο την ένωση των κόκκων του σίτου σ΄ ένα ψωμί. Οι λαοί κάποτε θα ενωθούν μ’ έναν ποιμένα, το Χριστό.

«Οι τηγανίτες των Χριστουγέννων, που σήμερα γίνονται καμία σχέση δεν έχουν σε γεύση με τις τηγανίτες, που ψήνονταν στην πλάκα», λένε οι γεροντότεροι.

Πάνω στη μαυρόπλακα, μια βαριά ίσια πέτρινη πλάκα, που πριν χρησιμοποιηθεί ζεσταινόταν, η γιαγιά του σπιτιού συνήθως, έψηνε τις τηγανίτες με χυλό από αλεύρι, νερό και αλάτι.

Τα παιδιά περίμεναν όλο χαρά τις τηγανίτες, να τις φάνε ζεστές, τρυφερές, βουτηγμένες σε ζάχαρη, μέλι, πετιμέζι, ό,τι είχε το σπίτι τους. Σε όλα τα σπίτια, στα χωριά της Θεσπρωτίας, παραμονές Χριστουγέννων θα ετοίμαζαν τις τηγανίτες.

Η πρώτη τηγανίτα, μεγάλη και στρογγυλή με σταυρό στη μέση ήταν του Χριστού, η δεύτερη παρόμοια του σπιτιού. Τις ψημένες τηγανίτες, τις έβαζαν μέσα σε μπουρέκια ,στρογγυλά μπακιρένια ταψιά και σε λεκάνες. Η ποσότητα του ζυμαριού, που θα γινόταν τηγανίτες ήταν αρκετή και πάντοτε ανάλογη με τον πληθυσμό της φαμελιάς. Η φωτιά για τις τηγανίτες, έπρεπε να είναι δυνατή και να έχει διάρκεια. Γι’ αυτό ο πατέρας, έσκιζε τα χοντρά κούτσουρα. Ήταν η καλύτερη καύσιμη ύλη,για την περίπτωση.

Κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής των Χριστουγέννων στα χωριά, τα περισσότερα παιδιά βγαίνανε για κυνήγι. Τα βράδια, όταν το σούρουπο έπεφτε για καλά και το κρύο άρχιζε να τσούζει, παίρνανε το «φακό» με καινούργια «πλάκα» και γυρίζανε στα χαλάσματα και στα σπήλια κοντά στο χωριό.

Στόχος τους οι γουργουγιάννηδες, τα μικρά πουλάκια που κούρνιαζαν εκεί. Τα θαμπώνανε με το φακό και τα πιάνανε. Αν ήταν πολύ ψηλά, τα χτυπούσανε με τις λαστιχιέρες ,τις σφεντόνες. Η μάνα ή κάποια μεγάλη αδερφή, μετά από πολλή γκρίνια τους, τα καθάριζαν και τα πάστωναν. Τα βάζανε σε πήλινα ή γυάλινα βάζα, για να τα φάνε τα Χριστούγεννα. Πολλά παιδιά μάζευαν είκοσι και περισσότερα πουλάκια και καμάρωναν για τις … κυνηγετικές ικανότητες τους και για τη σοδειά τους.

Το «αμίλητο νερό» είναι ένα ακόμη έθιμο, που συναντούσε κανείς στη Θεσπρωτία. Το πρωί των Χριστουγέννων, οι γυναίκες πριν ξημερώσει, πήγαιναν στη βρύση και έπαιρναν νερό, λέγοντας: «Όπως τρέχει το νερό στη βρυσούλα μου, έτσι να τρέχει και η σοδιά μου».

Το «αμίλητο νερό», όπως το έλεγαν, πήρε την ονομασία του, επειδή απαγορευόταν κατά τη διαδρομή να μιλήσουν με κάποιον. Από αυτό το νερό έπιναν όλοι στο σπίτι για το καλό. Η γυναίκα έπαιρνε μαζί της διάφορα εδέσματα για να «ταΐσει τη βρύση», όπως έλεγαν. Στην πραγματικότητα το έκαναν, για να απολαύσει τα χριστουγεννιάτικα φαγητά, κανένας φτωχός συγχωριανός.

Θεοφάνεια επί Γερμανικής κατοχής στην Ηγουμενίτσα

Ο ιερέας Ηλίας Μάκος, αφηγείται πως τα απαγορευμένα Θεοφάνεια της Γερμανικής κατοχής, μια πραγματική ιστορία, που θυμούνται οι υπερήλικες στην Ηγουμενίτσα και που διασώζεται από γένια σε γένια.

