Πως μπορεί να σωθεί το Δρέπανο | Της Βιβής Μπέζα

Πως μπορεί να σωθεί το Δρέπανο | Της Βιβής Μπέζα

Τα προβλήματα που έχουν ανακύψει στην περιοχή Δρεπάνου – Μακρυγιαλίου είναι γνωστά και λίγους μήνες πριν με αφορμή τα έντονα καιρικά είχαν απασχολήσει τους τοπικούς φορείς αλλά και τους πολίτες. Σχετική συζήτηση είχε γίνει και στο Δημοτικό Συμβούλιο χωρίς μέχρι σήμερα να έχει προχωρήσει καμία παρέμβαση για την σωτηρία της εντυπωσιακής Θεσπρωτικής παραλίας.

Από τους ανθρώπους που είχαν παρέμβει δημόσια καταθέτοντας συγκεκριμένες προτάσεις καθώς διαθέτει και την απαιτούμενη επιστημονική κατάρτιση ήταν η Βιβή Μπέζα, Δρ. Χημικός Ωκεανογράφος, Επικ. Καθηγήτρια Χημείας Υδάτινων και Αγροτικών Οικοσυστημάτων στο Τμήμα Γεωπονίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Τώρα η κ. Μπέζα επανέρχεται θέλοντας να συμβάλει στον δημόσιο διάλογο κυρίως όμως στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Κι αυτή την φορά με τεκμηριωμένο επιστημονικό λόγο καταθέτει τις παρατηρήσεις της και τις προτάσεις της για το Δρέπανο…

1.Το πρόβλημα και οι αρχές αντιμετώπισής του

Ένα από τα μεγαλύτερα παγκόσμια ζητήματα της εποχής μας είναι το γεγονός ότι τόποι και πόλεις κινδυνεύουν να πληγούν από τους φρενήρεις ρυθμούς της ανάπτυξης. Ο ακραίος συνωστισμός, η άναρχη δόμηση, οι μεταφορές και η διακίνηση επιβατών και εμπορευμάτων, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η αισθητική απαξίωση γίνονται το άλλο πρόσωπο της τουριστικής ανάπτυξης.

Ο αμμώδης σχηματισμός του Δρεπάνου – Μακρυγιαλίου Ηγουμενίτσας είναι αδιάρρηκτα συνδεδεμένος με το δέλτα του Καλαμά και τα συστήματα των υγροτόπων που αναπτύσσονται γύρω του. Αυτά τα οικοσυστήματα, τα ξεχωριστά υγροτοπικά φυτά, η γεωμορφολογία της ακτής και η δυναμική της στο χρόνο, καθιστούν τον συγκεκριμένο σχηματισμό ένα μοναδικό σε πανελλαδικό επίπεδο ζωντανό εργαστήριο μελέτης της φύσης αλλά και ένα σημαντικό αξιοθέατο.

Όπως είναι γνωστό, ο συγκεκριμένος σχηματισμός κινδυνεύει από έντονα διαβρωτικά φαινόμενα που μελλοντικά, με το συνδυασμό και άλλων παραγόντων, μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και στην εξαφάνισή του. Πέρα από την εκτροπή του δέλτα του Καλαμά και την ελάττωση εναπόθεσης αμμώδους υλικού λόγω αυτής της εκτροπής, πέρα από τη διάβρωση που προκαλείται από τον κυματισμό που γεννά η είσοδος των πλοίων στον κόλπο της Ηγουμενίτσας, πέρα από τις εξορύξεις υλικού του πυθμένα λόγω των συστηματικών εμβαθύνσεων του διαύλου, η διαχείριση αυτής καθ’ εαυτής της ακτής του Δρεπάνου- Μακρυγιαλίου, αποτελεί ένα case study κακοδιαχείρισης, αδιαφορίας και αστικοποίησης. Από την άλλη μεριά, η κλιματική αλλαγή, η μεγάλη ένταση των ανέμων και η ραγδαιότητα των βροχών, προκαλεί ανισορροπία στο ισοζύγιο παροχής φερτών υλικών και απομάκρυνσής τους από την ακτή.

