Σαν σήμερα 21.11.1940 | H μάχη της Μολυβδοσκέπαστης μέσα από τα αρχεία του Σουλιώτη Ιλάρχου Κωνσταντίνου Τζαβέλλα

Την 1η Νοεμβρίου 2024 φτάσαμε στο Μπουραζάνι. Η διαμονή μας ήταν κυριολεκτικά μέσα στο κέντρο των επιχειρήσεων του 3ου Συντάγματος Ιππικού, στην πανέμορφη κοιλάδα του Αωού και του Βοϊοδομάτη. Η επίσκεψη στην περιοχή περιελάμβανε πολλά σημαντικά στο πρόγραμμα κι εγώ ήμουν ευχάριστα ανήσυχος καθώς την επομένη θα βάδιζα στα χνάρια του παππού μου. Εκεί που μαζί με τους Ιππείς του έγραψαν ιστορία τιμώντας την στολή του “Έλληνα Στρατιώτη”. Είχα ξαναπεράσει πολύ βιαστικά από το σημείο το 2008 με τον πατέρα μου, Ταξίαρχο ΤΘ Λάμπρο Τζαβέλλα. Τότε όμως ο στόχος μας και η σκέψη μας ήταν στην ανεύρεση του μνήματος του Ιλάρχου μέσα στην Βόρειο Ήπειρο στο χωρίο Μπαντελόνια, όπου έταφη μετά τον ένδοξο θάνατό του στις μάχες της Πρεμετής. Με τις υποδείξεις του κου Γιώργου Τάσσου του ιδιοκτήτη του Ξενοδοχείου ”Μπουραζάνι” ο οποίος με εφοδιάσε και με σχετικό σχεδιάγραμμα, ξεκινήσαμε την περιήγηση με οδηγό τον Σύνδεσμο Αποστράτων Αξιωματικών Ιππικού Τεθωρακισμένων, στα δοξασμένα μέρη του Ιππικού μας, όπου το 1940 απέκρουσε και κατανίκησε με λυσσαλέες μάχες και πολύ αίμα την επίλεκτη Ιταλική Μεραρχία Τζούλια, στέλνοντάς την πίσω στην Αλβανία.

Εκεί στο Μπουραζάνι, από την Κόνιτσα και μέσα από τα στενά της Μελισσόπετρας μέχρι τη Μολυβλοσκέπαστη που ο Αωός ενώνεται με τον Σαραντάπορο, ο Ίλαρχος περιγράφει τα όσα διαδραματίστηκαν στις μάχες μέσω των επιστολών του που διασώθηκαν από την οικογένεια και των διαταγών που δεχόταν από την Διοίκηση στα μετόπισθεν. Οι περιγραφές του μιλούν για την κατάληψη της στρατηγικής σημασίας των ”Δίδυμων Λόφων”, όπου από εκεί πλέον η Ίλη του ήλεγχε με ασφάλεια όλη την περιοχή μέχρι τον Σαραντάπορο που είχαν υποχωρήσει οι Ιταλοί. Αμέσως μετά οι Ελληνικές δυνάμεις διέβησαν τα δύο ποτάμια προς την Αλβανία γράφοντας νέες σελίδες λαμπρής Ιστορίας απελευθερώνοντας όλη την Βόρειο Ήπειρο.

Οδηγώντας την επομένη το πρωί και περνώντας στα δεξιά μου το χωριό Μελισσόπετρα, αρχίζω να καταλαβαίνω ότι βρίσκομαι ακριβώς εντός του πεδίου της μάχης. Λίγο παρακάτω εκεί που ο δρόμος σχεδόν εφάπτεται με τον Αωό εμφανίζονται μπροστά μου οι Δίδυμοι Λόφοι που κατέλαβε ο παππούς με την Ίλη του. Δεν υπήρχαν λόγια! Μόνο δάκρυα. Ήταν αδύνατο για λίγο να συνεχίσω να οδηγώ. Ένα ρίγος με διαπέρασε και η φαντασία άρχισε να δημιουργεί εικόνες. Έχω βιώσει αυτή την κατάσταση στο Σούλι πολλές φορές. Αυτό όμως ήταν πιο έντονο! Λίγο παρακάτω στην Ιερά Μονή της Παναγιάς της Μολυβδοσκέπαστης προσκυνήσαμε και ανάψαμε το κεράκι μας. Είναι σίγουρο ότι οι Ιππείς και ο Ίλαρχος ξαπόστασαν εκεί για λίγο και προσευχήθηκαν πριν συνεχίσουν.

