Από τον εθελοντισμό ως την απλήρωτη εργασία, ένας μεσαίωνας δρόμος - Γράφει η Θάλεια Θεοδωρίδη

Από τον εθελοντισμό ως την απλήρωτη εργασία, ένας μεσαίωνας δρόμος - Γράφει η Θάλεια Θεοδωρίδη

Όταν το κράτος δεν μπορεί, έρχονται οι εθελοντές

Τον τελευταίο καιρό γίνεται πολύς λόγος για την εθελοντική εργασία που ζητείται από τους εκπαιδευτικούς των δημόσιων σχολείων για την υλοποίηση δραστηριοτήτων εκτός υπηρεσιακού ωραρίου, με ανταμοιβή… μόρια. Όλα αυτά στο πλαίσιο μιας υποτιθέμενης αναβάθμισης του δημόσιου σχολείου. Πόσο όμως, απέχει ο εθελοντισμός από την απλήρωτη εργασία και μάλιστα, ήδη, για χαμηλόμισθους εργαζόμενους όπως οι εκπαιδευτικοί;

Ο εθελοντισμός δεν είναι μια έννοια ταυτόσημη με τη φιλανθρωπία. Είναι ωστόσο, μια μορφή κοινωνικής αλληλεγγύης με θετικά και απτά αποτελέσματα αλλά και παράλληλα, μια ανθρώπινη πράξη χωρίς οικονομική ανταμοιβή που μπορεί να έχει εξαιρετική συμβολή σε πολιτικά, κοινωνικά, και περιβαλλοντολογικά θέματα τα οποία δεν δύνανται να αντιμετωπιστούν ή να επιλυθούν από κάποιον δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα. Στο πλαίσιο αυτό λειτουργούν ομάδες, σύλλογοι και ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον εθελοντισμό. Ένα γνωστό πρόγραμμα εθελοντισμού, είναι το Lets do it Greece, που αφορά κυρίως σε ενέργειες για το περιβάλλον: καθαρισμούς ακτών και ποταμών, δεντροφύτευση, βάψιμο χώρων κλπ. Είναι όμως πάντοτε ο εθελοντισμός πράξη ανθρώπινη και αλτρουιστική;

Αθήνα 2004: Live your myth

Στους Ολυμπιακούς του 2004, στη σύγχρονη Ελλάδα, η έννοια «εθελοντισμός» έγινε ευρέως γνωστή. Νέοι από κάθε γωνιά της χώρας έσπευσαν στην Αθήνα, με πατριωτική υπερηφάνεια και δικά τους έξοδα, να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε αυτή την υπέρλαμπρη διοργάνωση. Ο εθελοντισμός ξαφνικά απέκτησε μια βαρύνουσα σημασία, εκείνη της αφιλοκερδούς προσφοράς για καλό σκοπό. Το γεγονός ότι μετά από τη δαπάνη των 8,5 δις ευρώ δεν υπήρξε ανταποδοτική επένδυση για τη χώρα, κάνει τον εθελοντισμό πλέον, να φαντάζει σαν κακό αστείο, πέρα βέβαια από την εμπειρία ζωής των εθελοντών, όταν εκ του αποτελέσματος η χώρα δεν αποκόμισε τα οφέλη που θα έπρεπε ενώ τα κόστη για τις μεγαλόπρεπες τελετές ήταν υπέρογκα. Δικαίως, θα αναρωτηθούμε γιατί δεν περίσσεψαν χρήματα για να καλύψουν αμειβόμενες θέσεις εργασίας για τους εθελοντές.

Δημόσια Εκπαίδευση: Live your American myth

Στις ΗΠΑ, είθισται οι τελειόφοιτοι μαθητές Λυκείου να προσφέρουν εθελοντική εργασία σε διάφορες κοινωνικές δομές, πράγμα που αξιολογείται θετικά στο βιογραφικό τους για την εισδοχή τους στα κολέγια ή για την απόκτηση κάποιας υποτροφίας. Σε αυτό το πνεύμα του αμερικανικού ονείρου, κινείται, καθώς φαίνεται και το Υπουργείο Παιδείας, αφού πριν λίγο καιρό εξήγγειλε ότι ο εθελοντισμός θα αποτελεί μέρος του σχολικού υποχρεωτικού προγράμματος (sic). Πώς γίνεται βέβαια, να υποχρεώνεται κάποιος να παρέχει εθελοντικές υπηρεσίες, είναι άγνωστο.