Τι πρέπει, ή μάλλον τι έπρεπε ήδη να έχει γίνει εδώ και χρόνια, για να γλυτώσουμε το κακό; Προφανώς δεν μπορεί να απαντηθεί σε μια σύντομη ανάλυση σαν αυτή. Το σίγουρο πάντως είναι ότι χρειάζεται μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση που να στηρίζεται σε δύο βασικές αρχές:

– Για να έχεις τουριστική ακτή με παράλληλη διατήρηση των οικοσυστημάτων, πρέπει να σεβαστείς και να αναγνωρίσεις τη λειτουργία της ακτής!

– Οποιαδήποτε παρέμβαση ή έργο πραγματοποιηθεί στην ευρύτερη περιοχή θα πρέπει να έχουν προηγηθεί εξειδικευμένες μελέτες ώστε να υπάρχει επιστημονικός σχεδιασμός που να λαμβάνει υπόψη την πολυπλοκότητα του φαινομένου.

2. Οι απαιτούμενες μελέτες

Αν επιχειρήσουμε να κατατάξουμε αυτές τις μελέτες σε κατηγορίες, τότε θα μπορούσαμε να τις ομαδοποιήσουμε στις δύο ακόλουθες:

2.1.Τεχνική μελέτη που θα προσδιορίσει τους μηχανισμούς δημιουργίας των διαβρωτικών φαινομένων και θα προτείνει τα αναγκαία τεχνικά έργα και τις παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση αυτών των μηχανισμών, την αποκατάσταση των βλαβών και την μακροπρόθεσμη προστασία της ακτής, προφανώς με τις αντίστοιχες μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Ενδεικτικά αναφέρω ότι οι πιθανές παρεμβάσεις που θα προκύψουν από την ανάλυση ακτομηχανικών μοντέλων μπορεί να είναι, είτε μέσα στη θάλασσα όπως η τοποθέτηση έξαλλων αποσπασμένων κυματοθραυστών σε απόσταση από την ακτή (ογκώδεις κατασκευές που η κορυφή τους ξεπερνά οριακά την επιφάνεια της θάλασσα) ή η τοποθέτηση μικρών μόλων (εγκάρσιων προβόλων) που μειώνουν την κυματική ενέργεια, είτε από τη ξηρά όπως η θωράκιση των ακτών με φυσικούς ογκόλιθους ή ήπιες λιθορριπές- λιθοδομές σε συνδυασμό με αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις όπως η κατασκευή πεζόδρομου πάνω από τις λιθορριπές. Σε κάθε περίπτωση οι εξειδικευμένοι μηχανικοί θα προκρίνουν τις κατάλληλες τεχνικές επεμβάσεις ήπιες ή σκληρές που θα προστατεύουν χωρίς να αλλοιώνουν και θα εναρμονίζονται με τον χαρακτήρα της μεσογειακής ακτής και τις θαλάσσιες λειτουργίες σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και τη φιλοσοφία αντιμετώπισης του φαινομένου.

Είναι προφανές ότι για την εκπόνηση της συγκεκριμένης μελέτης θα πρέπει να προηγηθεί η καταγραφή όλων των ανθρώπινων παρεμβάσεων από πλευράς έργων (όπως οι διανοίξεις δρόμων κλπ), τουριστικών υποδομών, μεταβολών στο πεδίο του υγροτόπου ακόμη και οι θέσεις και το ποσοστό της συνολικής έκτασης της ακτής που καταλαμβάνεται από καρέκλες, ξαπλώστρες κλπ.

Θα πρέπει επίσης να χορηγηθούν στους μελετητές όλα τα στοιχεία εποχιακών μεταβολών της ακτογραμμής, τα τοπογραφικά διαγράμματα και στοιχεία της αμμολωρίδας του Δρεπάνου- Μακρυγιαλίου κατά την τελευταία 20ετία (κλίσεις ακτής, αεροφωτογραφίες, χάρτες ΓΥΣ, ναυτικοί χάρτες, λήψεις από drone), τα μετεωρολογικά στοιχεία όπως ο προσανατολισμός της ακτής και η κατεύθυνση των ανέμων αλλά και οι κυματισμοί, ώστε να καθοριστούν οι ζώνες επικινδυνότητας διάβρωσης κατά μήκος της ακτής. Αν δεν υπάρχουν, επειδή θα χρειαστούν για την εκπόνηση της τεχνικής μελέτης, θα πρέπει να συγκεντρωθούν μέσω ανάθεσης πρόσθετων μελετών.