«Γερμανοί στρατιώτες το 1943, είχαν περικυκλώσει από την παραμονή των Θεοφανείων το ιερό Ναό της Ηγουμενίτσας, ώστε κανείς να μην τολμήσει, ούτε ο ιερέας, να προσέλθει, για τον εορτασμό των Φώτων. Τότε ο Ναός, ήταν ένα μικρό οικοδόμημα, με το νεκροταφείο στον προαύλιο χώρο.

Οι κάτοικοι, που περίμεναν με ανυπομονησία τα Θεοφάνια, φοβισμένοι, αμπαρώθηκαν στα σπίτια τους.

Ωστόσο ,ήθελαν από το αγιασμένο νερό να πάρουν δύναμη, για να αντέξουν τις κακουχίες και να νιώσουν ότι η Βάπτιση του Κυρίου στον Ιορδάνη ποταμό θα σημάνει τη δική τους αναβάπτιση και αναγέννηση στα ύδατα της ελευθερίας.

Στήριζαν το παρόν και το μέλλον τους στο Χριστό και στην Αλήθειά Του.

Η απαγόρευση εορτασμού των Φώτων είχε προέλθει, ως αντίποινα μετά από ένα σαμποτάζ σε βάρος των κατακτητών, που όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια ήταν σκευωρία των Τσάμηδων.

Ο ιερέας με πατριωτικό μεγαλείο, πήρε την απόφαση. Συγκέντρωσε τα μεσάνυχτα λίγους πιστούς σ’ ένα σπίτι, έβαλε νερό σε μια κατσαρόλα και τέλεσε το μεγάλο αγιασμό, ενώ ένα κεράκι σιγόκαιγε.

Αμέσως μετά, αψηφώντας μην τον πάρει είδηση κάποια εχθρική περίπολος, κατέβηκε, σαν σκιά, στη θάλασσα και βούτηξε το σταυρό, σιγοψάλλοντας:

“Εν Ιορδάνη Βαπτιζομένου σου Κύριεε…”

Το πρωί από άτομο σε άτομο, ο αγιασμός μοιράστηκε στα λίγα, σε σύγκριση με τώρα, σπίτια της Ηγουμενίτσας, ενώ οι κατοχικές δυνάμεις έμειναν με την εντύπωση, ότι αποτρέψανε τον εορτασμό».

Πάτερα μας έφυγες όπως έζησες! Με αξιοπρέπεια, χωρίς παράπονα, χωρίς γκρίνιες, με την ευχή στο στόμα για όλους, τα παιδιά σου, τις νύφες σου, τα εγγόνια σου, τα δισέγγονά σου. Ο Θεός μαζί σας έλεγες πάντα! Μεγάλη κουβέντα, μεγάλη ευχή. Μέχρι τα στερνά σου νοιαζόσουν για όλους μας, ρωτούσες , ενδιαφερόσουν, είχες αγωνία για τα εγγόνια που δεν παντρεύτηκαν ακόμη, προσπαθούσες να βρεις ακόμη και νύφες! Από μικρός παρότι αγράμματος, είχες φιλομάθεια. Δίπλα στο θείο σου τον μπάρμπα Τασιούλη, έμαθες γράμματα, έμαθες να γράφεις και να διαβάζεις! Εγραφες τόσο καλά που ζήλευα ακόμη και εγώ! Διάβαζες εφημερίδες, σου τις έφερνα κάθε εβδομάδα τις τοπικές όταν ερχόμαστε στο χωριό για να τις διαβάσεις. Στο χωριό μας θέλησες να προσφέρεις στα κοινά, εκλέχθηκες Κοινοτικός Σύμβουλος, ήσουν αγαπητός. Εγώ δεν έχω ακούσει κάποιον συνάνθρωπό μας να σου καταλογίζει κάτι. Ήθελες να βοηθάς πρώτα την οικογένεια μας αλλά και όποιον άλλο θεωρούσες οτι έχει ανάγκη. Ο αγώνας σου για την επιβίωση ήταν μακρύς, δύσκολος, επίπονος. Αγαπούσες τα ζώα σου σαν παιδιά σου. Αυτά μας βγάλανε από τη λάσπη, από τις καλύβες. Με δική σου επιμονή, κόντρα στο πνεύμα της εποχής και παρά τις πατρικές νουθεσίες, μας έστειλες όλους στα γράμματα, σηκώνοντας εσύ και η μάνα μας το βάρος της επιλογής σας. Δεν μετανιώσατε όμως ποτέ. Είσαστε περήφανοι που τα παιδιά σας σπούδασαν , ξέφυγαν από την δύσκολη ζωή του χωριού και του κτηνοτρόφου. Χάσαμε όμως τη μάνα μας νωρίς (πέρασαν 21 χρόνια) και βγήκες από το ρυθμό σου! Δέχθηκες μεγάλο κτύπημα, έμεινες μόνος σου, στάθηκες όμως όρθιος. Αγόγγυστα και αδιαμαρτύρητα δέχθηκες να αλλάξεις τη ζωή σου, ήλθες κοντά μας, προσαρμόστηκες στην νέα σου ζωή, έγινες ένα με τις οικογένειες των παιδιών σου. Μας έβλεπες να προκόβουμε, να μεγαλώνουμε μαζί, να γιορτάζουμε, να παντρεύουμε παιδιά, να γεννιούνται τα δισέγγονά σου. Διάλεξες να μείνεις με τον Κώστα στο Μαυρούδι, το σπίτι του έγινε και σπίτι σου. Από εκεί ερχόσουν με τα πόδια στην Νέα Σελεύκεια να παίξεις τη μπιρίμπα σου, σε αγάπησαν οι χωριανοί μας, δύσκολο αλλά έγινες ένα μαζί τους. Σε βλέπανε να περπατάς από το Μαυρούδι στην Σελεύκεια και απορούσαν. Δεν ήξεραν πόσα χιλιόμετρα είχε γράψει το προσωπικό σου κοντέρ!

