Η Θεσπρωτία στο κατώφλι της πράσινης ανάπτυξης | Της Άννας Στεργίου

Η Θεσπρωτία στο κατώφλι της πράσινης ανάπτυξης | Της Άννας Στεργίου

Η κουβέντα περί πράσινης ανάπτυξης έχει συνδεθεί στον μέσο Έλληνα με τις ανεμογεννήτριες στα ελληνικά βουνά και λαγκάδια. Από την άλλη πλευρά, το ενεργειακό ζήτημα δεν είναι απλό. Αγγίζει κάθε παραγωγό, επαγγελματία, καταναλωτή, βιοτέχνη, ξενοδόχο, μεταφορέα, εργαζόμενο ή ακόμη και τον συνταξιούχο, που δεν μπορεί να πληρώσει για ρεύμα ή ν΄αγοράσει καυσόξυλα. Η ενεργειακή κρίση είναι υπαρκτή κι ορατή ακόμη και στα μάτια των παιδιών, που μπαίνουν σε σπίτια και σχολεία με έλλειμμα θέρμανσης.

Η υπογραφή της Πράσινης Συμφωνίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γνωστής ως «Green Deal» - παρά τη ρωσο-ουκρανική κρίση - έχει δημιουργήσει μία σειρά από νέα δεδομένα, τα οποία θα φανούν στο άμεσο μέλλον. Σε οκτώ χρόνια από σήμερα βλέπουμε ν΄ανατέλλει ένας διαφορετικός κόσμος, αφού προβλέπεται μείωση των αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% ως το 2030. Η διαχείριση ρύπων είναι ένα πολύπλοκο ζήτημα, που αφορά τους πάντες. Από τον παραγωγό τροφίμων μέχρι τον μεταφορέα προϊόντων, τον καταναλωτή, τον μηχανικό και τον οικοδόμο στον χώρο των κατασκευών μέχρι τον αρχαιολόγο. Τα υλικά, που αφορούν πολυκατοικίες ή ξενοδοχεία αλλάζουν. Τα ξενοδοχεία, που χτίζονται θα κληθούν να προσαρμοστούν σε νέες προδιαγραφές κατασκευής ή να κάνουν ανακατασκευές, που κοστίζουν, για να μπουν δυναμικά στη νέα εποχή. Τα πολιτιστικά μνημεία πρέπει να προστατευτούν από την κλιματική αλλαγή.

Ήδη στην Ηγουμενίτσα παρατηρούμε κάποια φωτοβολταϊκά πάνελ στις στέγες ενώ παραγωγική γη αξιοποιείται, αντί για σπορά τροφής για παραγωγή ενέργειας στην περιοχή Μαργαριτίου. Υφάσματα από ανακυκλωμένα πλαστικά μπουκάλια κυκλοφορούν και στην ελληνική αγορά. Ο ΟΛΗΓ ξεκίνησε υποδομές για ηλεκτρική ενέργεια στο πράσινο λιμάνι. Έχουν ξεκινήσει και στην Ελλάδα έρευνες για το πράσινο υδρογόνο. Κάποιοι έχουν αγοράσει ηλεκτρικό αυτοκίνητο, έχουν ηλιακό θερμοσίφωνα κ.ά. Η Ευρώπη στρέφεται στο βιολογικό τρόφιμο.

ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ

Η Θεσπρωτία είχε οικολογικό κίνημα από την εποχή των κινητοποιήσεων στη Σαγιάδα στη δεκαετία του ’80. Όμως, το πρόβλημα δεν είναι μόνο της χωροθέτησης ανεμογεννητριών. Μπορούμε ν΄αντιληφθούμε ό, τι οι ακτές μας που φιλοξενούσαν τουρίστες μπορεί να μην υπάρχουν αύριο; Ό, τι το νερό λιγοστεύει; Ό,τι ίσως χρειαστεί να πάμε σε νέες ποικιλίες κηπευτικών ή φρούτων, πρώιμες ή όψιμες διότι έχουμε περισσότερη ζέστη από παλιά; Ο, τι οι προβληματικοί δρόμοι μας θα γίνουν προβληματικότεροι λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας;

Ζήτημα 1ον. Ο σχεδιασμός από το Ταμείο Ανάκαμψης είναι πολύ μακριά από τον μέσο Θεσπρωτό πολίτη. Ο κόσμος εξακολουθεί να παράγει σε μεγάλο βαθμό με πρακτικές, πριν από τη βιομηχανική επανάσταση. Αυτό έχει τα θετικά του, γιατί παράγονται προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας. Όμως, λόγω έλλειψης πιστοποίησης και συνεταιρισμών ο παραγωγός ζει στη φτώχεια. Στη Θεσπρωτία φέτος έψαχναν διακαώς γάλα τα τυροκομεία ενώ οι παραγωγοί έσφαζαν ζώα. Η τιμή στο μανταρίνι και στο ακτινίδιο καταβαραθρώθηκε και σ΄αυτά ήρθε να προστεθεί ο παχυλός λογαριασμός από το ενεργειακό κόστος.