2.2. Γίνεται αντιληπτό ότι εκτός από τα μηχανικά ή ήπια τεχνικά έργα θωράκισης ενάντια στη διάβρωση, η διατήρηση της οικολογικής και τουριστικής ισορροπίας σε μια ακτή είναι απαραίτητη για τη διάσωση και την ανθεκτικότητά της στον χρόνο.

Όπως προανέφερα, η συγκεκριμένη ακτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το υδρολογικό καθεστώς του «ζωοδότη» της ποταμού Καλαμά. Οποιαδήποτε παρέμβαση μικρή ή μεγάλη όπως η λειτουργία φράγματος, η δημιουργία αναχωμάτων, η εκβάθυνση ή η αλλαγή στη μορφολογία της κοίτης του, αφήνει αποτυπώματα στο φορτίο των φερτών υλικών που φθάνει στο Δέλτα και στη συνέχεια μέσω των παράλληλων ρευμάτων μεταφέρονται στις ακτές του Ιονίου.

Παράλληλα, η διατήρηση των ακτών είναι συνυφασμένη με τη διατήρηση της λειτουργίας των οικοσυστημάτων που διαβιούν σ’ αυτές και των γεωμορφολογικών τους χαρακτηριστικών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η βιοποικιλότητα της ακτής έχει βασικούς πυλώνες τις αμμοθίνες, τα περίεργα φυτά που διαβιούν σε αυτές (αλμυρίκια κλπ) και που αντέχουν την ξηρασία, την αλμύρα και το αεράκι της θάλασσας αλλά και την ανάλογη πανίδα (σαλιγκάρια, σαύρες, σκαθάρια κλπ) που δημιουργεί οικολογικά ενδιαιτήματα και τα οποία μακροπρόθεσμα συνεισφέρουν στην οικολογική ακεραιότητα και την ποιότητα της ακτής. Όταν οι ακτές καθαρίζονται με βαριά μηχανικά μέσα, τότε αλλάζει βίαια η τοπογραφία τους, καταστρέφεται η αμμοθινική βλάστηση που συγκρατεί το υλικό τους και αποτρέπει τη διάβρωση και επιπλέον, προκαλείται ζημιά στη βιοποικιλότητά τους.

Για τους όλους τους παραπάνω λόγους είναι αναγκαίο να υπάρξει και μια δεύτερη μελέτη προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή που θα καθορίσει ένα ολοκληρωμένο μοντέλο ορθολογικής διαχείρισης/χρήσης της παράκτιας ζώνης, όχι μόνο του Δρεπάνου – Μακρυγιαλίου αλλά συνολικά του κόλπου της Ηγουμενίτσας συμπεριλαμβανομένης και της νησίδας Αγιονήσι.

Η μελέτη αυτή θα αποσαφηνίσει σε κάθε επιμέρους περιοχή των ακτών τη φέρουσα ικανότητα καθώς και το είδος αλλά και τις θέσεις που θα αναπτυχθούν ήπιες τουριστικές δραστηριότητες ώστε να υπάρχει αυτοπειθαρχία για την τήρηση κάποιων όρων, κανόνων και ορίων πέρα από τα οποία η τουριστική ανάπτυξη συσσωρεύει κόστος στο παρόν και το μέλλον. Θα καθορίσει επίσης τις επιτρεπόμενες παρεμβάσεις- επεμβάσεις στον ποταμό Καλαμά ώστε να μην επηρεάζεται η ακτή Δρεπάνου- Μακρυγιαλίου και θα προτείνει σύγχρονες τεχνικές καθαρισμού, προσαρμοσμένες στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης ακτής, που να σέβονται τη φύση και να συνδυάζουν ήπια μηχανικά μέσα με χειροκίνητες μεθόδους.