Ολοι ρωτούσαν ποιος είναι αυτός που περπατάει με τέτοιο ρυθμό σε τέτοια ηλικία! Είχες ανησυχίες και αναζητήσεις. Κράτησες αναλυτικές σημειώσεις με τραγούδια, έθιμα της ράτσας μας, την ζωή σου. Με ενέπνευσες να γράψω το βιβλίο σου, έμεινε σαν παρακαταθήκη για τους νεότερους, για να σε θυμούνται, για να αναλογίζονται την ζωή που έζησες, τις δυσκολίες, τους αγώνες σου, τα άγχη σου! Στα γλέντα ήσουν πρώτος στο χορό, πρωτοχορευτής. Θα μείνει στη μνήμη όλων η κατακόρυφος που έκανες στο χορό, και ο χορός δεν σταματούσε! Η ζωή όμως προχωρούσε, τα χρόνια πέρασαν και ο χρόνος επέβαλε τους κανόνες του. Εδώ και 2 χρόνια περίπου ουσιαστικά σε καθήλωσε στο κρεβάτι. Και εκεί όμως είχες πάντα το ενδιαφέρον για τη ζωή, την αγάπη για όλους. Δεν διαμαρτυρόσουν, ζητούσες να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα, δεν παραιτούσουν. Δεν άκουσα από το στόμα σου μα παραπονείσαι για την κατάστασή σου, να θέλεις να πεθάνεις!

Τιμούσες τη ζωή , το θείο δώρο, δεν βλαστημούσες! Μας άφησες παράδειγμα στάσης ζωής. Γύρω σου σήμερα θα είναι τα παιδιά σου, οι νύφες σου, τα εγγόνια σου, τα δισέγγονά σου. Θα σε συνοδεύσουμε στο τελευταίο σου ταξίδι, το στερνό. Δώσε τα φιλιά μας και τους χαιρετισμούς μας στη μάνα μας, στα αδέρφια σου, στους παππούδες μας , στους θείους μας , στα ανίψια σου. Εχει μεγάλη αποικία δική μας εκεί πάνω. Καλό παράδεισο μπαμπά μας. Θα είσαι ΑΘΑΝΑΤΟΣ στη μνήμη και την καρδιά μας.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΙ ΚΩΣΤΑΣ ΣΙΝΤΟΡΗΣ

Το μεγαλύτερο γεφύρι του Καλαμά βρισκόταν κοντά στο χωριό Νεράιδα, με την παλιά ονομασία του χωριού να είναι Μενίνα, από όπου πήρε το όνομά του. 

Δυστυχώς, σήμερα το γεφύρι είναι γκρεμισμένο. Σώζεται μόνο το μεσόβαθρο του. 

Ήταν πολύτοξο γεφύρι με 4 ή 5 τόξα. 

Γεφύρωνε τον Καλαμά σε μια πολύ ανοιχτή περιοχή κι εξυπηρετούσε το δρόμο Φιλιάτι – Παραμυθιά. 