Η Μάχη.

Στις 21 Νοεμβρίου 1940 ώρα 11:45 o Ίλαρχος Τζαβέλλας αναφέρει προς την Επιλαρχία του την κατάληψη του Α’ αντικειμενικού σκοπού κοντά στην Μελισσόπετρα από την Ίλη του. Η μάχη αναφέρει ότι είναι σφοδρή καθώς η θέση του Εχθρού είναι ισχυρή και βάλλονται δραστικώς από πυρά αυτομάτων όπλων, όλμων και χειροβομβίδων. Επίσης αναφέρει ότι πρέπει άμεσα να επιμηκυνθεί η βολή των φιλίων όλμων και πολυβόλων διότι βάλλουν επί των γραμμών τους καθιστώντας την ζωήν των ανδρών της Ίλης επισφαλή και εμποδίζουν την προχώρησίν τους προς την κατάληψη του τελικού αντικειμενικού σκοπού τους.

Πόση ψυχραιμία και ικανότητα πρέπει να έχει ένας ηγήτωρ την ώρα της μάχης ώστε να είναι σε θέση να εκτιμά τα γεγονότα να θέτει τις προτεραιότητες και να συντάσσει ιδιοχείρως τις αναφορές για τα επείγοντα θέματα προς την Διοίκηση.

Μετά από περίπου πέντε ώρες μάχης στις 16:30 o Ίλαρχος Τζαβέλλας αναφέρει προς την 2η Επιλαρχία την οριστική κατάληψη των ”διδύμων λόφων” που ήταν ο 2ος και κύριος αντικειμενικός σκοπός. Εγκαταστάθηκαν γράφει αμυντικώς επί της καταληφθείσης τοποθεσίας. Ο εχθρός υποχωρεί εσπευσμένως αλλά όχι ατάκτως και διαβαίνει τον Αωόν κατευθυνόμενος προς τα Αλβανικά σύνορα. Β.Δ. επί της δημοσίας οδού ευρίσκονται 12 εχθρικά άρματα μάχης και βάλλουν καταιγιστικώς εναντίον μας. Εχθρικοί όλμοι επίσης βάλλουν δραστικώς καθ΄ημών. Δεχτήκαμε επίθεση εχθρικών αεροπλάνων . Στερούμεθα παντελώς πυρομαχικών – τροφίμων και ύδατος. Παρακαλώ διατάξατε σχετικώς δια τον ανεφοδιασμόν μας.

“Έχω ένα νεκρό Οπλίτη και δύο τραυματίες.”

(ήρωες της Πατρίδας για πάντα στην ψυχή μας)

Συνεχίζει…

Ο ένας τραυματίας είναι ο επιλοχίας της Ίλης βληθείς υπό θραύσματος χειροβομβίδας. Ανερχόμενος ο υποφαινόμενος με 7 άνδρες και το ανθυπίλαρχο Παπαδάκη στο ύψωμα 696 δεχτήκαμε όταν βρεθήκαμε 20-30 μέτρα από την κορυφογραμμή, αθρόαν επίθεσιν με εχθρικές χειροβομβίδες και τραυματίστηκε στον δεξιόν οφθαλμόν ο εγγύς εμού ευρισκόμενος επιλοχίας της Ίλης. Όπως προενέφερα στερούμεθα άπαντες και πυρομαχικών και τροφής και κλινοσκεπασμάτων και σακιδίων τα οποία διέταξα να αφεθούν στην τοποθεσία απ’ όπου εξορμήσαμε προς επίθεση, για την ευχερή κίνηση και ενέργεια των ανδρών μας.

Κώστας Τζαβέλλας.

Την επόμενη ημέρα το πρωί 22 Νοεμβρίου ώρα 8:45 στον απόηχο της μάχης, ο Ίλαρχος ζητώντας την αντικατάστασή τους από άλλη Ίλη ξεκούραστη, αναφέρει προς στην διοίκηση:

Οι άνδρες της Ίλης ως και εχθές σας ανέφερα είναι κατάκοποι εκ της χθεσινής μάχης και ιδιαίτατα εξ ελλείψεως τροφίμων. Επίσης τα πυρομαχικά μας εξηντλήθησαν και δεν είμαι εις θέσιν να πράξω ουδέ το ελάχιστον. Στα χέρια μας βρίσκεται ένας φορητός ασύρματος και ενα τηλέφωνο Ιταλικά σε άριστη κατάσταση. Νεκρός Ιταλός και διάφορα πολεμικά αντικείμενα / αυτόματα όπλα – χειροβομβίδες – οπλοβομβίδες – σκαπτικά – σύρμα ακιδωτόν κλπ. εγκαταλειφθέντα υπό του εχθρού, ευρίσκονται σε αφθονία στην τοποθεσία την οποία κατέχομεν. Εδώ και μια ώρα περίπου περιίπτανται εχθρικά αεροπλάνα από πάνω μας και κάποια έβαλον δια βομβών τις γραμμές μας άνευ όμως αποτελέσματος. Στην απέναντι όχθη του Σαρανταπόρου και έναντι της τοποθεσίας μας υπάρχουν εχθρικές δυνάμεις και διεπίστωσα τούτο εκ των φωτοβολίδων που ερρίφθησαν κατά την διέλευσιν των Ιταλικών αεροπλάνων πάνω από αυτή την τοποθεσία. Ουδέν μέχρι στιγμής αξιοσημείωτον ή εχθρική δράσις έλαβε χώραν.-

Μετά σεβασμού Κ. Τζαβέλλας.

Έτσι κάπως έληξε η συγκεκριμένη μάχη της 4ης Ίλης της 2ης Επιλαρχίας του 3ου Συντάγματος, της Μεραρχίας Ιππικού του Ήρωα Στρατηγού Γεωργίου Στανωτά. Έντεκα ημέρες μετά, ο Σουλιώτης Ίλαρχος ηγούμενος και πάλι της Ίλης του σε έναν άλλον λόφο λίγο πριν την Πεμετή θα έπεφτε υπέρ Πατρίδος από τα Ιταλικά πολυβόλα τα οποία είχε νικήσει και τρέψει σε φυγή σε όλες τις προηγούμενες μάχες του. Έτσι και τότε, στις 2 Δεκεμβρίου του 1940 και πάλι τα νίκησε αλλά χρειάστηκε να πέσει για να το πετύχει!

Τα προσωπικά αρχεία των αγωνιστών της πρώτης γραμμής είναι ένας πραγματικός θησαυρός και δεν πρέπει να βρίσκονται κρυμμένα στα ντουλάπια. Οι ήρωες του 1940 επιβεβαιώνουν με τον πιο λαμπρό τρόπο την συνέχεια διαχρονικά του φρονήματος και του σθένους αυτού του λαού υπέρ της Ελευθερίας και της Ανεξαρτησίας. Το ιστορικό DNA των παππούδων και των προπαππούδων τους ήταν αυτό που τους κάλεσε να τρέξουν όλοι μαζί στο Μέτωπο για να νικήσουν Γίγαντες για άλλη μια φορά. Αποδεικνύουν δε με τον πιο βιωματικό τρόπο (ως οι δημιουργοί του Έπους του 40), ότι και οι παλαιότεροι άθλοι του Γένους δεν είναι μύθοι άλλα συνέβησαν όπως ακριβώς ο δικός τους. Όσο και αν προσπαθούν κάποιοι σήμερα με σύμμαχο τον χρόνο και την λήθη να αποδομήσουν τους παλαιότερους άθλους ως μύθους ή υπερβολές αυτών που τους κατέγραψαν. Η διαφορά των Ηρώων του 1940 σε σχέση με το σήμερα, είναι ότι στα σχολειά τους εκείνοι έμαθαν όλα αυτά που οι σημερινοί νέοι δεν μαθαίνουν και που ακόμη χειρότερα πολλά ενοχοποιούνται ως εθνικιστικές υπερβολές.

Οι Ήρωες ποτέ δεν κρίνονται. Κρίνονται αυτοί που γράφουν για τους Ήρωες σήμερα από τον άνετο καναπέ τους προσπαθώντας να πουν κάτι διαφορετικό ικανοποιώντας ενδεχόμενες ιδεοληψίες τους ή και για άλλους λόγους ίσως ακόμη χειρότερους. Οι Ήρωες είναι μέσα στην ψυχή μας πάντα ως τρανό παράδειγμα, αποδεκτοί και αγαπημένοι αλλά και συγχωρεμένοι για τα όποια λάθη τους. Ας μπορούσαμε να πούμε το ίδιο και για την πλειονότητα των Πολιτικών του τόπου μας διαχρονικά… Σε αυτούς η ψυχή βάζει πολλά φίλτρα και επιλέγει μόνο κάποιες εξαιρέσεις που αποτελούν φυσικά την μειονότητα στο σύνολό τους.

Ο Ήρωας τα δίνει όλα για την πατρίδα.

Ο Πολιτικός κρατά πρώτα τα δικά του.