ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ | Toυ Γιάννη Στάθη

ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ | Toυ Γιάννη Στάθη

Toυ Γιάννη Στάθη, Εκτελεστικού Αντιπροέδρου του Συνδέσμου Ελλήνων Οικονομικών Διευθυντών. (ΣΕΟΔΙ) *

Άρθρο στο περιοδικό Finance Pro. Τεύχος Σεπτεμβρίου 2022 . Expert View .

Παρά τις προσπάθειες περιορισμού της φοροδιαφυγής* και τη βελτίωση η οποία διαπιστώνεται σε σχέση με παλαιότερες περιόδους , η Ελλάδα παραμένει στις κορυφαίες θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε απώλεια εσόδων από τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ), με το δημόσιο ταμείο να σημειώνει απώλειες δισεκατομμυρίων ευρώ κάθε χρόνο. Το πρόβλημα της φοροδιαφυγής είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα τα οποία καλείται να αντιμετωπίσει ένα κράτος. Στην Ελλάδα το πρόβλημα είναι οξύτατο. Σύμφωνα με μελέτες ,η φοροδιαφυγή στη χώρα μας είναι μεγαλύτερη από ό,τι σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες, γεγονός το οποίο επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την πολύ δύσκολη δημοσιονομική κατάστασή της.

Εκτίμηση μεγέθους φοροδιαφυγής στην Ελλάδα.

Προφανώς, το ακριβές μέγεθος της φοροδιαφυγής στην Ελλάδα δεν μπορεί να προσδιορισθεί εύκολα . Μπορούν να διατυπωθούν μόνο εκτιμήσεις, οι οποίες προκύπτουν από τον συσχετισμό ειδικών μελετών με τα ποσοστά τα παραβατικότητας και οι οποίες μετρούν στοιχεία ενδεικτικά του μεγέθους της. Οι προσεγγίσεις σύμφωνα με τις έρευνες είναι ότι το μέγεθος της φοροδιαφυγής στην Ελλάδα μπορεί να προσδιοριστεί σε ένα ποσοστό μεταξύ του 6% και 9% του ΑΕΠ.

Οι βασικές αιτίες της φοροδιαφυγής.

Στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία οι παράμετροι οι οποίες καθορίζουν το ύψος της φοροδιαφυγής σε μια οικονομία είναι οι εξής: 1.Το ύψος των φορολογικών συντελεστών 2.Η πιθανότητα εντοπισμού του παραβάτη και τιμωρίας και 3. Το ύψος των επιβαλλόμενων προστίμων.

Η απόφαση για φοροδιαφυγή επηρεάζεται ουσιαστικά από αυτούς τους τρεις παράγοντες. Αν οι φορολογικοί συντελεστές είναι χαμηλοί, το κίνητρο για φοροδιαφυγή είναι προφανώς μικρότερο. Το κίνητρο για να φοροδιαφύγει κάποιος αυξάνεται αν οι φοροεισπρακτικοί μηχανισμοί του κράτους λειτουργούν αναποτελεσματικά, ή αν οι κυρώσεις στην περίπτωση σύλληψης δεν είναι σοβαρές . Αυτό δεν είναι κάτι που ισχύει μόνο στην Ελλάδα ,η φοροδιαφυγή είναι παγκόσμιο φαινόμενο και οι παράμετροι είναι οι ίδιες παντού.

Εξειδικεύοντας στην περίπτωση της Ελλάδας, οι αιτίες της φοροδιαφυγής θα μπορούσαν να συγχωνευτούν στις παρακάτω θεματικές ενότητες :

1.Διαρθρωτικές στρεβλώσεις της ελληνικής οικονομίας.

2.Ανισότητα στην κατανομή των φορολογικών βαρών

3.Νομικό πλαίσιο επιβολής ποινών και προστίμων

4.Η πολυνομία και η πολυπλοκότητα του φορολογικού συστήματος.

