Η ενδοοικογενειακή βία σε μικρές κοινωνίες και η κουλτούρα της απόκρυψης | Της Χριστίνας Ευαγγελου

Η ενδοοικογενειακή βία σε μικρές κοινωνίες και η κουλτούρα της απόκρυψης | Της Χριστίνας Ευαγγελου

Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί ένα από τα πιο σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, το οποίο επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, παρά τις αυξανόμενες προσπάθειες ευαισθητοποίησης, το φαινόμενο παραμένει ιδιαίτερα διαδεδομένο, ειδικά στις μικρές και κλειστές κοινωνίες, όπου η αποκάλυψη της βίας συνοδεύεται από μια σειρά δυσκολιών και κοινωνικών πιέσεων.

Η ενδοοικογενειακή βία περιλαμβάνει κάθε μορφή σωματικής, ψυχολογικής, λεκτικής ή σεξουαλικής κακοποίησης μεταξύ των μελών της οικογένειας. Συνήθως, οι γυναίκες και τα παιδιά είναι τα κύρια θύματα, αλλά δεν είναι σπάνιο τα θύματα να είναι και άνδρες. Σε πολλές περιπτώσεις, η βία δεν περιορίζεται στο φυσικό χώρο της οικογένειας αλλά εξαπλώνεται και στις ευρύτερες κοινωνικές σχέσεις, επηρεάζοντας την καθημερινότητα των θυμάτων σε βάθος χρόνου.

Ο ρόλος των μικρών κοινωνιών και η κουλτούρα της απόκρυψης

Στις μικρές κοινωνίες της Ελλάδας, όπου οι κάτοικοι συνήθως γνωρίζουν ο ένας τον άλλον σε προσωπικό επίπεδο, η αποκάλυψη της βίας είναι πιο δύσκολη από ό,τι σε μεγάλες αστικές περιοχές. Ο στενός κοινωνικός ιστός και οι «παραδοσιακές αξίες» δημιουργούν ένα πλαίσιο που ενθαρρύνει τη σιωπή, καθώς το να διαρρεύσουν τέτοια περιστατικά θεωρείται προσβολή της "τιμής" της οικογένειας. Αυτό οδηγεί πολλές γυναίκες και άνδρες στο να υπομένουν τη βία, χωρίς να τολμούν να αναζητήσουν βοήθεια.

Μια από τις κύριες αιτίες που η ενδοοικογενειακή βία στις μικρές κοινωνίες συχνά παραμένει αόρατη είναι ο φόβος του κοινωνικού στιγματισμού. Τα θύματα ανησυχούν για την αντίδραση των συγγενών, των φίλων και των γειτόνων, φοβούμενα ότι η κοινότητα θα τους στιγματίσει ή θα τους απομονώσει. Συχνά οι παραδοσιακές αντιλήψεις για τους ρόλους των φύλων ενισχύουν αυτόν τον φόβο, με αποτέλεσμα την επικράτηση του στερεοτύπου ότι η γυναίκα πρέπει να ανέχεται τη βία ως "αναγκαίο κακό" για να διατηρηθεί η οικογενειακή συνοχή.

Επιπλέον, η οικονομική εξάρτηση των γυναικών από τους άνδρες και η έλλειψη υποστηρικτικών δομών σε απομακρυσμένες περιοχές κάνουν την απόδραση από βίαιες καταστάσεις πιο περίπλοκη. Η κοινωνική αλληλεγγύη των μικρών κοινοτήτων, αν και συχνά παρουσιάζεται ως θετική, λειτουργεί σε αυτές τις περιπτώσεις αρνητικά, αποτρέποντας τα θύματα από το να αναζητήσουν υποστήριξη.

Η απόκρυψη της βίας δεν είναι μόνο «απόφαση» των θυμάτων. Σε πολλές περιπτώσεις, οι ίδιοι οι θύτες (ειδικά όταν είναι προβεβλημένα πρόσωπα) ή οι οικογένειες, προσπαθούν να διατηρήσουν το πρόβλημα "μέσα στο σπίτι", θεωρώντας ότι η έκθεσή του θα προκαλέσει περισσότερες δυσκολίες από την ίδια τη βία. Αυτό οδηγεί σε φαινόμενα "συγκάλυψης", όπου η βία γίνεται ανεκτή ή θεωρείται "ιδιωτική υπόθεση".

Οι αρχές σε αυτές τις μικρές κοινότητες συχνά δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, καθώς υπάρχει η τάση να αγνοούν ή να υποβαθμίζουν τα περιστατικά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι τοπικοί θεσμοί και τα αστυνομικά τμήματα μπορεί να διστάζουν να παρέμβουν, είτε από έλλειψη πόρων είτε από το φόβο της κοινωνικής αντίδρασης είτε ακόμα λόγω πιέσεων.

Νομοθετικές ρυθμίσεις

Τα τελευταία χρόνια, η ελληνική αστυνομία και η κυβέρνηση έχουν υλοποιήσει σημαντικές πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας και την προστασία των θυμάτων. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η δημιουργία των ειδικών γραφείων αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας στα αστυνομικά τμήματα, τα οποία λειτουργούν με εκπαιδευμένο προσωπικό για να αντιμετωπίζουν άμεσα τις καταγγελίες. Επιπλέον, η κυβέρνηση έχει θεσπίσει νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την προστασία των θυμάτων, όπως η αυτεπάγγελτη δίωξη, οι αυστηρότερες ποινές για τους θύτες, το panic button και η δυνατότητα άμεσης έκδοσης περιοριστικών μέτρων. Παράλληλα, οι γραμμές βοήθειας, όπως η 24ωρη τηλεφωνική γραμμή 15900, προσφέρουν υποστήριξη και καθοδήγηση σε θύματα βίας, ενθαρρύνοντας την καταγγελία τέτοιων περιστατικών και την προστασία της ανωνυμίας τους.

Ανάγκη περαιτέρω ενίσχυσης των δομών και ευαισθητοποίησης

Τα τελευταία χρόνια, διάφοροι οργανισμοί και πρωτοβουλίες έχουν προσπαθήσει να ευαισθητοποιήσουν το κοινό σχετικά με την ενδοοικογενειακή βία στις μικρές κοινωνίες, προωθώντας γραμμές βοήθειας και συμβουλευτικές υπηρεσίες. Ωστόσο, οι προσπάθειες αυτές συχνά σκοντάφτουν στην έλλειψη εξειδικευμένων υπηρεσιών σε απομακρυσμένες περιοχές και στην ελλιπή ενημέρωση των κατοίκων για τα δικαιώματά τους και τις δυνατότητες υποστήριξης που τους παρέχει το κράτος.

Είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η παρουσία των κοινωνικών λειτουργών και των ειδικών σε θέματα ψυχικής υγείας στις μικρές κοινότητες, καθώς και να διασφαλιστεί ότι τα θύματα θα έχουν πρόσβαση σε ασφαλείς και διακριτές δομές υποστήριξης. Παράλληλα, απαιτείται αλλαγή νοοτροπίας, με εκστρατείες ευαισθητοποίησης που να απευθύνονται σε όλη την κοινότητα και να ενθαρρύνουν την ανοιχτή συζήτηση για τα θέματα της βίας.

Συμπέρασμα

Η ενδοοικογενειακή βία σε μικρές κοινωνίες της Ελλάδας παραμένει ένα θέμα που συχνά αποκρύπτεται, λόγω της πίεσης των κοινωνικών παραγόντων και του φόβου του στιγματισμού. Ωστόσο, η συνεχής ευαισθητοποίηση και η δημιουργία μηχανισμών υποστήριξης μπορούν να οδηγήσουν σε αλλαγή, δίνοντας φωνή στα θύματα και προωθώντας μια κουλτούρα που ενθαρρύνει την αλήθεια και την προστασία των ευάλωτων.