Εκδηλώσεις τιμής και μνήμης για τους 49 προκρίτους εκτελεσθέντες της Παραμυθιάς – Το ιστορικό (φωτό)

Εκδηλώσεις τιμής και μνήμης για τους 49 προκρίτους εκτελεσθέντες της Παραμυθιάς – Το ιστορικό (φωτό)

Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν επιμνημόσυνη δέηση στον τόπο θυσίας των 49 Προκρίτων, ομιλία από απόγονο εκτελεσθέντος, παραδοσιακό μοιρολόι αλλά και λαμπαδηφορία από τους μαθητές των σχολείων της μαρτυρικής κωμόπολης.
Πηγή: Paramythia-online.gr

Το ιστορικό
Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής 1941 – 1944 στην Ελλάδα είναι γνωστό πως σημειώθηκαν πολλά εγκλήματα σε βάρος του Ελληνικού λαού, τόσο από τα κατοχικά στρατεύματα όσο κι από τους συνεργάτες τους. Ένα από τα πιο ειδεχθή αυτών των εγκλημάτων ήταν η εκτέλεση των 49 Προκρίτων της Παραμυθιάς στις 29 Σεπτεμβρίου του 1943.

Η Ελλάδα, αν και μια χώρα που απώθησε στα Βουνά της Ηπείρου τους Ιταλούς και πέτυχε πολύ σημαντικές νίκες για τους συμμάχους στο πλαίσιο του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, δεν κατάφερε εντέλει να αποτελέσει απειλή για τη Γερμανική πολεμική μηχανή που εκείνη τη περίοδο είχε καθυποτάξει εύκολα μεγάλο μέρος της Γηραιάς Ηπείρου και παραδόθηκε τελικά τον Απρίλιο του 1941 στις δυνάμεις του Άξονα.

Πηγή: Paramythia-online.gr

Αυτό βέβαια δεν σταμάτησε τους Έλληνες από το να δημιουργήσουν αντάρτικες ομάδες και να πολεμήσουν σθεναρά και λυσσαλέα τον κατακτητή. Πασίγνωστο είναι πως δημιουργήθηκαν μεγάλες ομάδες ενόπλων ανταρτών, όπως εκείνες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, οι οποίες αρκετές φορές σημείωσαν ένδοξες νίκες στα πεδία των μαχών εναντίον των Κατακτητών.

Το 1943, η διοίκηση των περιοχών που έλεγχαν οι Ιταλοί έχει περάσει πλέον στα χέρια των Γερμανών και συγκεκριμένα στο 22ο ορεινό σώμα στρατού της Ναζιστικής Γερμανίας. Οι Γερμανοί όπως και οι Ιταλοί πριν από αυτούς, έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη και τη στήριξη των Αλβανών Μουσουλμάνων της περιοχής, τους Τσάμηδες, με την υπόσχεση πως μόλις τελειώσει ο πόλεμος και η Γερμανία νικήσει, θα φροντίσει να ενταχθεί ο νόμος Θεσπρωτίας σε μια νέα, ελεύθερη, αυτόνομη και Μεγάλη Αλβανία.

Παρόλα αυτά, καίριες θέσεις της Θεσπρωτίας έχουν περάσει στον έλεγχο του ΕΔΕΣ, ενώ ταυτόχρονα οι αντάρτες σφυροκοπούν με κάθε ευκαιρία που παρουσιάζεται τους εχθρούς.

Πηγή: Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Οι επιθέσεις των ανταρτών

Μία από αυτές τις επιθέσεις των ανταρτών πραγματοποιήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου του 1943, όπου σκοτώθηκαν 6 Γερμανοί στρατιωτικοί, λίγο έξω από το χωριό της Παραμυθιάς Θεσπρωτίας. Η επίθεση δεν έγινε τυχαία, αφού τις προηγούμενες μέρες οι Γερμανοί μαζί με τους Τσάμηδες είχαν προβεί σε βιαιοπραγίες έναντι κατοίκων της περιοχής. Πιο συγκεκριμένα στις 18 Σεπτεμβρίου 1943, ανιχνευτική περίπολος Γερμανών και Τσάμηδων στάλθηκε στα αποκαλούμενα (από τους ίδιους) «συμμοριτοχώρια» Ελαταριά, Σέλλιανη, Ελευθεροχώρι και Αγία Κυριακή.