Με βάση ειδικές μελέτες και τη διεθνή εμπειρία τα βασικά αίτια της φοροδιαφυγής μπορεί να συνοψιστούν ειδικότερα στα εξής:

1. Διαρθρωτικές στρεβλώσεις της ελληνικής οικονομίας: 

 Με δεδομένο τον πολύ μεγάλο αριθμό αυτοαπασχολούμενων και πολύ μικρών επιχειρήσεων, οι οποίες δραστηριοποιούνται στην Ελληνική οικονομία , ο εντοπισμός και η σύλληψη της φοροδιαφυγής γίνεται ακόμη πιο δύσκολη τόσο στους άμεσους φόρους όσο και τους έμμεσους φόρους. Το φαινόμενο της αυξημένης φοροδιαφυγής στους τομείς αυτούς είναι υπαρκτό πρόβλημα σε όλες σχεδόν τις χώρες. Σε μία εποχή όμως συρρίκνωσης και επιδείνωσης της οικονομικής δραστηριότητας η αντιμετώπιση καθίσταται ακόμη πιο δύσκολη. Επιπλέον, με την περιορισμένη δυνατότητα του κράτους να ελέγξει τον πολύ μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων και αυτοαπασχολούμενων, προσέφευγε συχνά σε φορολογικές αμνηστίες (τις περίφημες περαιώσεις) οι οποίες είχαν ως συνέπεια , στην πράξη, να ανταμείβονται οι ασυνεπείς φορολογούμενοι και να κλονίζεται περαιτέρω η εμπιστοσύνη των συνεπών φορολογουμένων στην όποια αξιοπιστία των θεσμών .

2.Ανισότητα στην κατανομή των φορολογικών βαρών 

 Η δίκαιη κατανομή των φορολογικών βαρών θεωρείται ότι είναι σημαντικό κίνητρο για συμμόρφωση στη φορολογική νομοθεσία. . Πέραν όμως από την κατανομή των φορολογικών βαρών, η γενικότερη αντίληψη είναι, ότι και ο τρόπος διάθεσης των φορολογικών εσόδων δεν είναι ο ενδεδειγμένος , αφού η ποσότητα και η ποιότητα των δημοσίων υπηρεσιών είναι χαμηλή και επομένως οι φόροι που καταβάλλει ο πολίτης δεν ανταποκρίνονται στις λογικές προσδοκίες . Με τη μείωση ή την επιδείνωση της ποιότητας των υπηρεσιών τις οποίες παρέχει το Δημόσιο , η εμπιστοσύνη των φορολογουμένων σχετικά με την ανταποδοτικότητα των φόρων , βρίσκεται σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα.

3.Νομικό πλαίσιο επιβολής ποινών και προστίμων : 

 Αφενός η πολυπλοκότητα του νομοθετικού πλαισίου και αφετέρου η περιορισμένη αποτελεσματικότητα των μηχανισμών εξωδικαστικής επίλυσης των φορολογικών διαφορών, έχει ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση χιλιάδων υποθέσεων στα δικαστήρια, με αποτέλεσμα η έκδοση τελεσίδικων αποφάσεων να απαιτεί πολλά χρόνια. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις πολύ συχνές φορολογικές αμνηστίες έχουν οδηγήσει χιλιάδες φορολογούμενους στο να μην εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους, διότι υποθέτουν και ελπίζουν ότι οι παραβάσεις τους είτε θα υπαχθούν σε κάποια ρύθμιση είτε δεν θα τιμωρηθούν ποτέ.

4.Η πολυνομία και η πολυπλοκότητα του φορολογικού συστήματος.: 

Η δομή και ο τρόπος λειτουργίας του φορολογικού μηχανισμού της χώρας μας θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως μία από τις βασικές αιτίες της φοροδιαφυγής. Η γραφειοκρατική δομή των φορολογικών υπηρεσιών, η αργή εισαγωγή και ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας, η πολυπλοκότητα του φορολογικού συστήματος σε συνδυασμό με την διαφθορά έχουν συμβάλει στην εκτεταμένη φοροδιαφυγή στη χώρα μας. Οι διαρκείς αλλαγές στη νομοθεσία, οι ασάφεια πολλές φορές των νόμων, δημιουργεί τεράστιες αβεβαιότητες για το φορολογούμενο και αυξάνει το κόστος (χρηματικό και χρονικό ) των πολιτών οι οποίοι επιθυμούν να είναι συνεπείς. . Το φορολογικό σύστημα αντί να απλοποιηθεί έγινε ακόμα πιο ασαφές και πιο πολύπλοκο. Η φορολογική διοίκηση δεν παρέχει αρκετή βοήθεια στον πολίτη, ο οποίος αναγκαστικά προσφεύγει σε φοροτεχνικά γραφεία , προφανώς με σημαντικό κόστος.