Ο Καλαμάς είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός της Ηπείρου και ο έβδομος μεγαλύτερος της Ελλάδας. Δίπλα του περνάει ο παλιός δρόμος Ιωάννινα - Ηγουμενίτσα.

Στις διάφορες σελίδες κοινωνικής δικτύωσης αναρτώνται συχνά φωτογραφίες, των πρώτων επιβατικών- οχηματαγωγών “Egnatia” και “Appia”, που στα χρόνια του ΄60 αποτελούσαν τις «πλωτές γέφυρες» που συνέδεαν τα λιμάνια της Πάτρας, της Ηγουμενίτσας, της Κέρκυρας και του Brindisi.

Ιδιαίτερα το αναρτώμενο φωτογραφικό υλικό αφορά το «Egnatia» που προηγήθηκε του «Appia» και εκτελούσε με αποκλειστικότητα τα δρομολόγια προς Ιταλία, λαμβάνοντας το προσωνύμιο «Βασίλισσα της Αδριατικής και του Ιουνίου».

Με αφορμή τις ως άνω αναρτήσεις ανακαλείται στην μνήμη ένα χαρακτηριστικό επεισόδιο της εποχής, όπως περιγράφεται στο ΜΑΘΗΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ το 1963, από τον τότε μαθητή και λυκόπουλο της Εφορίας Προσκόπων Ηγουμενίτσας, Τάσο Βασιάδη.

Ήταν Πάσχα και εμείς τα λυκόπουλα της πόλης με τον Έφορο Προσκόπων, τον δάσκαλο Κώστα Παπαγγέλη, πήγαμε το πρωί να χαιρετίσουμε τους ξένους που κατέβαιναν από το ΕΓΝΑΤΙΑ, προσφέροντας τους λουλούδια. 

Αργότερα ο καπετάνιος του πλοίου μας κάλεσε να επισκεφθούμε εσωτερικά το πλοίο. 

Αφού διασχίσαμε πολλούς διαδρόμους και αίθουσες και αφού ανεβοκατεβήκαμε πολλές σκάλες, βρεθήκαμε στην πλώρη του ΕΓΝΑΤΙΑ.

Αφού χορτάσαμε την θέα από εκεί, αποφασίσαμε να να φύγουμε γιατί σε λίγο θα αναχωρούσε το πλοίο.

Αλλά το κακό ήταν που δεν βρίσκαμε την έξοδο.

Αρχίσαμε να τρέχουμε, μα του κάκου... 

Θα το είχαμε γυρίσει τρεις φορές το πλοίο, όταν σταθήκαμε λαχανιασμένοι να πάρουμε μια ανάσα...

Και σαν να μην έφτανε αυτό, τα μεγάφωνα στο διάδρομο φώναξαν: 

-Εντός πέντε λεπτών το σκάφος αναχωρεί!

Αρχίσαμε πάλι το τρέξιμο... 

Βρήκαμε μια πόρτα και την περάσαμε. 

Πίσω από την πόρτα ακολουθούσαν κάτι σκαλοπάτια. Τα κατεβήκαμε, μα στο τέλος αντί να βγούμε έξω, φθάσαμε στις τουαλέττες του πλοίου... 

Πίσω γρήγορα!

Ο θόρυβος από την μηχανή του πλοίου που ακούγονταν χαμηλός δυνάμωσε και ενισχύθηκε με τους συνοδούς κρότους από την αλυσσίδα της άγκυρας, σημάδι της αρχόμενης αναχώρησης... 

Το σκάφος κουνήθηκε!

Εκείνη την στιγμή κάποιος μας φώναξε: 

- Από εδώ γρήγορα!

Περάσαμε την πόρτα που μας έδειξε και βγήκαμε στο χώρο που βρίσκονταν τα αυτοκίνητα.

Τρέξαμε και πηδήσαμε στην ξηρά, την στιγμή που η ράμπα επιβίβασης είχε αρχίσει να ανεβαίνει...

Αν αργούσε να μας δείξει την πόρτα αυτός που μας φώναξε, θα τερματίζαμε ή στην Κέρκυρα, ή στην Πάτρα ή ούτε λίγο ούτε πολύ στο Πρίντεζι της Ιταλίας. 

Πάλι φτηνά την γλυτώσαμε.

Η Θεία Κωμωδία του Δάντη αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά αφηγηματικά ποιήματα του καλλιτέχνη γραμμένο τη δεκαετία 1310-1321. Είναι χωρισμένο σε τρία μέρη, την Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο και έχει αποτελέσει αντικείμενο εκταταμένων κριτικών και αναλύσεων κατά τη διάρκεια των αιώνων.

