Βιβλίο – μελέτη για την συμβολή των Σουλιωτών στην Επανάσταση του 1821

Βιβλίο – μελέτη για την συμβολή των Σουλιωτών στην Επανάσταση του 1821

Η επέτειος των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης αποτέλεσε ευκαιρία για έκδοση σχετικών ιστορικών μελετών, που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα του ιστορικού γεγονότος. Στο πλαίσιο αυτό κυκλοφόρησε φέτος από τις εκδόσεις «Βεργίνα» το βιβλίο του Νίκου Χαρ. Ασημακόπουλου, «Η συμβολή των Σουλιωτών στην Επανάσταση του 1821». Πρόκειται για μελέτη 575 σελίδων, στην οποία αξιοποιούνται πρωτογενείς αρχειακές πηγές και η σχετική δευτερεύουσα βιβλιογραφία, προκειμένου να καταγραφούν οι αγώνες των Σουλιωτών της περιόδου 1820-1829. Εξιστορούνται δεκάδες μάχες στις οποίες έλαβαν μέρος και πρωταγωνίστησαν Σουλιώτες αγωνιστές, ενώ η μελέτη διανθίζεται με παρατιθέμενες επιστολές της εποχής και πίνακες σχετικούς με την Επανάσταση του 1821.

Αρχική θέση του συγγραφέα είναι ότι, χωρίς τους αγώνες και τις θυσίες των Σουλιωτών, ήταν πολύ πιθανό η Ελληνική Επανάσταση να αποτύγχανε εν τη γενέσει της ή τουλάχιστον στη διάρκεια των πρώτων ετών. Οι μάχες που έδωσαν οι Σουλιώτες πριν από την έναρξη και στα πρώτα στάδια της Επανάστασης, στη διάρκεια των συγκρούσεων του Αλή Πασά με τα σουλτανικά στρατεύματα, είχαν ως αποτέλεσμα αφενός την αποδυνάμωση των τελευταίων και αφετέρου την εδραίωση των Ελλήνων επαναστατών στην Πελοπόννησο.

Οι Σουλιώτες φαίνεται ότι αντιλήφθηκαν τη σημασία που είχαν οι επιχειρήσεις τους για τους υπόλοιπους Έλληνες και από νωρίς ενέτασσαν τις ενέργειές τους στο ευρύτερο επαναστατικό πλαίσιο. Για παράδειγμα, ο Ν. Ασημακόπουλος παραθέτει την επιστολή που απέστειλαν στον Χουρσίτ Πασά (Μάιος 1822), απορρίπτοντας την πρότασή του για ειρήνη πριν ο τελευταίος εκστρατεύσει κατά της Πελοποννήσου. Οι Σουλιώτες, λοιπόν, αντιλαμβανόμενοι ότι η σύναψη ειρήνης θα απέβαινε εις βάρος της Επανάστασης, απαντούσαν: «…δίκαιον είναι να δώσετε και εις αυτούς [τους υπόλοιπους επαναστάτες] εκ μέρους του κραταιοτάτου Σουλτάνου την συγχώρησιν, ειρήνην και αμνηστείαν, χωρίς να κινηθήτε κατ’ αυτών με στρατεύματα· και όταν εκείνοι πρώτοι δεχθώσιν αυτά, τότε και ημείς τα δεχόμεθα ως δεύτεροι, επειδή πρώτοι εκείνοι εστάθησαν». Πρόκειται για απάντηση που περικλείει ολόκληρη την ουσία του μακρυγιαννικού «εμείς» και φανερώνει τη θεώρηση των επαναστατών για τον τρόπο που έπρεπε να αγωνιστούν. Η στάση τους αυτή, μάλιστα, ανάγκασε τον Χουρσίτ Πασά να εκστρατεύσει εναντίον του Σουλίου με στρατό 15.000 ανδρών. Σημειώνουμε ότι στις (νικηφόρες για τους Έλληνες) μάχες που ακολούθησαν, συμμετείχαν και Σουλιώτισσες, τρέποντας σε φυγή τους Τουρκαλβανούς πολεμιστές με τη χρήση λοστών, ξύλων και πετρών.

Στη μελέτη αναδεικνύονται εξέχουσες μορφές των Σουλιωτών, όπως ο Μάρκος Μπότσαρης και η ηρωική στάση που επέδειξε κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Μεσολογγίου το 1822: «Ο Μαυροκορδάτος και ο Μάρκος Μπότσαρης ανακοίνωσαν ενώπιον όλων των προκρίτων του Μεσολογγίου ότι αποφάσισαν να πεθάνουν εκεί, υπερασπιζόμενοι την πόλη και όχι να την εγκαταλείψουν». Στην επόμενη φάση πολιορκίας της «ιερής πόλης» (1825-1826) αφιερώνεται μεγάλο μέρος της μελέτης, καθώς στην υπεράσπισή της (αλλά και στην Έξοδο) ήταν σημαντική η συμβολή των Σουλιωτών αγωνιστών (όπως του Νότη Μπότσαρη, του Λάμπρου Βέικου και του Κίτσου Τζαβέλλα). Η μορφή του Κίτσου Τζαβέλλα αναδεικνύεται και σε σχέση με τη μάχη της Κλείσοβας (1825), που εμπίπτει στις επιχειρήσεις πολιορκίας του Μεσολογγίου: «Ο ερχομός στην Κλείσοβα του μεγάλου Σουλιώτη στρατηγού με τους λίγους άνδρες του, γέμισε με απερίγραπτο ενθουσιασμό και θάρρος τους άνδρες της φρουράς και εξύψωσε το ηθικό τους».

Στη μελέτη του Ν. Ασημακόπουλου, πέραν της γενναιότητας και των πολεμικών αρετών, παρουσιάζονται και ανθρώπινες πτυχές των Σουλιωτών. Αναφέρεται, για παράδειγμα, η προσπάθεια του αγωνιστή και δάσκαλου Χριστόφορου Περραιβού να διασφαλίσει τη σύμπνοια μεταξύ τους, οργανώνοντας βάσει κανονισμών την εσωτερική διοίκηση της περιοχής, με στόχο να αποφευχθούν οι έριδες που μπορούσαν να στερήσουν αγωνιστές από τις τάξεις τους. Αναφέρουμε, ακόμα, την καταγραφή της επιείκειας που επέδειξαν έναντι Τσάμηδων του Μαργαριτίου της Ηπείρου, όταν τον Ιούλιο του 1821 οι τελευταίοι λεηλάτησαν χωριά της περιοχής. Η περικύκλωση των Τσάμηδων από ομάδα Σουλιωτών ανάγκασε τους αρχηγούς τους να παραδοθούν και να ζητήσουν τη δική τους τιμωρία προκειμένου να μην δεχτούν το μένος των Σουλιωτών οι υπό τις διαταγές τους πολεμιστές. Επιδεικνύοντας γενναιοψυχία, οι Σουλιώτες κράτησαν τα όπλα των Τσάμηδων και τους άφησαν όλους ελεύθερους.

Μέσω της μελέτης της εμπλοκής των Σουλιωτών (απλών αγωνιστών αλλά και επιφανών προσωπικοτήτων) στην Επανάσταση, ο Ν. Ασημακόπουλος σκιαγραφεί με γραμμική εξιστόρηση όλη την πορεία του αγώνα των Ελλήνων. Διακρίνονται οι μεγάλες στιγμές του κινήματος, αλλά και οι δυσχέρειες που είχαν να αντιμετωπίσουν οι επαναστάτες, εξαιτίας εξωγενών αλλά και εσωτερικών παραγόντων. Πρόκειται, συνεπώς, για ένα έργο που, παρότι καταπιάνεται με μια συγκεκριμένη και ιδιαίτερη πτυχή της Ελληνικής Επανάστασης, μπορεί να κατατοπίσει τον ενδιαφερόμενο ερευνητή για το ιστορικό γεγονός καθ’ εαυτό. Παράλληλα, όμως, καλύπτει και τον ειδικό στόχο του ερευνητικού εγχειρήματος: Την ανάδειξη και απόδοση τιμής στη συμβολή των Σουλιωτών για την επίτευξη της εθνικής ελευθερίας. Όπως γράφει στην κατακλείδα του προλόγου του ο συγγραφέας, «το τίμημα σε αίμα, που πλήρωσαν οι Σουλιώτες για την ελευθερία της Ελλάδας, ήταν τεράστιο. Στο τέλος της Επανάστασης, οι μάχιμοι που είχαν απομείνει ζωντανοί δεν ξεπερνούσαν τους διακόσιους. Ας σκύβουν ευλαβικά οι επερχόμενες γενιές και ας αποτίουν τον πρέποντα φόρο τιμής στη μνήμη τους».