Προτεινόμενες λύσεις για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.

Η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής παραμένει μια σοβαρότατη πρόκληση για όλα τα κράτη του κόσμου, ακόμα και για τα πιο ανεπτυγμένα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο ΟΟΣΑ έχουν αναπτύξει μεθόδους και εργαλεία καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, ενώ υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία πολιτικών καταπολέμησης του προβλήματος από άλλες χώρες η οποία αξίζει να μελετηθεί. 

Οι διεθνείς έρευνες καταλήγουν σε μια σειρά από λύσεις οι οποίες κωδικοποιημένα προτείνουν:

-μείωση των συντελεστών φορολογίας

-εκτεταμένη χρήση πλαστικού χρήματος και επέκταση της ηλεκτρονικής τιμολόγησης

-αποτελεσματική και εντατική διενέργεια ελέγχων και αποτελεσματική περαίωση των φορολογικών υποθέσεων (μέσω διοικητικών και δικαστικών διαδικασιών)

-βελτιστοποίηση της οργάνωσης και εκσυγχρονισμό των φορολογικών αρχών

-δημιουργία ηλεκτρονικής Φορολογικής Διοίκησης

-εξειδικευμένη κατάρτιση και εκπαίδευση των υπαλλήλων της Φορολογικής Διοίκησης, αύξηση των αποδοχών τους.

-καταπολέμηση φαινομένων διαφθοράς, εφαρμογή αντικινήτρων.

-αυστηροποίηση των προστίμων σε περιπτώσεις φοροδιαφυγής

-δημιουργία σταθερού και απλοποιημένου φορολογικού συστήματος

-σταδιακή αλλαγή στη διάρθρωση και εκσυγχρονισμός της ελληνικής οικονομίας

-δημιουργία φορολογικής συνείδησης και καλλιέργεια φορολογικής παιδείας**

Είναι πραγματικότητα ότι τα τελευταία χρόνια , κατά την διάρκεια της σφοδρής οικονομικές κρίσης η οποία σάρωσε τη χώρα σε συνδυασμό με την την πίεση των θεσμών , έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, κυρίως στον χώρο της αναδιάρθρωσης και του εκσυγχρονισμού της φορολογικής διοίκησης. Μένουν όμως να γίνουν ακόμα πολλά. Δυστυχώς το φορολογικό σύστημα μεταβάλλεται διαρκώς , παραμένει εξαιρετικά πολύπλοκο και ασαφές. Το θέμα της εξωδικαστικής επίλυσης των φορολογικών διαφορών παρουσιάζει μεγάλες καθυστερήσεις . Στα δικαστήρια ο όγκος των φορολογικών υποθέσεων παραμένει σημαντικός..

Η χώρα μας , αναμφισβήτητα χρειάζεται ένα νέο φορολογικό σύστημα. Η εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου φορολογικής μεταρρύθμισης απαιτεί συστηματική εργασία. Ο σχεδιασμός αυτός μπορεί να υλοποιηθεί μόνο από ειδικούς . Τα πολιτικά κόμματα θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε ένα εθνικό σχέδιο για τη δημιουργία ενός νέου φορολογικού πλαισίου το οποίο θα είναι πιο απλό, ποιο δίκαιο και πιο αποτελεσματικό σε σχέση με το σημερινό , το οποίο θα είναι σταθερό και θα έχει διάρκεια. Η φοροδιαφυγή δεν πρόκειται να περιοριστεί δίχως να χτιστεί μία άλλη σχέση μεταξύ κράτους και φορολογούμενου η οποία θα χαρακτηρίζεται από αμοιβαίο σεβασμό και εμπιστοσύνη.