Παράλληλα δημοσίευσε μια σειρά νέων μέτρων για τους εκπαιδευτικούς, όπως τη λειτουργία ομίλων (δραστηριοτήτων εκτός προγράμματος) στα σχολεία, εκτός υπηρεσιακού ωραρίου και την άσκηση καθηκόντων αμισθί πχ σχολικός μέντορας ή ενδοσχολικός συντονιστής. Η αμοιβή για τους εθελοντές εκπαιδευτικούς με τους περίτεχνους τίτλους, θα είναι … μόρια για την αξιολόγησή τους. Μεγάλο το δέλεαρ (ή μήπως απειλή) σε εποχές ρίσκου και ανασφάλειας, όταν η αξιολόγηση, από εργαλείο βελτίωσης και εξέλιξης του εργαζόμενου, παίρνει τη μορφή υπονόμευσης του ίδιου του εργατικού δικαίου, με τις ευλογίες και τις μεθοδεύσεις του ίδιου του κράτους. Γιατί στην ουσία, λειτουργεί ως αρνητική βαθμολογία για όποιον δεν δέχεται να εργαστεί απλήρωτα και μάλιστα όταν υπάρχουν χιλιάδες αδιόριστοι εκπαιδευτικοί διαφόρων ειδικοτήτων που θα μπορούσαν να εργαστούν.

Εθελοντική ή εξαρτημένη απλήρωτη εργασία;

Σύμφωνα με το Υπουργείο Εργασίας η εθελοντική εργασία, υφίσταται και αναγνωρίζεται σε περιπτώσεις απουσίας στοιχείων εξάρτησης. Συγκεκριμένα, εθελοντική εργασία υπάρχει όταν η εργασία παρέχεται, χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα, με βάση άλλου είδους σχέση όπως λόγω συγγενικού δεσμού, φιλίας, μνηστείας, ηθικού καθήκοντος, για λόγους πολιτικούς, ιδεολογικούς, φιλανθρωπικούς, κτλ. Στις ιδιωτικές επιχειρήσεις γίνονται εξονυχιστικοί έλεγχοι ειδικά σε μικρές επιχειρήσεις για να διαπιστωθεί εάν εργάζονται αμισθί συγγενικά πρόσωπα. Μάλιστα, θα πρέπει να αποδείξουν ότι η εργασία τους δεν είναι κρίσιμη για την επιχείρηση. Όλοι γνωρίζουμε βέβαια, ότι πολύ συχνά οι νανο-επιχειρήσεις και δη οι οικογενειακές, στηρίζονται στην δωρεάν προσωπική εργασία συγγενικών προσώπων. Στην Δημόσια Εκπαίδευση ωστόσο, η απλήρωτη εργασία, βαπτίσθηκε εθελοντική και θεωρείται επιβεβλημένη και νόμιμη.

Η αποσύνδεση της αμοιβής από την απόδοση

Είναι τουλάχιστον, απογοητευτικό το γεγονός ότι η ίδια η πολιτεία ενθαρρύνει την απλήρωτη εργασία στον δημόσιο τομέα. Εάν η ίδια η Δημόσια Εκπαίδευση, αγνοεί και καταστρατηγεί τα εργασιακά δικαιώματα, εύλογα θα αναρωτηθούμε για την επόμενη ημέρα στον ιδιωτικό τομέα και την αυθαιρεσία των εργοδοτών. Ποιος τελικά θα θεωρείται ιδανικός εργαζόμενος; Αυτός που είναι αποδοτικός και παραγωγικός στην εργασία του ή αυτός που υπακούει πειθήνια στην αυθαιρεσία; Αλλά και ποια θα είναι η παρακίνηση των εργαζομένων να αποδώσουν; Το σίγουρο είναι πως επιχειρείται η αποσύνδεση της αμοιβής από την απόδοση των εργαζομένων, χωρίς ωστόσο, να αναβαθμίζονται οι συνθήκες εργασίας ή να παρέχονται κίνητρα ικανοποίησης από την εργασία. Παράλληλα καλλιεργείται η κουλτούρα του παθητικού και αμυντικού εργαζόμενου, σαμποτάροντας την επαγγελματική ανάπτυξη των εργαζομένων και τελικά την ίδια την οργανωσιακή κουλτούρα.

Εργασιακός μεσαίωνας

Οι έρευνες δείχνουν ότι οι οικονομικές απολαβές αποτελούν σημαντικό οικονομικό κίνητρο για την αύξηση της απόδοσης των εργαζομένων, γιατί συνδέονται με την κάλυψη των αναγκών καθώς συνδέονται με ένα αίσθημα δικαιοσύνης, επειδή οι εργαζόμενοι έχουν τη δυνατότητα να ικανοποιούν τις ανάγκες τους, ειδικά όταν συνοδεύονται και με το αίσθημα της ικανοποίησης και της καινοτομίας. Είναι πράγματι αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι επιχειρείται να αφαιρεθεί κάθε είδους κίνητρο που συντελεί στην αύξηση της απόδοσης των εκπαιδευτικών, ανάβοντας το πράσινο φως για όλους τους εργαζόμενους, παρόλο που υποτίθεται ότι ο στόχος είναι η αύξηση της παραγωγικότητας και της απόδοσης. Μήπως τελικά, ο στόχος είναι απλά η επιστροφή στον εργασιακό μεσαίωνα;

*Η Θάλεια Θεοδωρίδη είναι Επικοινωνιολόγος Μ.Α., με εμπειρία στο branding εκπαιδευτικών και πολιτιστικών οργανισμών και τουριστικών επιχειρήσεων, εκπαιδευτικός και Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων σε ειδικότητες Δημοσιογραφίας και Τουρισμού, thalia.theodoridi@gmail.com