Ταυτόχρονα, θα μπορούσε να προβλέψει και άλλες δράσεις όπως τη δημιουργία παρατηρητηρίου τουρισμού με την καταγραφή οχημάτων και ανθρώπων και την παρακολούθηση της συλλογής απορριμμάτων και της διαχείρισης των υγρών αποβλήτων, δημιουργία παρατηρητηρίου για την παρακολούθηση των οικοσυστημάτων στην περιοχή των υγροτόπων υπό την εποπτεία του Φορέα Διαχείρισης Καλαμά-Αχέροντα τοποθέτηση μετεωρολογικού σταθμού, σταθμού μέτρησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από την κυκλοφορία πλοίων στον κόλπο και αυτοκινήτων στην λεκάνη της Ηγουμενίτσας, αλλά και ψηφιακό παρατηρητήριο των μεταβολών της ακτογραμμής σε πραγματικό χρόνο (σε on line πλατφόρμες) που θα περιλαμβάνει κυματογράφους και παλιρροιακούς σταθμούς για τη μέτρηση κυμάτων και παλιρροιών.

Τέλος, θα μπορούσε να προταθεί για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης η δενδροφύτευση (με κατάλληλα είδη) στα πρανή γύρω από τον κόλπο της Ηγουμενίτσας καθώς επίσης να καθοριστούν οι θέσεις που θα τοποθετηθούν χημικές τουαλέτες, ντουζιέρες και βρύσες πόσιμου νερού για τους λουόμενους αλλά και ειδικές κατασκευές για τον περιορισμό της ρύπανσης από αποτσίγαρα και πλαστικά.

Η σύνταξη των παραπάνω δύο μελετών θα καθορίσει τον οδικό χάρτη για την αποκατάσταση των φαινομένων διάβρωσης, την αντιμετώπιση των μηχανισμών δημιουργίας τους αλλά και την αειφορία μέσω της ορθής διαχείρισης των ακτών του κόλπου της Ηγουμενίτσας με το σχηματισμό του Δρεπάνου – Μακρυγιαλίου.

3. Παράλληλες δράσεις

Ανεξάρτητα και πριν την εκπόνηση των παραπάνω μελετών, για την ευαισθητοποίηση- ενημέρωση της κοινής γνώμης, την παρουσίαση καλών πρακτικών και την αναζήτηση χρηματοδότησης, θα μπορούσε να οργανωθεί ημερίδα για το φαινόμενο της διάβρωσης στον παράκτιο χώρο Δρεπάνου- Μακρυγιαλίου, τις πρακτικές και τα έργα αντιμετώπισής της.

Επίσης, ο Δήμος θα μπορούσε από τώρα να ενθαρρύνει την οργάνωση συστηματικών (με καθορισμένη συχνότητα) εθελοντικών δράσεων καθαρισμού της ακτής αλλά και την έκδοση φυλλαδίων- οδηγών καλής διαχείρισης όπως και την προβολή της ακτής μέσω της ιστοσελίδας του και των ΜΜΕ.

Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι δεν ενδιαφέρομαι για να συμμετέχω σε μελετητικά σχήματα ούτε σε ομάδες ειδικών. Το μόνο που θέλω, και προφανώς έχουμε την ίδια αντίληψη, είναι να κρούσω τον κώδωνα του κινδύνου και να ευαισθητοποιήσω ώστε όλοι να αντιληφθούμε ότι υπάρχει ευθύνη και ότι ήλθε πλέον η ώρα των αποφάσεων και το τέλος της αδιαφορίας και των παρεμβάσεων χωρίς επιστημονικό σχεδιασμό.

Γιατί για μένα προσωπικά, όπως και για πολλούς άλλους πιστεύω, το Δρέπανο και το Μακρυγιάλι, πέρα από τη μεγάλη του σημασία για την τοπική οικονομία, είναι ο εαυτός μας, τα παιδικά και εφηβικά μας χρόνια, τα καλοκαίρια και οι αναμνήσεις μας και αντανακλά τις επιλογές και τις προτεραιότητες μας ως τοπικής κοινωνίας.

Η Βιβή Εμμ. Μπέζα είναι Δρ. Χημικός Ωκεανογράφος, Επικ. Καθηγήτρια Χημείας Υδάτινων και Αγροτικών Οικοσυστημάτων στο Τμήμα Γεωπονίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

vdella.com