Ο Αχέροντας αναφέρεται στο πρώτο μέρος του έργου, δηλαδή στην Κόλαση. Όσον αφορά αυτό το κεφάλαιο, ο Δάντης Αλιγκέρι λέγεται ότι είχε επηρεαστεί από τις ρεαλιστικές περιγραφές της κόλασης που υπήρχαν στο έργο της χριστιανής μύστριας Μεχτίλδης του Μαγδεβούργου.

Η περιγραφή του Άδη σε αυτό το έργο τον κάνει να μοιάζει με αναποδογυρισμένο κώνο του οποίου το πλατύ στόμιο βρίσκεται στο βόρειο ημισφαίριο, κάτω από την Ιερουσαλήμ. Ή άλλη πλευρά, η πιο αιχμηρή βρίσκεται στο κέντρο της Γης.

Η Κόλαση αποτελείται συνολικά από εννέα κύκλους (ένας για κάθε αμαρτία), οι οποίοι στενεύουν διαδοχικά καθώς κινείται κανείς κατηφορικά. Εκεί ακριβώς συνδέεται και ο ποταμός Αχέροντας.

Κι αυτό γιατί αφού διασχίζουν τον ποταμό Αχέροντα με τον Χάροντα τον βαρκάρη, ο Βιργίλιος οδηγεί τον Δάντη διαδοχικά μέσα από τους εννέα κύκλους αμαρτιών όπως αναφέρουμε παραπάνω. Μετά τον πέμπτο κύκλο ο Βιργίλιος και ο Δάντης περνούν με τη βάρκα του δαίμονα Φλεγύα μπροστά στις κλειδωμένες πόρτες του κάστρου της Κόλασης, τις οποίες ανοίγει ένας άγγελος.

Στην καρδιά της Παραμυθιάς, το εμβληματικό σχολείο Βούλγαρη στέκει πλέον ανακαινισμένο, έτοιμο να αφηγηθεί ιστορίες από το παρελθόν, να τιμήσει το παρόν και να ανοίξει δρόμους για το μέλλον. Το σχολείο δεν είναι απλώς ένα κτίριο, αλλά ένα σύμβολο της σύνδεσης της περιοχής με την οικογένεια Bulgari, της οποίας η ιστορία έχει τις ρίζες της βαθιά στην Ηπειρο.

Το όραμα για το σχολείο Βούλγαρη ξεκίνησε από τον ίδιο τον Σωτήρη Βούλγαρη, τον ιδρυτή του οίκου Bulgari, ο οποίος γεννήθηκε στην Παραμυθιά. Ο Σωτήρης, γόνος μιας οικογένειας που ασχολείτο με την αργυροχοΐα, έδειξε από νωρίς τη φιλοδοξία του να δημιουργήσει κάτι μεγάλο. Αν και η ζωή και η επαγγελματική του πορεία τον οδήγησαν στην Ιταλία, δεν ξέχασε ποτέ τις ρίζες του. Ζήτησε από τους γιους του να χρηματοδοτήσουν την ανέγερση ενός σχολείου στην ιδιαίτερη πατρίδα του, που θα ξεχώριζε για την ποιότητα και τη σημασία του.

Το 1934 ξεκίνησε η ανέγερση του σχολείου, και τρία χρόνια αργότερα, το 1937, ολοκληρώθηκε, χάρη στη γενναιόδωρη συνεισφορά της οικογένειας Bulgari και του ελληνικού κράτους. Η οικογένεια διέθεσε περίπου 1.075.000 δραχμές, ποσό εξαιρετικά σημαντικό για την εποχή, ενώ το ελληνικό κράτος συνεισέφερε ένα επιπλέον εκατομμύριο δραχμές. Το αποτέλεσμα ήταν ένα κτίριο που δεν είχε όμοιό του στην Ελλάδα. Επί δεκαετίες, το σχολείο υπήρξε κέντρο μάθησης και προόδου, με το γυμνάσιο της Παραμυθιάς να φιλοξενεί στις αρχές του 20ού αιώνα έως και 1.400 μαθητές.

Ο 

Ιδρυτής του οίκου Bvlgari, Σωτήρης Βούλγαρης

Η σημασία του σχολείου δεν περιορίζεται μόνο στον εκπαιδευτικό του ρόλο. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, το κτίριο έμελλε να γίνει τόπος μαρτυρίου, καθώς φιλοξένησε τους 49 προκρίτους της Παραμυθιάς, οι οποίοι φυλακίστηκαν εκεί πριν εκτελεστούν από τους ναζιστές. Η μνήμη αυτών των ανθρώπων τιμάται κάθε χρόνο στην περιοχή, ενώ στην πρόσφατη ανακαίνιση του σχολείου δημιουργήθηκε ειδικός χώρος αφιερωμένος στη μνήμη τους.

Η ανακαίνιση του σχολείου ήταν ένα μακροχρόνιο αίτημα των κατοίκων και των δημοτικών αρχών. Η πρώτη επαφή τής τότε δημοτικής αρχής Σουλίου με την οικογένεια Bulgari έγινε το 2017, όταν στελέχη επισκέφθηκαν την Αννα Bulgari στη Ρώμη. Η Αννα, η τελευταία από την οικογένεια που μιλούσε ελληνικά, ενθουσιάστηκε με την ιδέα και στήριξε την πρωτοβουλία με θέρμη. Το έργο χρηματοδοτήθηκε μέσω προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με το συνολικό κόστος να ανέρχεται στα 2,5 εκατ. ευρώ. Στο πλαίσιο της ανακαίνισης ενισχύθηκε ο φέρων οργανισμός του κτιρίου, εγκαταστάθηκαν σύγχρονα ηλεκτρομηχανολογικά συστήματα, ανελκυστήρας και υποδομές για ΑμεΑ, ενώ δημιουργήθηκαν τουαλέτες και άλλοι λειτουργικοί χώροι.

Το παλιό Δημοτικό της Παραμυθιάς

Το πρώτο μαγαζί στη Βία Κοντότι της Ρώμης

Το ανακαινισμένο κτίριο είναι πλέον ένας πολυχώρος τέχνης, ιστορίας και πολιτισμού. Στους χώρους του, που βρίσκονται στη φάση δοκιμαστικής λειτουργίας, οι επισκέπτες μπορούν να γνωρίσουν την Ιστορία της Παραμυθιάς και της Ηπείρου μέσα από σύγχρονες διαδραστικές εκθέσεις. Οθόνες προβάλλουν βίντεο με συνεντεύξεις ανθρώπων που φοίτησαν ή εργάστηκαν στο σχολείο, ενώ αφιερωμένες αίθουσες αναδεικνύουν διαφορετικές πτυχές της τοπικής κληρονομιάς. Μία αίθουσα τιμά το φυσικό τοπίο της Ηπείρου, άλλη είναι αφιερωμένη στους Σουλιώτες και τους ήρωες της Επανάστασης, ενώ ένας ολόκληρος όροφος παρουσιάζει τη διαδρομή της οικογένειας Bulgari, από την Παραμυθιά έως την παγκόσμια επιτυχία.

Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η αίθουσα αφιερωμένη στα 130 χρόνια της αυτοκρατορίας Bulgari, όπου παρουσιάζονται φωτογραφίες της οικογένειας και των κοσμημάτων της, καταγράφοντας τη στυλιστική τους εξέλιξη στον χρόνο. Παράλληλα, μία άλλη αίθουσα φιλοξενεί αρχειακό υλικό από Ελληνες και ξένους περιηγητές που φωτογράφησαν την Παραμυθιά, καθώς και έργα ντόπιων φωτογράφων. Τέλος, υπάρχει ειδικός χώρος αφιερωμένος στους ανθρώπους των γραμμάτων που κατάγονται από την περιοχή, αναδεικνύοντας τη σημασία της εκπαίδευσης στην Ιστορία του τόπου.

Πρόσφατα, ο δήμαρχος του Σουλίου Θανάσης Ντάνης επισκέφθηκε τη Ρώμη και συναντήθηκε με τον Νικόλαο Βούλγαρη, εγγονό του Σωτήρη Βούλγαρη και αντιπρόεδρο του οίκου Bulgari. Ο δήμαρχος παρουσίασε την πρόοδο του έργου και εξέφρασε την επιθυμία της δημοτικής αρχής να συνεχιστεί η συνεργασία με την οικογένεια Bulgari. «Η σημερινή συνάντηση επισφράγισε για άλλη μία φορά τη διάθεση του οίκου και της οικογένειας Bulgari για συνεργασία σε όλες τις φάσεις υλοποίησης του σπουδαίου αυτού έργου για την Παραμυθιά», δήλωσε ο δήμαρχος, προσθέτοντας ότι οι επαφές θα ενταθούν τους επόμενους μήνες.

