Η μεγάλη «σφαγή» των αρουραίων στο Ανόι το 1902 - Toυ Γιάννη Στάθη

Η μεγάλη «σφαγή» των αρουραίων στο Ανόι το 1902 - Toυ Γιάννη Στάθη

Όταν οι συνέπειες των αποφάσεων με σκοπό την επίλυση ενός προβλήματος, επιδεινώνουν το ίδιο το πρόβλημα. Η μεγάλη «σφαγή» των αρουραίων στο Ανόι το 1902**

Toυ Γιάννη Στάθη

Αντιπρόεδρος Συνδέσμου Ελλήνων Οικονομικών Διευθυντών (ΣΕΟΔΙ)*

Ο Paul Doumer (Νταμέρ) προσγειώθηκε στο Βιετνάμ, ελπίζοντας να «ξαναζωντανέψει» την καριέρα του. Η θητεία του ως υπουργού Οικονομικών της Γαλλίας ήταν αποτυχημένη. Η θητεία του διήρκησε μόνο ένα χρόνο. Αυτή ήταν η δεύτερη ευκαιρία του. Έφτασε το 1897. Το Βιετνάμ ήταν ακόμη γαλλική αποικία.

Η κύρια αποστολή του Doumer ήταν να μετατρέψει το Βιετνάμ σε ένα κράτος το οποίο θα δημιουργούσε κέρδη. Θα το έκανε κυρίως μέσω της φορολογικής πολιτικής και της αύξησης των εξαγωγών. Η άλλη του αποστολή ήταν να βιομηχανοποιήσει το Ανόι, τόσο για να προβάλλει τη γαλλική επιτυχία σε αυτήν την περιοχή, όσο και για να κάνει την περιοχή πιο ελκυστική για επιχειρηματίες και τουρίστες. Το Ανόι επρόκειτο να γίνει σύμβολο της γαλλικής αρετής.

Μια πόλη χωρίς σωστή διαχείριση απορριμμάτων και αποβλήτων δεν θα μπορούσε ληφθεί ποτέ σοβαρά υπόψη. Ο Ντάμερ ξόδεψε τεράστια χρηματικά ποσά για να εγκαταστήσει δέκα μίλια αποχετεύσεων σε όλο το Ανόι. Αυτό ήταν αρχικά μια επιτυχία και ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.

Ωστόσο, δημιούργησε άθελα του ένα μοναδικό «οικοσύστημα» για αρουραίους. Δημιούργησε, ακούσια, δέκα μίλια δροσερού, σκοτεινού παραδείσου, όπου τα τρωκτικά θα μπορούσαν να αναπαράγονται χωρίς το φόβο των αρπακτικών. Τα απωθητικά ανθρώπινα απόβλητα τα οποία απομακρύνονταν από αυτούς τους αγωγούς, ήταν μια όαση για τα τρωκτικά.. Μπορούσαν να κινηθούν ελεύθερα ,να τραφούν και να αναπαραχθούν εκθετικά. Εγκυκλοπαιδικά αναφέρουμε ότι Οι αρουραίοι φτάνουν στη σεξουαλική ωριμότητα σε ένα μήνα. Ένα θηλυκός αρουραίος μπορεί να έχει γέννες 10-12 αρουραίων έξι φορές σε ένα έτος.

Οι ντόπιοι και οι αξιωματούχοι άρχισαν να παρατηρούν αρουραίους οι οποίοι έβγαιναν από τους υπονόμους. Το πρόβλημα έγινε πολύ σοβαρό . Το αποτέλεσμα ήταν οι αρουραίοι να πολλαπλασιαστούν εκθετικά - και στη συνέχεια φυσικά να εμφανιστούν στην επιφάνεια.

Η γαλλική διοίκηση είχε αποτύχει . Η αναποτελεσματικότητα έγινε σοβαρό πρόβλημα «εικόνας» για τη Γαλλία. Αντί να προβληθεί η ικανότητα των Γάλλων να εκσυγχρονίζουν ένα έθνος του τρίτου κόσμου, τελικά έχτισαν μια περιοχή «διακοπών και αναπαραγωγής» για αρουραίους. Το δίκτυο αποχέτευσης έπρεπε να μειώσει τις ασθένειες και όχι να τις εξαπλώσει.

Ο Ντάμερ ανέλαβε άμεση δράση . Επινοήθηκε μια λύση. Οι κυνηγοί αρουραίων του Βιετνάμ, που προσλήφθηκαν από την αποικιακή κυβέρνηση, θα κατέβαιναν στους υπονόμους για να κυνηγήσουν τους αρουραίους και θα πληρώνονταν για τον καθένα που θα εξόντωναν . Και έτσι ξεκίνησε η σφαγή των μεγάλων αρουραίων του Ανόι.

Οι ομάδες σκότωσαν αρχικά μερικές εκατοντάδες τρωκτικά την ημέρα. Μέσα σε λίγους μήνες, σκότωναν περισσότερα από 10.000 τρωκτικά την ημέρα. Ωστόσο ακόμη και με αυτή την επιτυχία τους, ο πληθυσμός των τρωκτικών δεν φάνηκε να αναχαιτίζεται.

Το κυνήγι αρουραίων δεν ήταν εύκολο. Ακολουθεί μια αναφορά από το έγγραφο του ιστορικού Vann σχετικά με την εξόντωση των αρουραίων «Κάποιος έπρεπε να εισέλθει στο σκοτεινό και σφιχτό σύστημα αποχέτευσης, να περάσει από τα ανθρώπινα απόβλητα σε διάφορες μορφές αποσύνθεσης και να κυνηγήσει ένα σχετικά άγριο ζώο που θα μπορούσε να μεταφέρει ψύλλους με τη βουβωνική πανούκλα ή άλλες μεταδοτικές ασθένειες. Τελικά, οι άποικοι συνειδητοποίησαν ότι, ακόμη και με αυτόν τον μικρό στρατό αμειβόμενων εξολοθρευτών αρουραίων, δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα … .

Ο Νταμέρ προχώρησε στο σχέδιο Β, προσφέροντας σε κάθε ιδιώτη την ευκαιρία να μπει στο κυνήγι. Ορίστηκε μια αμοιβή - ένα Σεντ ανά αρουραίο - και το μόνο που έπρεπε να κάνει κάποιος ήταν να παραδώσει την ουρά αρουραίου στα δημοτικά γραφεία. Με αυτόν τον τρόπο, οι αρχές δεν κατακλύστηκαν από τα ογκώδη πτώματα αρουραίων.

Οι Γάλλοι ήταν ιδιαίτερα ευχαριστημένοι με αυτή τη λύση , επειδή πίστευαν ότι ενθάρρυναν την επιχειρηματικότητα στο Βιετνάμ. Και στην αρχή η δράση , φαινόταν να λειτουργεί. Ουρές «κυνηγών» σχηματίστηκαν . Η γαλλική εφευρετικότητα είχε κερδίσει ξανά!!

Αλλά τότε άρχισαν να εμφανίζονται αλλοπρόσαλλες εικόνες , σε όλη την πόλη: Αρουραίοι, ζωντανοί και υγιείς, να τρέχουν χωρίς τις ουρές τους.

Αποδείχθηκε ότι οι κυνηγοί προτιμούσαν να ακρωτηριάσουν την ουρά ενός ζωντανού τρωκτικού παρά να εξοντώσουν έναν υγιή αρουραίο, ικανό να αναπαραγάγει και να δημιουργήσει περισσότερους αρουραίους . Υπήρξαν επίσης αναφορές για λαθρεμπόριο αρουραίων στην πόλη. Οι επιθεωρητές υγείας ανακάλυψαν, στην ύπαιθρο ,στα περίχωρα του Ανόι, αναδυόμενες αγροτικές επιχειρήσεις οργανωμένες στην αναπαραγωγή αρουραίων.

Ο Ντάμερ γνώριζε ότι η ακολουθούμενη πολιτική ήταν μια αποτυχία. Η επιχειρηματική νοοτροπία που ήλπιζε να ενσταλάξει ,είχε δουλέψει αντίστροφα…

Η σφαγή του «Hanoi Rat» και τα επακόλουθά της αναφέρονται συχνά ως The Cobra Effect, όπου μια λύση επιδεινώνει ένα πρόβλημα. Ο όρος προήλθε από την Ινδία υπό πολύ παρόμοιες συνθήκες, όπου εκπονήθηκε μια πολιτική για να απαλλαγούν από τις κόμπρα και, με τη σειρά της , δημιούργησε περισσότερες κόμπρες .

Και στις δύο περιπτώσεις, η διακοπή της πολιτικής είχε ως αποτέλεσμα τη μαζική απελευθέρωση των αρουραίων και των φιδιών οδηγώντας σε δραματική αύξηση του προβλήματος.

H παραπάνω ιστορία έχει γίνει το παράδειγμα όπου, όταν μια προσπάθεια επίλυσης ενός προβλήματος επιδεινώνει το ίδιο το πρόβλημα που σκόπευαν να επιλύσουν οι υπεύθυνοι.

Το «φαινόμενο της κόμπρας» εμφανίζεται όταν τα κίνητρα που έχουν σχεδιαστεί για την επίλυση ενός προβλήματος καταλήγουν να επιβραβεύουν τους ανθρώπους οι οποίοι με τις δράσεις τους το επιδεινώνουν. Ο όρος χρησιμοποιείται για να δείξει πώς η εσφαλμένη διέγερση στα οικονομικά και την πολιτική μπορεί να προκαλέσει δυσάρεστες, ακούσιες συνέπειες. Είναι επίσης γνωστό ως το διεστραμμένο κίνητρο***.

Επιστημονικές προσεγγίσεις

Τα οικοσυστήματα είναι εξαιρετικά περίπλοκα. Ο Alex Tabarrok γράφει, «Ο νόμος των ακούσιων συνεπειών είναι αυτό που συμβαίνει όταν ένα απλό σύστημα προσπαθεί να ρυθμίσει ένα πολύπλοκο σύστημα». Αυτό συμβαίνει συχνά σε κάθε είδους κυβερνητικό πρόγραμμα, κανονισμό, νόμο ή προσπάθεια να ελεγχθεί κάτι μέσα σε ένα περίπλοκο σύστημα με μια σχετικά απλή ενέργεια.