Ζήτημα 2ον. Στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης υπάρχει μία γενικότερη δυσκινησία σε επενδυτικά προγράμματα. Τραγική η περίπτωση με την Κοινή Αλιευτική Πολιτική και τις ιχθυοκαλλιέργειες. Υπάρχουν άνθρωποι, που έκαναν 12 και 14 χρόνια στη Θεσπρωτία και στην Άρτα για να πάρουν άδεια για να λειτουργήσουν μία μονάδα γαρίδας κι οξύρρυγχου, αντίστοιχα.

Οι Θεσπρωτοί γεωργοί, που κατά κανόνα έχουν μικρό κλήρο αποφεύγουν να μπουν σε προγράμματα, είτε διότι δεν έχουν ρευστότητα είτε διότι είναι επιφυλακτικοί για την επόμενη μέρα. Ενώ συνάδελφοί τους π.χ. από νομούς της Κεντρικής Μακεδονίας ή της Θεσσαλίας παρακαλούν να μπουν στα προγράμματα νέων γεωργών, εκείνοι προβληματίζονται ή τ’ αποφεύγουν. Το αγροτικό χάσμα διευρύνεται ακόμη και σε επίπεδο Περιφερειών. Έτσι, άλλοι αγρότες κόβουν με την τσάπα κι άλλοι με υπερσύγχρονα τρακτέρ κι ασχολούνται με δορυφορική γεωργία. Περιοχές όπως η Θεσπρωτία, αργοπεθαίνουν ενώ άλλες, που δεν έχουν το ίδιο πρόβλημα αξιοποιούν τα εργαλεία της κοινότητας. Το αγροτικό εισόδημα είναι διαφορετικό μεταξύ Περιφερειών. .

Χαρακτηριστικό είναι πως διαχρονικά δεν υπήρξε επαρκής αξιοποίηση ούτε στα προγράμματα αγροτουρισμού. Παραδοσιακοί οικισμοί εφάμιλλοι ή και καλύτεροι των Ζαγοροχωρίων ρήμαξαν. Τι έχει δηλαδή να ζηλέψει το πανέμορφο Πλαίσιο, η Φανερωμένη, το εντυπωσιακό Φοινίκι ή η πανέμορφη πόλη της Παραμυθιάς; Ακόμη κι οι ερειπωμένοι Φιλιάτες με τόσο όμορφα αρχιτεκτονικά οικήματα, με εντυπωσιακές πόρτες, με πέτρινα κτίσματα, θα μπορούσαν να γίνουν το επίκεντρο αυτής της ήπιας τουριστικής ανάπτυξης. Αντ΄αυτού τα ερειπωμένα κτήρια πέφτουν και μαζί χαλάει κι η ταυτότητα της πόλης. Σ΄ όλον τον κόσμο, οι παλαιές πόλεις έχουν αξιοποιηθεί πολιτιστικά και τουριστικά, ενώ στη Θεσπρωτία, οι Φιλιάτες κι η Παραμυθιά αλλά και μέρος της Ηγουμενίτσας, παραμένουν εκτός πλαισίου.

Ζήτημα 3ον. Η Θεσπρωτία μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην παραγωγή τροφίμων. Ο παγκόσμιος πληθυσμός έγινε 8 δις. Και η παραγωγή γαλακτοκομικών και κρέατος και στη Θεσπρωτία, στον βαθμό που θα λυθεί το θέμα των βοσκοτόπων ορθολογικά, έχει μέλλον. Οι ιχθυοκαλλιέργειες δείχνουν τον δρόμο της συνολικότερης ανάπτυξης. Όμως οι στρεβλώσεις στο καθεστώς αδειοδοτήσεων νέων μονάδων παραμένουν. Η Θεσπρωτία, όπως κι όλη η Ελλάδα, ξέμεινε φέτος από αγροτικά χέρια και η συμφωνία που υπογράφτηκε με τρίτες χώρες της Μέσης Ανατολής ήταν δώρον άδωρον. Αντί να κοιτάξουμε να πάρουμε εργατικά χέρια από τα γειτονικά Βαλκάνια ψάχναμε εργάτες από το Μπαγκλαντές. Μέχρι να έρθουν τα εργατικά χέρια τελείωσε η συγκομιδή σε βασικά προϊόντα (π.χ. ελαιόλαδο, ακτινίδιο κ.ά.).