Με το άρθρο αυτό, «δεν κομίζω γλαύκα εις Αθήνας» .Το θέμα της αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής είναι δυναμικό και ανεξάντλητο και προφανώς η παραπάνω απόψεις και διαπιστώσεις στοχεύουν στην κωδικοποίηση εμπειριών και επιστημονικών ευρημάτων προκειμένου ο αναγνώστης να σχηματίσει μια γενική εικόνα για το συμβαίνει στη χώρα και πως θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί.

*Η φοροδιαφυγή (tax evasion) αποτελεί σοβαρό έγκλημα - απάτη σε βάρος του κράτους. Γενικά αποκαλείται η καθ' οποιονδήποτε τρόπο απόκρυψη φορολογητέας ύλης ενός φορολογούμενου φυσικού ή νομικού προσώπου από τις φορολογικές Αρχές.

Η φοροδιαφυγή εκτός από ποινικό αδίκημα που μπορεί να σημειωθεί κατά παράβαση ή καταστρατήγηση του φορολογικού νόμου, θεωρείται και έντονα αντικοινωνική συμπεριφορά δεδομένου ότι το συνολικό ποσό αυτής θα κληθεί τελικά να επωμισθεί, με πρόσθετα κυβερνητικά μέτρα, το σύνολο των φορολογουμένων.

Πηγές :

-Η ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΙΤΙΕΣ, ΕΚΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ERNST & YOUNG (EY) ΙΟΎΝΙΟΣ 2016

**-Η Φοροδιαφυγή Στην Ελλάδα Ποιο είναι το μέγεθος της φοροδιαφυγής στην Ελλάδα; Ποιοι είναι αυτοί που φοροδιαφεύγουν; Και τι μπορεί να γίνει για να καταπολεμηθεί το πρόβλημα; ΘΟΔΩΡΗΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ | ΙΟΥΝΙΟΣ 2016 https://www.dianeosis.org/2016/06/tax_evasion_in_greece/

- Στην κορυφή της φοροδιαφυγής η Ελλάδα- Χάθηκαν 5,3 δισ από ΦΠΑ σε έναν χρόνο https://m.naftemporiki.gr/story/1807237

- Φορολογία και οικονομική ανάπτυξη Η περίπτωση της Ελλάδας. Βασίλης Θ. Ράπανος Καθηγητής Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Αθηνών

1.- Several factors may lead taxpayers to engage in tax evasion. Among the factors, tax knowledge, tax morale, tax system, tax fairness, compliance cost, attitudes toward the behavior, subjective norms, perceived behavioral control, and moral obligation are major factors (Alleyne & Harris, 2017; Rantelangi & Majid, 2018)

*Γιάννης Στάθης: Eργασθηκε στον χρηματοπιστωτικό τομέα σε ελληνικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις, σε υψηλές θέσεις ευθύνης. Υπηρέτησε ως πολιτικό στέλεχος στο Υπουργείο Οικονομικών, με τομέα ευθύνης τον φορολογικό και τελωνειακό μηχανισμό. Κατά την διάρκεια της θητείας του εκπαιδεύτηκε σε θέματα οικονομικού και οργανωμένου εγκλήματος στο US DEPARTMENT OF TREASURY, στο IRS CRIMINAL INVESTIGATION καθώς και σε τελωνειακά θέματα και δράσεις κατά του λαθρεμπορίου, καθώς και στην Ιταλική οικονομική αστυνομία, GUARDIA di FINANZA. Κείμενά του δημοσιεύονται σε ελληνικές εφημερίδες και περιοδικά, ενώ αναλύσεις του έχουν παρουσιασθεί σε διεθνούς κύρους έντυπα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι απόφοιτος του τμήματος Εγκληματολογικών Ερευνών και ανάλυσης του Ε.Κ.Π.Α. Σήμερα είναι εκτελεστικός Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Οικονομικών Διευθυντών . (www.giannisstathis.blogspot.com)