“Ωραία περπατήματα” της Παραμυθιάς | Γράφει ο Γιώργος Λεκάκης

“Ωραία περπατήματα” της Παραμυθιάς | Γράφει ο Γιώργος Λεκάκης

Η Παραμυθιά είναι ένας απ’ τους ωραιότερους προορισμούς! Με το όρος Κορίλα από πάνω της και τον δακρύρροο Κωκυτό στα πόδια της… Μπορεί να συνδυάσει κανείς πολλά πράγματα, έχοντας ως βάση και κέντρο του την όμορφη και ιστορική κώμη.

Θα ιδεί την Παναγιά της Παραμυθίας (ίσως η ονο- ματίσασα την κώμη), το ερειπωμένο πια κάστρο, τις βρύσες «του Κατή» και της «Εκκλησιάς», τα αρχιτεκτονικά κτήρια- κοσμήματα του Ν. Δρόμπολη (τ. Θ. Σολή), του Mανοπούλου, της παλαιάς Οικοκυρικής Σχολής, κ.ά.

Κριτήριο τύχης είναι να ιδεί το ενδη-μικό είδος Chorthipus lacustris (λαϊκά ορθόπτερα), που φύεται μόνον εδώ (και στην Παμβώτιδα – πουθενά αλλού στον κόσμο!). Και να γευτεί (νοερώς) τον φημισμένο τσάμικο ταμπάκο – ιδιαίτερο τοπικό προϊόν της Παραμυθιάς, που κατασκευαζόταν σε νερόμυλους και τα εργαστήρια, τα ονομαζόμενα «τουτούνια»! Ο τσάμικος ταμπάκος της Παραμυθιάς δεν καπνιζόταν, αλλά εισπνεόταν (από την μύτη)!

Στον ίδιο τον οικισμό, δεν θα πρέπει να παραλείψει να μάθει για ένα μοναδικό ωρολόι ήχου. Τα ωρολογοστάσια ήταν βιωφελή οικήματα με μεγάλη κοινωνική προσφορά, στα παλαιότερα χρόνια. Όλη η ζωή μιας κώμης ρυθμιζόταν από την εύρυθμη λειτουργία τους. Μεγάλη παράδοση σ’ αυτά τα κτίσματα έχει η Ήπειρος. Το κτίσιμο και η ανέγερση ενός ωρολογοστασίου ήταν έργον ενός πατριώτη-ευεργέτη. Που, πολλάκις, εάν δεν υπήρχε δημόσιος χώρος συνήθως στην κεντρική πλατεία του χωριού, πλάι στην εκκλησιά και το κωδωνοστάσι διέθετε έως και ιδιωτικό χώρο, μαζί με τα χρήματα ανεγέρσεώς του!

Στην Παραμυθιά, λοιπόν, αυτός ο ευεργέτης του ωρολογοστασίου ήταν ο Μαρούτσης – πολλαπλώς ευργέτης, αφού δαπάναις του εκτίσθη και ένα γεφύρι στην περιοχή, που φέρει τ’ όνομά του. Η οικογένεια Μαρούτση η οποία εκ Παραμυθιάς είχε απλώσει πλοκάμια και στην Ενετία έφερε το 1750 από την Ιταλία έναν ωρολογιακό μηχανισμό, έργο του Opus Credum de Poliz, κατάλληλο για να γίνει δημόσιο ωρολόγιο. Οι κάτοικοι της Παραμυθιάς υποδέχθηκαν τότε με μεγάλο ενθουσιασμό το νέο τους απόκτημα διότι τότε ήταν σπάνιο πράγμα να έχει ο καθένας πρόσβαση στην ώρα, ενώ τα ωρολόγια χειρός σπάνιζαν και κόστιζαν.

Για να το υποδεχθούν, οι Παραμυθιώτες έκτισαν ειδικό πύργο-ωρολογο- στάσι, σε σημείο που ο ήχος του να δονεί όλην την γύρω περιοχή. Το ωρολόγι αυτό δεν έχει μεταλλικό ελατήριο, αλλά λεπτή τριχιά, η οποία ξετυλίγεται με το βάρος δεμένης πέτρας – ως εκ τούτου είναι μονα- δικό του είδους του!

Το ωρολόγι αυτό, δεν είναι σαν τα γνωστά ωρολόγια με δείκτες, είναι απλώς ένα ωρολόγι ήχου, που η καμπάνα του κτυπά μόνον τις ακριβείς ώρες! Κάποτε που επισκέφθηκε την κώμη ο Αλή-πασάς, άκουσε τον ηχόχτυπο και θαύμασε την καμπάνα! Τότε του είπαν πως δεν πρόκειται για καμπάνα, αλλά για… ρολόι, που με τον χτύπο του σηματο- δοτεί τις ώρες! Και τις χτυπά μόνο του! Χωρίς κανέναν εργάτη! Αυτόματα! Ζήτησε να το δει και του είπαν πως είναι ρολόι που δεν… βλέπεται, παρά μόνον ακούγεται! Ο Αλής τρελλάθηκε με το ρολόι αυτό! Και φυσικά ζήτησε να το πάρει στα Ιωάννινα, όπως και έγινε!

Έβαλε τους τεχνικούς του και το έλυσαν, το φόρτω- σαν στα κάρα τους και το πήγαν στα Γιάννενα. Εκεί ο πασάς έκτισε διήνεμο πύργο για δαύτο. Αλλά όταν το συναρμολόγησαν, το ρολόι… δεν χτύπαγε! Οι τεχνικοί του είχαν αφήσει την συγκεκριμένη πέτρα στην Παραμυθιά, διότι την θεώρησαν περιττή να την κουβαλήσουν μαζί! Στα Γιάννενα έδεσαν μια άλλη πέτρα, που φυσικά δεν ήταν μελετημένη γι’ αυτόν τον μηχανισμό… Τότε ο πασάς θορυβήθηκε! Φώναξε Παραμυθιώ- τες και τους ρώτησε τι σόι ρολόι είναι αυτό που χτυπά στην Παραμυθιά και… δεν χτυπά στα Γιάν- νενα! Εκείνοι, έχοντας καταλάβει την άγνοια των… μαστροχαλαστών τεχνικών του, είπαν στον πολυχρονεμένο πως ήταν ταμένο στον… άγιο Δονάτο στηριζόμενοι στην δεισιδαιμονία του πασά – και πως ο άγιος το έχει «δέσει» με την πόλη τους…

Το ρολόι θα ξαναχτυπούσε μόνον εάν επέστρεφε στην βάση του… Έτσι, ο πασάς, που ήθελε να τα έχει καλά και με τους χριστιανούς αγίους – ποτέ δεν ξέρεις τι γίνεται όταν πεθαί- νεις… επέστρεψε το ρολόι στην Παραμυθιά… Οι Παραμυθιώτες το ξαναυποδέχθηκαν με χαρά και το ξανάστησαν, προσαμόζοντάς του και πάλι την κατάλληλη πέτρα, που είχαν αφήσει στο έρημο ωρολογοστάσι οι τεχνικοί σύμβουλοι του Αλή… Και φυσικά το ρολόι ήχησε ακριβώς την πρώτη ακεραία ώρα και έκτο- τε ηχεί κάθε ώρα, στην Παραμυθιά…

Μόνο που τώρα, κάποιες πολεοδομικές «αβλεψίες» δεν το έχουν αφήσει ευκολοπροσβάσιμο σε κάθε επισκέπτη… Κρίμα, διότι είναι ένα ακόμη ιστορικό κειμήλιο της χώρας μας, της Ηπείρου και της Παραμυθιάς, που έρχονται να το θαυμάσουν επισκέπτες από χιλιόμετρα μακριά…

Α, και κάτι ακόμη, που συνδέει την Παραμυθιά με την ωρολογοποιία: Εδώ άνοιξε το πρώτο του κατάστημα ο ονομαστός χρυσοχόος Σωτήρης Βούλγαρης (1887-1932), ο «μάγος του χρυσού», που ίδρυσε τον περίφημο οίκο Bvlgari στην Ρώμη, το 1894

Φωτογραφία: Βασίλης Τσίπης

Ο Γιώργος Λεκάκης είναι Έλληνας κοινωνιολόγος, λαογράφος, συγγραφέας, ποιητής, στιχουργός, δημοσιογράφος, θεατρικός συγγραφέας και σεναριογράφος