Ζήτημα 4ον. Η διαδοχή στον κλήρο. Το επάγγελμα του κτηνοτρόφου είναι σημαντικό για την ελληνική οικονομία. Διατηρεί την κοινωνική συνοχή στην ύπαιθρο κι ειδικά στους ορεινούς και δύσβατους όγκους και μειώνει το έλλειμμα στις εξαγωγές, λόγω φέτας – γιαουρτιού. Στη Θεσπρωτία οι παραγωγοί, που συνταξιοδοτούνται συχνά δεν έχουν αντικαταστάτη – διάδοχο στη μονάδα. Η άνοδος της τιμής των ζωοτροφών τους έχει εξοντώσει. Η Θεσπρωτία παράγει φανταστικά σε γεύση τυριά, νόστιμα κι υγιεινά κι έχει ξαναξεκινήσει μία μικρή μεταποίηση κυρίως στην Παραμυθιά. Αν είχαμε σύνδεση με τον τουρισμό θα μπορούσε να επεκταθεί και σε βούτυρο, γιαούρτι, ποικιλία τυριών, παγωτό, ροφήματα.

Ζήτημα 5ον. Οι γυναίκες της Θεσπρωτίας αναζητούν μεροκάματο. Οι Θεσπρωτές διστάζουν να προχωρήσουν μόνες τους ως επικεφαλής αγροτικών εκμεταλλεύσεων ενώ έχουν υψηλό ποσοστό ανεργίας. Ενίοτε αξιοποιούνται ως εργάτριες γης ή ως αγρότισσες στην εκμετάλλευση του άνδρα. Το υπουργείο Γεωργίας τις θυμάται μόνο στις 15 του Οκτώβρη, που είναι μέρα αγρότισσας. Δεν υπάρχει αγροτικός συνεταιρισμός γυναικών στη Θεσπρωτία.

Ζήτημα 6ο Το θέμα των ρύπων αποτελεί βασικό κομμάτι της σύγχρονης παραγωγής και γρήγορα θα κληθούν οι παραγωγοί να το αντιμετωπίσουν. Όσοι είναι μικροί και δεν έχουν κάνει τα απαραίτητα βήματα θα βρεθούν μ΄ένα επιπλέον κόστος ή δεν θα είναι βιώσιμοι λόγω των επερχόμενων πράσινων τελών.

Η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική είναι αρκετά διαφορετική από τις προηγούμενες, πιο γραφειοκρατική και δυσνόητη κι όσοι δεν πιάνουν τους στόχους θα χάσουν μεγάλο μέρος της επιδότησης. Ο μεταφορέας προϊόντων για εξαγωγές θα πρέπει να έχει πράσινα οχήματα για να μπει σε μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις. Έτσι κοντά στο κόστος καυσίμων υπάρχει και το κόστος πράσινων μεταφορών για το τρόφιμο.

Ζήτημα 7ον Το θέμα όμως των ρύπων, φέρνει στο προσκήνιο και την αναγκαιότητα νέων επενδύσεων σε πρώτες ύλες. Το πολύπαθο βαμβάκι των προηγούμενων ετών, παίρνει την εκδίκησή του. Η παγκόσμια αγορά θέλει πια φυσικές ίνες, αντί για τις συνθετικές ίνες, που κυριάρχησαν. Ρούχα από βαμβάκι, από οξιά, από ευκάλυπτο ολοένα και θα καλύπτουν τις ανάγκες μας για ένδυση.

Ο αδικημένος ευκάλυπτος, που χρησιμοποιήθηκε κατά το παρελθόν κατεξοχήν για γιατροσόφια έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό στην ένδυση. Η δεντροκαλλιέργεια και για ένδυση στη Θεσπρωτία είναι μία προοπτική, που πρέπει να συζητήσουμε. Η οξιά σε προηγούμενες δεκαετίες χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την μαζική κατασκευή επίπλων, αν και στην περιοχή Φιλιατών αξιοποιούσαν κυρίως το έλατο.

Ο πολτός από οξιά κι ευκάλυπτο χρησιμοποιείται για την κατασκευή αθλητικών ειδών ενώ ανακάμπτει και το μετάξι. Το μαλλί επανέρχεται πιο αργά στο κάδρο της ανάπτυξης, ως φυσική ίνα. Βέβαια χρειάζεται κατάλληλη επεξεργασία και συγκεκριμένες φυλές προβάτων και κατσικιών για παραγωγή μαλλιού.

