Πολλαπλό βιβλίο: Τι αλλάζει για εκπαιδευτικούς και μαθητές - Η επίπτωσή του στην Τράπεζα Θεμάτων

Πολλαπλό βιβλίο: Τι αλλάζει για εκπαιδευτικούς και μαθητές - Η επίπτωσή του στην Τράπεζα Θεμάτων

Τη συζήτηση για την εισαγωγή στην σχολική εκπαίδευση του «πολλαπλού βιβλίου, ως δυνατότητα επιλογής από περισσότερα του ενός βιβλία», επανέφερε χθες, 11/7, ο υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού Κυριάκος Πιερρακάκης.

«Θα αλλάξουν όλα τα βιβλία στην σχολική εκπαίδευση. Θα εισαχθεί το πολλαπλό βιβλίο, δηλαδή η δυνατότητα ενός καθηγητή να επιλέγει από ένα κατάλογο συγκεκριμένων βιβλίων για να διδάξει το μάθημα, επιλογή ενταγμένη βεβαίως στο ίδιο πρόγραμμα σπουδών. Η πιλοτική έναρξη θα γίνει από την έναρξη του σχολικού έτους 2025 και η έγχαρτη μορφή τους θα εισαχθεί στην εκπαίδευση από το 2026» τόνισε ο κ. Πιερρακάκης.

Τι σημαίνει «πολλαπλό βιβλίο»;

Με την πιλοτική εισαγωγή του Πολλαπλού Βιβλίου το Σεπτέμβριο του 2025, οι εκπαιδευτικοί του Δημοτικού, του Γυμνασίου και της Α΄Λυκείου θα δηλώσουν για πρώτη φορά ποιο ‘διδακτικό πακέτο’ από το πολλαπλό βιβλίο, επιθυμούν να εντάξουν στο σχολείο τους για το μάθημα, που διδάσκουν.

Το πολλαπλό βιβλίο δίνει τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να επιλέγουν το βιβλίο, από το οποίο επιθυμούν να διδάξουν στην τάξη, ανάμεσα στα εγκεκριμένα βιβλία, που περιλαμβάνονται στο Μητρώο Διδακτικών Βιβλίων (ΜΔΒ), ενώ ταυτόχρονα όλα τα εγκεκριμένα βιβλία θα είναι διαθέσιμα σε ψηφιακή βιβλιοθήκη, προκειμένου οι μαθητές να μπορούν να συνδυάσουν πηγές και να καλλιεργήσουν με τον τρόπο αυτό περαιτέρω την κριτική τους σκέψη.

Στόχος της μεταρρύθμισης είναι η σταδιακή απομάκρυνση από την αποστήθιση, μέσα από περισσότερα του ενός βιβλία ανά γνωστικό αντικείμενο, καθώς και ο εμπλουτισμός των διαθέσιμων διδακτικών εργαλείων των εκπαιδευτικών, οι οποίοι θα μπορούν να καλύπτουν τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών τους με το κατάλληλο διδακτικό βιβλίο.

Η φιλοσοφία πίσω από την εφαρμογή του πολλαπλού βιβλίου, επομένως, έγκειται στην αποφυγή ενός «βιβλιο-κεντρικού» μοντέλου μάθησης, που ευνοεί την παπαγαλία, την στείρα δηλαδή απομνημόνευση, η οποία παράγει αδρανή γνώση που μόνο προσωρινά μπορεί να συγκρατήσει ο μαθητής. Αντίθετα, μέσω του πολλαπλού βιβλίου προάγεται ένα μοντέλο προσέγγισης της σχολικής γνώσης περισσότερο «γνωσιοκεντρικό» και κριτικό.

Σχετικά με την επιλογή βιβλίων από τους εκπαιδευτικούς

Η επιλογή των διδακτικών βιβλίων, που χρησιμοποιούνται από την κάθε σχολική μονάδα θα γίνει από τους εκπαιδευτικούς, που διδάσκουν τα αντίστοιχα μαθήματα στην σχολική μονάδα. Δηλαδή, από όλους τους μαθηματικούς, από όλους τους φιλολόγους της σχολικής μονάδας.

Το κάθε διδακτικό πακέτο θα περιλαμβάνει το Βιβλίο μαθητή, το Τετράδιο Εργασιών καθώς και το Βιβλίο Αναφοράς κατά περίπτωση της Γενικής Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο) με βάση τα επικαιροποιημένα Προγράμματα Σπουδών.

Εάν υπάρχει αδυναμία επιλογής από τους εκπαιδευτικούς, που διδάσκουν το αντίστοιχο μάθημα, η επιλογή γίνεται από τον Σύλλογο Διδασκόντων, ή σε περίπτωση αδυναμίας λήψης απόφασης ή μη επιλογής, η επιλογή πραγματοποιείται από τον Διευθυντή ή τον Προϊστάμενο της σχολικής μονάδας.
Στη συνέχεια, ο Διευθυντής ή ο Προϊστάμενος της σχολικής μονάδας καταχωρίζει άμεσα τις αποφάσεις επιλογής διδακτικού βιβλίου σε πληροφοριακό σύστημα, το οποίο δημιουργείται και λειτουργεί με ευθύνη του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «Διόφαντος» (Ι.Τ.Υ.Ε. ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ). Τα διδακτικά βιβλία, που επιλέγονται από το σύνολο των σχολικών μονάδων της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης τυπώνονται και διανέμονται σε αυτές από το Ι.Τ.Υ.Ε. ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.

Η επιλογή του βιβλίου γίνεται μεταξύ των εγκεκριμένων διδακτικών βιβλίων, που εντάσσονται στο Μητρώο Διδακτικών Βιβλίων.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά στο Μητρώο Διδακτικών Βιβλίων (ΜΔΒ), αυτό οργανώνεται σε Υπομητρώα, στα οποία αντιστοιχούν τα μαθήματα, που διδάσκονται σε όλους τους τύπους σχολικών μονάδων της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Για κάθε διδακτικό βιβλίο που εντάσσεται στο Μ.Δ.Β., δίδεται μοναδικός κωδικός ένταξης και παρακολούθησης.

Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, οι εκπαιδευτικοί όλων των τύπων σχολικών μονάδων της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης θα μπορούν να χρησιμοποιούν, παράλληλα με το διδακτικό βιβλίο, που έχει διανεμηθεί στην οικεία σχολική μονάδα, το σύνολο των διδακτικών βιβλίων του αντίστοιχου μαθήματος σε ψηφιακή μορφή και των ψηφιακών αντικειμένων, τα οποία είναι αναρτημένα και διαθέσιμα στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Διδακτικών Βιβλίων.

Από το υπουργείο Παιδείας, επισημαίνεται ότι – κατόπιν σχετικής εισήγησης του ΙΕΠ, το οποίο έχει την επιστημονική και παιδαγωγική ευθύνη ανάπτυξης του υλικού - είναι δυνατή η ένταξη διδακτικών βιβλίων στο Μ.Δ.Β., τα οποία ήδη διατίθενται σε όλους τους τύπους σχολείων και είναι σύμφωνα με τα εκάστοτε σε ισχύ Προγράμματα Σπουδών.

Τα βιβλία όλων των βαθμίδων, τα οποία θα ενσωματωθούν στο Μητρώο Τίτλων Πολλαπλού Βιβλίου, θα υπερβούν τα 1.000 ενώ έως τώρα ήταν περίπου 300 στο σύνολό τους.

Οι εκπαιδευτικοί, θα επιλέξουν το βιβλίο, το οποίο θα δίνεται στους μαθητές ως μία επιπλέον πηγή μελέτης, από όλα όσα θα υπάρχουν διαθέσιμα για τους μαθητές. Σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια, αντί απλώς να ‘διδάσκουν’ το βιβλίο, θα αξιοποιούν το περιεχόμενό των νέων προγραμμάτων σπουδών των μαθημάτων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, διευκολύνοντας με αυτό τον τρόπο τους μαθητές να κατακτήσουν ταχύτερα τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα. Προκειμένου, δε να υποστηρίξουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα νέα προγράμματα σπουδών και να αξιοποιήσουν το Πολλαπλό βιβλίο, έχουν ήδη επιμορφωθεί 25.000 εκπαιδευτικοί.

Η δημιουργία, συγκρότηση, λειτουργία και τεχνική υποστήριξη του Μητρώου Διδακτικών Βιβλίων (ΜΔΒ) και της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Διδακτικών Βιβλίων (ΨΒΔΒ) γίνεται σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ».

Το χρονοδιάγραμμα της εφαρμογής του Πολλαπλού Βιβλίου

Η έκδοση της έντυπης μορφής του Πολλαπλού βιβλίου – ή καλύτερα των νέων σχολικών βιβλίων, που θα το συγκροτούν – για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, το Γυμνάσιο και την Α’ Λυκείου, μετατίθεται το σχολικό έτος 2026-27, όπως ανακοίνωσε ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης. Ακολούθως, το σχολικό έτος 2027-28 το νέο Πολλαπλό βιβλίο θα είναι διαθέσιμο για τη Β’ Λυκείου και η εφαρμογή της μεταρρύθμισης θα ολοκληρωθεί το 2028-29 με το Πολλαπλό βιβλίο της Γ΄Λυκείου.

Της έγχαρτης μορφής των νέων βιβλίων, θα προηγηθεί η ηλεκτρονική. Η εφαρμογή του πολλαπλού βιβλίου σε ψηφιακή μορφή θα ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο του 2025 σε όλες τις τάξεις μέχρι την Α’ Λυκείου. Την επόμενη σχολική χρονιά, το 2026 θα ενταχθεί και στη Β’ Λυκείου ενώ το 2027 θα ολοκληρωθεί η εφαρμογή του νέου συστήματος, με την ένταξη και της τελευταίας τάξης του Λυκείου.

Με βάση τα ανωτέρω, μέχρι και το τέλος του σχολικού έτους 2025-26, θα παραμείνουν στα σχολεία τα σημερινά βιβλία.

Η αξιολόγηση των Διδακτικών Βιβλίων

Στη διαδικασία αξιολόγησης και ένταξης διδακτικών βιβλίων στο Μητρώο Διδακτικών Βιβλίων και στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Διδακτικών Βιβλίων, δικαίωμα συμμετοχής έχουν φυσικά πρόσωπα, τα οποία διαθέτουν επιστημονική ή εκπαιδευτική εμπειρία συναφή με το γνωστικό αντικείμενο του υπό ένταξη διδακτικού βιβλίου και νομικά πρόσωπα, τα οποία ασκούν δραστηριότητες σχετικές ή συναφείς με την εκπαίδευση ή με τη συγγραφή και έκδοση βιβλίων (π.χ. συγγραφικές ομάδες, κοινοπραξίες, ομάδες φυσικών προσώπων κ.α.).

Αν και αρχικά υπήρξαν αντιδράσεις λόγω πιθανού ‘αποκλεισμού’ ολόκληρων κατηγοριών εκπαιδευτικών, ύστερα από σχετική διευκρίνιση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), θα μπορούν να αξιολογούν τα Διδακτικά Βιβλία πλέον και στελέχη εκπαίδευσης αλλά και αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί, εφόσον είχαν υποβάλει αίτηση για ένταξη στο Μητρώο Αξιολογητών Διδακτικών Βιβλίων.

Από το Μητρώο Αξιολογητών Διδακτικών Βιβλίων, που δημιουργεί το ΙΕΠ, θα γίνει η επιλογή των μελών των Επιτροπών -Αξιολογητών, οι οποίοι θα έχουν υπό την ευθύνη τους τα νέα βιβλία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, του Γυμνασίου και της Α΄ τάξης του Γενικού Λυκείου, όταν κατατεθούν από τους εκδότες και τις συγγραφικές ομάδες (για αξιολόγηση και ένταξη στο Μητρώο Διδακτικών Βιβλίων και στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Διδακτικών Βιβλίων) - μέχρι 22 Ιουλίου 2024 για όλα τα διδακτικά βιβλία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, του Γυμνασίου και της Α ́ τάξης του Γενικού Λυκείου. Και ως την 30η Απριλίου 2025 για όλα τα διδακτικά βιβλία της Β΄ και της Γ΄ τάξης του Γενικού Λυκείου.

Σημειώνεται ότι, πρόκειται για τη νέα παράταση προθεσμίας συγγραφής των βιβλίων στους εκδότες και ομάδες συγγραφέων αν και ο χρόνος πιέζει ασφυκτικά, καθώς τα νέα βιβλία πρέπει να είναι έτοιμα το Σεπτέμβριο του 2026.

Όπως διευκρινίζεται, μέχρι τις προαναφερθείσες προθεσμίες ισχύει η υποχρέωση υποβολής μέρους, ίσου τουλάχιστον με το 70% του αριθμού των σελίδων των διδακτικών βιβλίων καθώς και του αντίστοιχου συμπληρωματικού ψηφιακού υλικού. Το υπολειπόμενο 30%, θα πρέπει να υποβληθεί το αργότερο μέχρι την 30η Αυγούστου 2024. Στη συνέχεια, τα βιβλία θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί μέσα σε 75 ημέρες από τη στιγμή που θα λάβουν οι δικαιούχοι τις παρατηρήσεις της επιτροπής αξιολόγησης.

Αντίστοιχα, ισχύουν τα ανωτέρω και για όλα τα διδακτικά βιβλία της Β ́ και της Γ ́ τάξης του Γενικού Λυκείου, με προθεσμία υποβολής την 30η Απριλίου 2025.

Η ‘ακτινογραφία’ των προτάσεων συγγραφής βιβλίων - Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η συγγραφή των νέων βιβλίων

Στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής κατατέθηκαν 636 προτάσεις για τη συγγραφή των νέων βιβλίων – διδακτικών πακέτων (Πολλαπλό Βιβλίο) όλων των βαθμίδων.
Στην Πρόσκληση συμμετείχαν 73 συγγραφικές ομάδες – είτε μεμονωμένα φυσικά πρόσωπα, είτε ενώσεις φυσικών προσώπων ή νομικά πρόσωπα, εταιρείες ή συγγραφικά σχήματα – με περισσότερους από 1000 εμπλεκόμενους συγγραφείς. Συγκεκριμένα, συμμετείχαν 35 εκδοτικοί οίκοι, αρκετοί από τους οποίους προέρχονται από το χώρο των Φροντιστηρίων ή της Ιδιωτικής Εκπαίδευσης γενικά. 17 Ομάδες συγγραφέων και 51 μεμονωμένοι συγγραφείς.
Τελικά, ‘αποκλείστηκαν’ 13 συγγραφικές ομάδες και 43 προτάσεις ενώ εγκρίθηκαν 593 προτάσεις από 60 συγγραφικές ομάδες για την συγγραφή ισάριθμων (593) διδακτικών βιβλίων (διδακτικών πακέτων).

Σημειώνεται, ότι δεν κατατέθηκε ούτε μία πρόταση για 17 διδακτικά βιβλία ενώ για άλλα 25, κατατέθηκε μόνο μία πρόταση. Συγκεκριμένα, μηδενικές ήταν οι προτάσεις για τα ακόλουθα: Μουσική Γ΄, Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ Δημοτικού, Ανθολόγιο Μουσικών Κειμένων Δημοτικού, Γερμανικά Ε΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού, Γερμανικά Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου, Ιταλικά Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου, Γερμανικά Α΄, Β΄ Λυκείου, Γραμμικό Σχέδιο Γ΄ Λυκείου και Ελεύθερο Σχέδιο Γ΄ Λυκείου. Μία ήταν η πρόταση για βιβλίο Φυσικής Αγωγής Α έως ΣΤ΄ Δημοτικού, Μουσική Α΄ και Β΄ Δημοτικού, Αγγλικά Α’ έως ΣΤ’ Δημοτικού, Μουσική Α, Β, Γ, Γυμνασίου, Ανθολόγιο Μουσικών Κειμένων για όλες τις τάξεις του Γυμνασίου, Εργαστηριακός Οδηγός Εκπαιδευτικού για το μάθημα της Μουσικής για όλες τις τάξεις του Γυμνασίου, Αγγλικά Α’, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου, Γαλλικά Β΄,Γ΄ Γυμνασίου, Αγγλικά Β΄ Λυκείου.

Για αυτές τις 42 συνολικά περιπτώσεις, θα εκδοθεί νέα Πρόσκληση κατάθεσης προτάσεων από το Υπουργείο.

Σε ό,τι αφορά στο κόστος της εκτύπωσης των βιβλίων, υπογραμμίζεται ότι παραμένει ίδιος ο αριθμός των βιβλίων, που θα τυπωθούν για κάθε μαθητή. Ειδικότερα, οι εγγεγραμμένοι μαθητές είναι 1.497,683, από τους οποίους ενεργοί είναι οι 1.408,112 – είτε πρόκειται για ένα βιβλίο, είτε πρόκειται για ένα από αυτά, που θα επιλεγούν από το πολλαπλό βιβλίο, στον κάθε μαθητή αντιστοιχεί ο ίδιος αριθμός βιβλίων.

Πώς θα επηρεαστεί η Τράπεζα Θεμάτων από το Πολλαπλό Βιβλίο

Κάθε χρόνο, η Τράπεζα Θεμάτων επικαιροποιείται μέσω της πρόσθεσης ή αφαίρεσης θεμάτων.
Με την εισαγωγή του Πολλαπλού Βιβλίου, αναπόφευκτα θα επηρεαστεί.

Κρίνεται πλέον απαραίτητο το ΙΕΠ να εμπλουτίσει την Τράπεζα Θεμάτων με θέματα, τα οποία θα είναι προσαρμοσμένα στα νέα Προγράμματα Σπουδών, σύμφωνα με τα νέα βιβλία, που θα φτάσουν στα χέρια των μαθητών της Α’ Λυκείου το Σεπτέμβριο του 2025.
Σύμφωνα, μάλιστα, με εκτιμήσεις, το ΙΕΠ θα χρειαστεί να αντικαταστήσει το μεγαλύτερο μέρος των θεμάτων με καινούρια, κλιμακούμενης δυσκολίας, επικαιροποιώντας έτσι την Τράπεζα Θεμάτων.

Σε ό,τι αφορά τη σημερινή ‘ταυτότητα’ της Τράπεζας Θεμάτων, επισημαίνεται ότι περιλαμβάνει 24.759 θέματα για όλες τις τάξεις του Λυκείου. Για τη δημιουργία της, συμμετείχαν 300 θεματοδότες και αξιολογητές.

Με το έργο της επικαιροποίησης να μπαίνει σε προτεραιότητα, είναι απαραίτητο να βρεθούν τα κονδύλια για τις αμοιβές τους.

Σε κάθε περίπτωση, διευκρινίζεται από την πλευρά του ΙΕΠ ότι καμία αλλαγή δεν θα έρθει απότομα στην εκπαιδευτική κοινότητα αλλά όλα θα γίνουν σε ένα βάθος χρόνου, σε συνδυασμό με την απαραίτητη ενημέρωση και εξοικείωση όλων των εμπλεκομένων.