Τα επίσημα εγκαίνια του Bulgari School προγραμματίζονται για το ερχόμενο καλοκαίρι, με την ακριβή ημερομηνία να ανακοινώνεται σύντομα. Η εκδήλωση αναμένεται να αποτελέσει ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά γεγονότα της χρονιάς, καθώς σε αυτήν θα παρευρεθεί σύσσωμη η οικογένεια Bulgari, επιδεικνύοντας τη διαρκή σύνδεση και αγάπη τους για την ιδιαίτερη πατρίδα τους, την Παραμυθιά. Οι Bulgari σκοπεύουν, μάλιστα, να προσκαλέσουν επιφανείς προσωπικότητες από τον κόσμο των κοσμημάτων, της τέχνης και του διεθνούς επιχειρηματικού στερεώματος, προσδίδοντας στην εκδήλωση παγκόσμια προβολή.

Παράλληλα, η δημοτική αρχή σκοπεύει να καλέσει επίσημα μέλη της ελληνικής κυβέρνησης, ενισχύοντας τη συμβολική σημασία του γεγονότος. Τα εγκαίνια θα πλαισιωθούν από μια σειρά εκδηλώσεων και παρουσιάσεων, αναδεικνύοντας την πλούσια ιστορία του σχολείου, την πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής και τη συμβολή της οικογένειας Bulgari στην παγκόσμια αναγνώριση της Παραμυθιάς. Το γεγονός αυτό θα αποτελέσει ευκαιρία για την Ελλάδα να προβληθεί διεθνώς, συνδέοντας το όνομα Bulgari με την παράδοση, τον πολιτισμό και την αριστεία. Με ένα τόσο εντυπωσιακό σύνολο καλεσμένων και δραστηριοτήτων, τα εγκαίνια του Bulgari School υπόσχονται να αφήσουν ανεξίτηλο αποτύπωμα τόσο στην τοπική κοινωνία όσο και στο παγκόσμιο πολιτιστικό στερέωμα.

Το παλιό δημοτικό της Παραμυθιάς γίνεται Κέντρο Πολιτισμού και Τέχνης αφιερωμένο στην ιστορία της οικογένειας Μπούλγκαρι.

Οι διαπραγματεύσεις

Στις προσπάθειες της δημοτικής αρχής Σουλίου για την αναβίωση της ιστορικής αίγλης της Παραμυθιάς, ξεχωρίζουν οι διαπραγματεύσεις για την απόκτηση του καταστήματος όπου ο Σωτήρης Βούλγαρης άνοιξε το πρώτο του μαγαζί. Το συγκεκριμένο κτίριο, που ανήκει σε κάτοικο της περιοχής, αποτελεί σημαντικό κομμάτι της τοπικής ιστορίας και της διαδρομής του ιδρυτή του οίκου Bulgari. Στόχος της δημοτικής αρχής είναι να αποκτήσει το κτίριο και σε συνεργασία με την οικογένεια Bulgari να το εντάξει σε ένα ενιαίο πολιτιστικό σύμπλεγμα, συνδέοντάς το με το ανακαινισμένο Bulgari School.

Η πρωτοβουλία αυτή εντάσσεται στο ευρύτερο σχέδιο της δημοτικής αρχής για την αναπαλαίωση και αξιοποίηση ιστορικών κτιρίων του χωριού, με σκοπό την ανάδειξη της πολιτιστικής του κληρονομιάς. Μέσα από αυτήν την προσπάθεια, η Παραμυθιά φιλοδοξεί να αναδείξει τη μοναδική της ιστορία και να προσελκύσει επισκέπτες, αναβιώνοντας την αίγλη μιας εποχής που την καθιέρωσε ως κέντρο εμπορίου και γραμμάτων. Οι σχετικές διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε εξέλιξη, με τη δημοτική αρχή να εκφράζει αισιοδοξία για την επιτυχή ολοκλήρωση της συμφωνίας και τη δημιουργία ενός μοναδικού πολιτιστικού τοπόσημου που θα ενισχύσει την ιστορική ταυτότητα της περιοχής.