Ζήτημα 8ον Χρειάζεται νέος προσανατολισμός ως προς τα φυσικά υλικά, όπως είναι η πέτρα ή το ξύλο στα κτήρια, στον τουρισμό και τον αγροτουρισμό. Υπάρχει όμως κι η τάση για ανακυκλωμένα υλικά. Εμπορικά μαγαζιά με δεύτερα ρούχα υπάρχουν και στην Ηγουμενίτσα αλλά αυτή η τάση θα είναι αυξητική. Η παραγωγή ρούχου είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρα ως προς τη διαχείριση του νερού. Η ανακύκλωση έχει λόγο και στα αγροτο - ιχθυοκομικά απόβλητα, που μπορούν ν΄αξιοποιηθούν για την παραγωγή ενέργειας ή άλλων προϊόντων.

Ζήτημα 9ον. Το ενεργειακό κόστος παραμένει πολύ υψηλό παρότι η Ελλάδα πλέον έχει βελτιώσει τα πράσινα ενεργειακά της μεγέθη. Κολοσσοί της ενέργειας χρυσοπληρώνονται αλλά ο Θεσπρωτός καταναλωτής κι επαγγελματίας αντί να δει μείωση του κόστους ενέργειας βλέπει να γιγαντώνεται κι εκείνος να πληρώνει το μάρμαρο.

Ζήτημα 10ον. Είναι μονόδρομος για τους Θεσπρωτούς παραγωγούς να φτιάξουν ξανά συνεταιρισμό. Η καχυποψία περισσεύει αλλά αν δεν πέτυχε ο πρώτος συνεταιριστικός γάμος, δεν σημαίνει πως πρέπει να σταματήσουν να λειτουργούν συνεταιρισμοί. Χωρίς δυνατούς συνεταιρισμούς, ο Θεσπρωτός παραγωγός είναι καμένος από χέρι. Γιατί βλέπουμε πάντα τα αρνητικά των συνεταιρισμών ενώ δίπλα μας είναι η κορυφαία συνεταιριστική οργάνωση «Πίνδος», η οποία άλλαξε τα οικονομικά δεδομένα στον νομό. Γιατί κοιτάμε πάντα τα αρνητικά παραδείγματα και δεν κοιτάμε τα θετικά. Γιατί φοβόμαστε τα νέα ξεκινήματα; Η «Πίνδος» ανακοίνωσε μνημόνιο συνεργασίας με την Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης, η οποία έχει τεχνογνωσία πάνω στα πουλερικά και στο γάλα.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη δυστυχώς έβαλε μέσα στο πρόγραμμα της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (2022-27) ελάχιστα από τα προϊόντα, που παράγει η Θεσπρωτία.

Στις συνδεδεμένες ενισχύσεις περιλαμβάνονται: ο σκληρός σίτος, ο μαλακός σίτος, το κριθάρι, ο αραβόσιτος (καλαμπόκι), το ρύζι, οι σπόροι για σπορά, τα κτηνοτροφικά ψυχανθή, τα σανοδοτικά ψυχανθή, η βιομηχανική ντομάτα, το πορτοκάλι χυμοποίησης, τα όσπρια για ανθρώπινη κατανάλωση, η κορινθιακή σταφίδα, τα μήλα, το αιγοπρόβειο γάλα, το βόειο κρέας ως προς τις θηλάζουσες, το βόειο κρέας για σφαγές 11-12 μηνών και το βόειο κρέας για σφαγές 12 -24 μηνών ενώ παραμένει στο πρόγραμμα και η σηροτροφία.

Η νέα ΚΑΠ 2022-7 με τον τρόπο, που την εισηγήθηκε η κυβέρνηση φέρνει λεφτά στον παχυντή κι όχι στον παραγωγό κρέατος ή γάλακτος. Επιπλέον το ακτινίδιο, που είναι δυναμικό προϊόν της Θεσπρωτίας και χτυπήθηκε κι από την ενεργειακή κρίση δεν μπήκε στις συνδεδεμένες ενισχύσεις.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έδειξε ότι το ενδιαφέρον της για τον αγροτικό χώρο είναι προσχηματικό, συγκυριακό χωρίς όραμα για την επόμενη μέρα, όπου έχουμε αύξηση της αγοράς των λειτουργικών τροφίμων για ειδικές ομάδες του πληθυσμού (ασθενείς με σάκχαρο, κοιλιοκάκη κ.ά.).

Με μικρές εξαιρέσεις (π.χ. μαλακός σίτος) εισηγήθηκε ένα πρόγραμμα, που φτιάχτηκε για να βουλώσει τρύπες, να εξυπηρετήσει ανάγκες ορισμένων γαλάζιων συνδικαλιστών, μακριά από την πραγματικότητα των Ελλήνων αγροτών αλλά κυρίως χιλιόμετρα μακριά από τις ανάγκες της ελληνικής οικογένειας, που έχει ανάγκη από τρόφιμο υγιεινό, νόστιμο και προσιτό στο πορτοφόλι της.