Η Βίγλιζα | Του Σωτήρη Δημητρίου

Φαντάζομαι τον αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη να τριγυρνά στην Ηγουμενίτσα στα τέλη της δεκαετίας του ’60 για να βρει τον προσφορότερο τόπο για το Ξενία.

Δεν βρήκε μόνον τον πιο πρόσφορο, αλλά και τον ομορφότερο. Βίγλιζα ονόμαζαν οι τότε κάτοικοι την τοποθεσία που σήμερα βρίσκεται το Ξενία. Προφανώς απ’ την ευρεία και ωραία θέα που προσέφερε η θέσις.

Έχουμε μιλήσει για τον παιδευτικό και ψυχαγωγικό ρόλο των κτισμάτων, ιδίως των δημοσίων στο διήγημα «Δοχεία ζωής» στη συλλογή διηγημάτων «Μια Μαρίνα Τζάφου».

Δοχεία ζωής ονόμαζε ο Κωνσταντινίδης τις οικίες, εν γένει, των ανθρώπων.

Το Ξενία που ορθώθηκε απ’ τα μαγικά του χέρια ήτανε χάρμα ιδέσθαι.

Πρότυπο οικίας που κατά κάποιον τρόπο εξέφραζε την φιλοσοφία του χωριάτη δια της παροιμίας «σπίτι όσο χωρείς και χωράφι όσο θωρείς».

Αλλά και αξεπέραστο πρότυπο όμορφου, χαρίεντος βίου.

Ποιος κάτοικος, ιδίως τα παιδιά, δεν ευφράνθηκε από τα πολύ τολμηρά – για την εποχή – αλλά τόσο καλόγουστα χρώματα του; Από την αύρα κοσμοπολιτισμού που περιέβαλλε την λιτή, απέριττη και άκρως λειτουργική δομή του;

Παρ’ όλο όμως το καινοφανές της μορφής του, δεν σε τραβούσε απ’ το μανίκι, ήταν ήπια η επίδρασή του κι αυτό προφανώς πιστώνεται στον αρχιτέκτονα. Υπήρξε για πολλά χρόνια βουβό μα τόσο εύγλωττο κτίσμα υψηλής αισθητικής παιδείας.

Μας ταξίδευε δε νοερά προς την Δύση με τα – τι σύμπτωση – ιδίων αποχρώσεων με τα επιβατηγά πλοία Αππία και Εγνατία. Δεν υπάρχει άλλη πόλη στην χώρα μας με τόσο έκδηλο – και όχι μόνον εκ της θέσεώς της – προσανατολισμό προς την Δύση.

Το Ξενία με τα χρόνια ρήμαξε, γέμισε άγρια χλωρίδα που έπνιξε τα κάγκελα του, έκρυψε την εικόνα αυτών των ενάερων, χαριτωμένων κτισμάτων. Το χειρότερο όμως, σχεδόν ανεπανόρθωτο που του συνέβη, είναι που χτίστηκαν στην περίβολό του σχολικές εγκαταστάσεις. Που μάλιστα κάπως προσπάθησαν να μιμηθούν την γραμμή του Κωνσταντινίδη. Εις μάτην. Θέλησε η κουρούνα να περπατά σαν πέρδικα και έχασε και τον δικό της βηματισμό κατά μια άλλη δημώδη παροιμία. Περνάς από εκεί και σφίγγεται η καρδιά σου. Είναι κάτι περισσότερο από έγκλημα, είναι φοβερό λάθος εις βάρος της πόλης. Μα δεν υπήρχε αλλού δημόσιος χώρος; Δεν είχαν ακούσει ποτέ, τίποτα για τον Κωνσταντινίδη;

Το Ξενία κηρύχτηκε το 2008 διατηρητέο μνημείο. Αν οι κάτοικοι είχαν στοιχειώδη σεβασμό στα σοβαρά και ιερά της πόλης τους θα απαιτούσαν δικαστικώς να γκρεμιστούν τα παρείσακτα κτίσματα.

Ευτυχώς εσχάτως ο δήμαρχος το καθάρισε απ’ την άγρια βλάστηση και φανερώθηκε κάπως η ομορφιά του.

Αν δε το ξαναβάψει στα χρώματά του θα αποκτήσει ξανά η πόλη το υπέροχο, φεγγοβόλο τοπόσημό της. Τα παρείσακτα κτίσματα αν δεν γίνεται να κατεδαφιστούν – που θα ήταν ευχής έργο – ας τα ξεχωρίσουν με πολύ ψηλά κάγκελα αν και πάντα θα πληγώνουν το τοπίο και την όραση.

Την παρακείμενη αμμουδιά του Ξενία μέχρι τα χαρίεντα γλυπτά του καλλιτέχνη του δρόμου – δεν το λέω υποτιμητικά – ας την κάνει ο Δήμος κολυμβήσιμη, ας βάλουν δυο – τρείς ντουζιέρες και παγκάκια.

Ήδη αρκετοί κολυμπούν και να μην ξεχνάμε πως τότε όλη η Ηγουμενίτσα κολυμπούσε εκεί στο ποταμάκι όπως λέγαμε το μέρος. Με τα πόδια, απ’ την αυλή μας και στην αμμουδιά.

Ας ονομάσει ο Δήμος το διατηρητέο Ξενία, Άρης Κωνσταντινίδης, προς τιμήν εκείνου του λαμπρού πνεύματος. Σημειωτέων, ο Κωνσταντινίδης, με εμπνευστή τον Κωνσταντίνο Καραμανλή γέμισε την τότε καθημαγμένη χώρα μας με Ξενία. Ίσως της Ηγουμενίτσης είναι το ομορφότερο.

Δεν είναι απαραίτητο να γίνει στα κτίσματα καμμία χρήση. Πολλές φορές είναι προτιμότερη η άχρηστη χρήση που όμως τόσες ωφέλειες έχει.

Ας πούμε να παίζουν στον τόπο του τα παιδιά και παραλλήλως να διδάσκονται – αδήλως μα τόσο εναργώς – από την θέα των κτισμάτων.

Εν τούτοις με λίγη φαντασία, στον τόπο του μπορούν να γίνουν θαύματα. Ας πούμε βιβλιοθήκη με αποκλειστικό περιεχόμενο την αρχιτεκτονική και ίσως, ομού, τις καλές τέχνες. Ανά δε δύο έτη συνέδριο για την μοντέρνα – λαϊκή αρχιτεκτονική.

Ας ενωθεί με μια πεζογέφυρα με το απέναντι υπέροχο μουσείο. Ίσως οι κάτοικοι το δουν ως παιγνίδι και να τους βλέπουμε να διαβαίνουν την γέφυρα προς το μουσείο και τούμπαλιν.

Εν πάσει περιπτώσει ας θέσει ο δήμαρχος την χρήση του σε δημόσια διαβούλευση εκεί στο πιο ωραίο μέρος της πόλης.

Σωτήρης Δημητρίου