Λίγο πριν τη Σέλλιανη η ανιχνευτική περίπολος συνάντησε μια ομάδα αγροτών και στη συνέχεια μία δεύτερη, που κατευθύνονταν στο παζάρι της Παραμυθιάς. Ο Διοικητής Παραμυθιάς Karl Broecher (31 ετών τότε), έγραψε σχετικά με τις ανακρίσεις των χωρικών: «Όταν οι δικοί μας και οι Αλβανοί φρουροί σταμάτησαν τους αγρότες περίπου 10 από αυτούς προσπάθησαν να διαφύγουν. Οι Αλβανοί άνοιξαν πυρ για να τους εμποδίσουν. Την ίδια στιγμή συμμορίτες που ήταν κρυμμένοι στα δυτικά του Ελευθεροχωρίου άνοιξαν πυρ εναντίον των σκοπών μας. Από την ανάκριση διαπιστώθηκε πως ορισμένοι από τους συλληφθέντες δραστηριοποιούνταν στον ανεφοδιασμό των συμμοριτών στη γραμμή Πλακωτή- Ροδοστίβα- μονή Παναγιάς- Παραμυθιάς και πάλι πίσω. Ο ανεφοδιασμός παραδιδόταν στη μονή και από εκεί τροφοδοτούνταν οι συμμορίτες. Κατά διαστήματα στο μοναστήρι βρίσκονταν μέχρι και 300 συμμορίτες».

Οι εκτελέσεις

Στις 19 Σεπτεμβρίου 1943, ημέρα Κυριακή, εκτελέστηκαν δια τυφεκισμού στην αυλή του δημοτικού σχολείου Παραμυθιάς οι: Μαρία, χήρα Β. Κουτούπη και οι αγρότες Δ. Σταυρόπουλος, Μ. Βασιλείου ή Γεωργίου, Θ. Βασιλείου ή Γεωργίου, Σ. Πέτσης, Ε. Πέτσης, Ε. Διαμάντης, Σ. Ρίζος και Γ. Λάμπρος.

Την επόμενη μέρα σε επιχειρήσεις Γερμανών και Τσάμηδων, σκοτώθηκαν συνολικά 16 αντάρτες.

Έτσι, όπως προαναφέραμε την Παρασκευή στις 24 Σεπτεμβρίου του 1943, 6 Γερμανοί δέχθηκαν επίθεση και σκοτώθηκαν από αντάρτες του ΕΔΕΣ. Αυτή η πράξη οδήγησε σε αντίποινα των Γερμανών έναντι των κατοίκων της Παραμυθιάς.

Πηγή: Η ΓΗ ΤΩΝ ΘΕΣΠΡΩΤΩΝ-Γιάννης Παρόλας-Η ανακομιδή των λείψανων των 49

Λίγες μέρες μετά, τη νύχτα της 27ης Σεπτεμβρίου, παραβιάζονται οικίες επιφανών κατοίκων της Παραμυθιάς, καθ’ υπόδειξη των Τσάμηδων και συλλαμβάνονται 52 Έλληνες Παραμυθιώτες. Πολλοί από αυτούς ήταν στενοί συγγενείς. Η οικογένεια του Βασίλη Τσιούλα έχασε στην εκτέλεση 3 παιδιά.

Αφού κρατήθηκαν όμηροι για μια ημέρα, τους ανακοινώθηκε η απόφαση των αρχών να εκτελεστούν. Κάτι που μπορεί να θεωρηθεί πως ήταν προαποφασισμένο, διότι ο φρούραρχος της Παραμυθιάς είχε ήδη δηλώσει: «…δια κάθε δολοφονία ή τραυματισμόν Γερμανού στρατιώτου, θα εκτελούνται 10 χριστιανοί Έλληνες πολίτες εκ Παραμυθίας και των πέριξ χωριών».

Έτσι το ξημέρωμα της 29ης Σεπτεμβρίου του 1943 οι Γερμανοί μαζί και με τους συνεργούς τους, οδήγησαν τους κρατούμενους λίγο έξω από την κωμόπολη σε ένα χωράφι. Εκεί, την προηγούμενη μέρα, όμηροι από τα χωριά του κάμπου είχαν αναγκαστεί να ανοίξουν ομαδικούς τάφους.

Πριν δώσει το πρόσταγμα ο αξιωματικός του αποσπάσματος, απελευθέρωσε τρεις από τους κρατούμενους, γιατί έκρινε πως θα του ήταν χρήσιμοι για ξυλουργικές εργασίες στο γερμανικό γραφείο διοίκησης και έμειναν 49 μελλοθάνατοι. Ο Γιάννης Μπαζιάκος και ο Κώστας Τσίλης προσπάθησαν να αποδράσουν από το απόσπασμα την τελευταία στιγμή. Λίγο πιο πέρα, τους εκτέλεσαν οι συνεργάτες των Ναζί.

Ο κ. Παναγιώτης Τσαμάτος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, αναφέρει πως λίγες μέρες νωρίτερα, από τα χωριά της Παραμυθιάς, είχαν συλληφθεί και εκτελέστηκαν στην συνέχεια 11 πολίτες έξω από το σχολείο. Μαζί με τους 49 προκρίτους, οι εκτελεσθέντες έφταναν τους εξήντα, «για να λυθεί σωστά, η εξίσωση της ντροπής», συμπληρώνει ο καθηγητής.