Το 1936, ο Ρόμπερτ Μέρτον σε ερευνά του να ερμηνεύσει το φαινόμενο, απαρίθμησε ορισμένες πιθανές αιτίες στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και πρόκλησης απρόβλεπτων συνεπειών:

Άγνοια. Έλλειψη γνώσης, εμπειρίας, εξειδίκευσης και συνετής διερεύνησης ενός προβλήματος. Αυτό δεν είναι πάντα αρνητικό, απλά οικονομικά σημαίνει ότι η καλύτερη δυνατή απόφαση πρέπει συχνά να λαμβάνεται με τις διαθέσιμες πληροφορίες υπό τους περιορισμούς χρόνου και δεδομένων.

Λάθος. Λανθασμένος συλλογισμός, λανθασμένες τεχνικές ανάλυσης και ερμηνεία ενός προβλήματος.

Βραχυπρόθεσμη στόχευση . Επικέντρωση σε βραχυπρόθεσμους στόχους αντί για μακροπρόθεσμα, βιώσιμα ή πιο σημαντικά οφέλη.

Δογματισμός. Εμμονή σε αξίες, αξιώματα και πολιτικές που είναι απαρχαιωμένες , ανεπαρκείς, αναποτελεσματικές . Οι συνέπειες εδώ δεν εξετάζονται καθόλου (ούτε καν οι επιθυμητές), καθώς το μόνο υποστηρικτικό επιχείρημα είναι η συνέπεια με την προηγούμενη πεποίθηση.

Οι παραπάνω αιτίες είναι απλώς αφετηρίες. Οι ανεπιθύμητες συνέπειες είναι το αποτέλεσμα . Ο πραγματικός μηχανισμός είναι οι ορθολογικοί παράγοντες που επιτρέπουν τυφλά στους παραπάνω παράγοντες να διαστρεβλώνουν την ακριβή λήψη αποφάσεων, κάτι που με τη σειρά του οδηγεί σε δυσμενείς επιπτώσεις οι οποίες δεν έχουν ληφθεί υπόψη και δεν είναι επιθυμητές.

Για την ιστορία ο Ντάμερ, επέστρεψε στη Γαλλία, όπου ανακηρύχτηκε ως ο πιο αποτελεσματικός Γενικός Κυβερνήτης της Ινδοκίνας μέχρι σήμερα. Ολοκλήρωσε την σταδιοδρομία του ως Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας

* Γιάννης Στάθης . Αντιπρόεδρος ΣΕΟΔΙ .Eργασθηκε στον χρηματοπιστωτικό τομέα σε ελληνικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις, σε υψηλές θέσεις ευθύνης. Υπηρέτησε ως πολιτικό στέλεχος στο Υπουργείο Οικονομικών, με τομέα ευθύνης τον φορολογικό και τελωνειακό μηχανισμό. Κατά την διάρκεια της θητείας του εκπαιδεύτηκε σε θέματα οικονομικού και οργανωμένου εγκλήματος στο US DEPARTMENT OF TREASURY, στο IRS CRIMINAL INVESTIGATION καθώς και σε τελωνειακά θέματα και δράσεις κατά του λαθρεμπορίου, καθώς και στην Ιταλική οικονομική αστυνομία, GUARDIA di FINANZA. Κείμενά του δημοσιεύονται σε ελληνικές εφημερίδες και περιοδικά, ενώ αναλύσεις του έχουν παρουσιασθεί σε διεθνούς κύρους έντυπα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι απόφοιτος του τμήματος Εγκληματολογικών Ερευνών και ανάλυσης του Ε.Κ.Π.Α. Σήμερα είναι εκτελεστικός Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Οικονομικών Διευθυντών . (www.giannisstathis.blogspot.com)

***Ένα διεστραμμένο κίνητρο είναι ένα κίνητρο που έχει ένα ακούσιο και ανεπιθύμητο αποτέλεσμα που έρχεται σε αντίθεση με τις προθέσεις των σχεδιαστών του. Το φαινόμενο κόμπρα είναι το πιο άμεσο είδος διεστραμμένου κινήτρου, συνήθως επειδή το κίνητρο επιβραβεύει ακούσια τους ανθρώπους για την επιδείνωση του προβλήματος .Ο όρος χρησιμοποιείται για να δείξει πώς η εσφαλμένη διέγερση στα οικονομικά και την πολιτική μπορεί να προκαλέσει ακούσιες συνέπειες.

Bιβλιογραφία / Πηγές

** The Great Hanoi Rat Massacre of 1902 Did Not Go as Planned Instead of disappearing, the pesky rodents proliferated.

The Decision Book: 50 Models for Strategic Thinking by Mikael Krogerus (Author), Roman Tschäppeler

The Cobra Effect: When Solutions Make Problems Worse

Systems Thinking and the Cobra Effect .

Merton's Unintended Consequences Theory