Τα μέλη της οικογένειας Μπούλγκαρι φωτογραφίζονται μπροστά από το πρώτο αργυροχρυσοχοΐο που ιδρύθηκε τo 1870 στην Παραμυθιά Θεσπρωτίας

Το παλιό Δημοτικό της Παραμυθιάς, της οικογένειας Μπούλγκαρι

Η πρώτη επίσκεψη

Τον Αύγουστο του 2023, η οικογένεια Bulgari πραγματοποίησε μια ιδιαίτερα συγκινητική επίσκεψη στην Παραμυθιά. Ο Νικόλαος Bulgari, μαζί με τα νεότερα μέλη της οικογένειας, επισκέφθηκαν για πρώτη φορά τα μέρη των προγόνων τους. Η συγκίνηση ήταν έκδηλη όταν αντίκρισαν το υπό ανακαίνιση σχολείο, δωρεά της οικογένειας, καθώς και το πρώτο εργαστήριο και κατάστημα αργυροχρυσοχοΐας του Σωτήρη Βούλγαρη. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, ενημερώθηκαν από τον τότε δήμαρχο Σουλίου Γιάννη Καραγιάννη, την πρόεδρο του Περιφερειακού Συμβουλίου Σταυρούλα Μπραΐμη και τον αντιδήμαρχο Τεχνικών Υπηρεσιών Φάνη Μπελλόγια για την πρόοδο των εργασιών μετατροπής του σχολείου σε Κέντρο Τέχνης, Ιστορίας, Πολιτισμού και Εκπαίδευσης. Τους παρουσιάστηκε επίσης ο σχεδιασμός των χώρων που θα είναι αφιερωμένοι στους ευεργέτες της περιοχής.

Ο παππούς Νικόλας με τον εγγονό Νικόλα

Η οικογένεια επισκέφθηκε, επίσης, την Εκκλησία της Παναγίας και το Μνημείο των 49 προκρίτων, όπου απέτισαν φόρο τιμής στους πεσόντες της Κατοχής. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Νικόλαος Bulgari και τα μέλη της οικογένειάς του δήλωσαν ενθουσιασμένοι από την πρόοδο των εργασιών και εξέφρασαν την πρόθεσή τους να στηρίξουν περαιτέρω το έργο. Τόνισαν ότι θα συνεχιστούν οι συνεννοήσεις με τις τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου Σουλίου για την ολοκλήρωση της πρωτοβουλίας. Η επίσκεψη ολοκληρώθηκε με ένα ζεστό γεύμα σε παραδοσιακή ταβέρνα στις όχθες του ποταμού Αχέροντα. Κατά τη διάρκεια του γεύματος, η οικογένεια Bulgari εξέφρασε την επιθυμία να επιστρέψει σύντομα στην Παραμυθιά, υποσχόμενη να παραμείνει κοντά στις εξελίξεις του έργου. Το σχολείο Βούλγαρη δεν αποτελεί μόνο ένα αρχιτεκτονικό στολίδι για την Παραμυθιά, αλλά και έναν τόπο που συνδέει το παρελθόν με το μέλλον και αναμένεται να αποτελέσει σημείο αναφοράς για την περιοχή, φέρνοντας στο προσκήνιο τη χαμένη αίγλη της Παραμυθιάς και προσελκύοντας επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Η έμπνευση του Γιώργου Ζέρβα να φυτεύσει και να αναδείξει τις τοπικές μας ποικιλίες και η επιμονή του να φτιάξει ένα κρασί με ταυτότητα από τον τόπο μας στην καλύτερη του εκδοχή είναι τα κίνητρα που τον οδήγησαν να δημιουργήσει ένα οινοποιείο διαμάντι για την περιοχή.

Ξεκίνησε να φτιάχνει κρασί στο κελάρι του πατέρα του από το μικρό τους αμπέλι, πολύ σύντομα όμως, υλοποιεί το όραμα του δημιουργώντας από το 2019 ένα σύγχρονο βαρυτικό οινοποιείο στον Παραπόταμο Θεσπρωτίας το οποίο θαυμάζουν επισκέπτες από όλα τα μέρη της γής.

Πλέον το ασπρούδι της περιοχής μας γίνεται πρεσβευτής της Θεσπρωτίας, κοσμεί λίστες στα καλύτερα εστιατόρια της Ηπείρου και όχι μόνο, καθώς πρωταγωνιστεί σε διακεκριμένα εστιατόρια, μεταξύ αυτών και σε βραβευμένα με αστέρι Michelin, χρυσές βραβεύσεις F.N.L αλλά και σε κάβες όλης της χώρας.

Οι υψηλές βαθμολογίες των sommelier και τα βραβεία σε αναγνωρισμένους διαγωνισμούς συμπληρώνουν το project ενός επισκέψιμου οινοποιείου που θα αναδεικνύει το μικροκλίμα της Θεσπρωτίας.