Αγία Κυριακή Γαρδικίου, Το ιστορικό θρησκευτικό μνημείο του 13ου αιώνα - Γράφει ο Δημήτριος Λάππας*

Ένα πολύ σημαντικό μνημείο της υστεροβυζαντινής περιόδου, που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό. Με βάση την τοιχοδοµία του ο ναός της Αγίας Κυριακής στο Γαρδίκι Παραμυθιάς χρονολογείται στον 13ο αιώνα.

Για το λόγο αυτόν η Αγία Κυριακή βρίσκεται στον Διαρκή Κατάλογο των κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της Ελλάδας, ως σημαντικό δείγμα αρχιτεκτονικής των χρόνων του Δεσποτάτου της Ηπείρου.

Η Εκκλησία έχει μήκος 12μ. και πλάτος 5,85μ. με ωραίο εξωτερικό διάκοσμο. Ο ναός ανήκει στον τύπο της µονόχωρης ξυλόστεγης βασιλικής. Ανατολικά εξέχει η τρίπλευρη αψίδα του ιερού, η ο ποία φέρει τοξωτά, πλίνθινα παράθυρα στις τρεις πλευρές της, τα οποία περιβάλλουν πλίνθινα αψιδώµατα.

Παράθυρα ανοίγονται επίσης δεξιά και αριστερά της αψίδας, τα οποία όµως σήµερα είναι τοιχισµένα. Ο ναός είναι κτισµένος µε πλινθοπερίκλειστο σύστηµα, δηλαδή στους οριζόντιους αρµούς της λίθινης τοιχοποιίας του τοποθετείται διπλή σειρά οριζόντιων πλίνθων, ενώ στους κατακόρυφους µία ή δύο πλίνθοι.

Εξωτερικά, οι πλάγιες πλευρές του κοσµούνται µε συνδυασµούς πλίνθων, οι οποίοι σε µερικές περιπτώσεις θυµίζουν γράµµατα του αλφαβήτου (λ, τ, ψ, χ) ή παραλλαγές τους.

Σήµερα υπάρχει µόνο µία είσοδος στον ναό, η οποία ανοίγεται στη δυτική πλευρά. Ωστόσο, ο ναός διέθετε και µία άλλη είσοδο στη νότια πλευρά, η οποία σήµερα είναι τοιχισμένη. Εσωτερικά δεν υπάρχουν τοιχογραφίες και οι τοίχοι είναι επιχρισμένοι.

*Ο Δημήτριος Λάππας είναι φιλόλογος, ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας