Αεροδρόμιο Παραμυθιάς - Μνήμες στην κοιλάδα των παραμυθιών

Αεροδρόμιο Παραμυθιάς - Μνήμες στην κοιλάδα των παραμυθιών

Συνέντευξη με το συγγραφέα Ευθύμιο Σέρμπη

Συνέντευξη στον Pierre Kosmidis και στο "WW2 Wrecks"

Ένα αεροδρόμιο τυλιγμένο στην αχλύ του μύθου, κρυμμένο ανάμεσα στις βουνοκορφές της Ηπείρου, στο οποίο γράφτηκαν σελίδες δόξας, αλλά και καταστροφής, αποκαλύπτεται χάρη στις άοκνες ερευνητικές και συγγραφικές προσπάθειες του Ευθύμιου Ν. Σέρμπη.

Πρόκειται για το αεροδρόμιο της Παραμυθιάς, μια γλώσσα γης στον ίσκιο των βουνοκορφών, από το οποίο εφορμούσαν πολεμικά αεροπλάνα της ΕΒΑ (Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας) κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, και βρεταννικά αεροσκάφη της RAF (Royal Air Force), ενώ χρησιμοποιήθηκε και από τις αεροπορικές δυνάμεις του Άξονα, κατά τη διάρκεια της Κατοχής.

Για πρώτη φορά, μετά από έρευνα σχεδόν 15 χρόνων, ο Ευθύμιος Ν. Σέρμπης παρουσιάζει ένα “έργο ζωής”, όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος, την Ιστορία της Παραμυθιάς, όπως αποτυπώνεται από μαρτυρίες, αρχειακό υλικό, άγνωστες φωτογραφίες και κοπιώδη αναδίφηση πληροφοριών και τεκμηρίων.

Πρόκειται, αναμφισβήτητα, για το πληρέστερο βιβλίο που έχει ποτέ κυκλοφορήσει για το αεροδρόμιο της Παραμυθιάς, το οποίο αποτελεί σημείο αναφοράς για όλους όσοι ενδιαφέρονται για την Ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και τη μικροϊστορία των προσώπων που σμίλεψαν το Έπος του 1940, όπως αυτή αναδύεται μέσα από τις σελίδες του.

Όσοι επιθυμούν να αποκτήσουν το βιβλίο, μπορούν να έρθουν σε επαφή μέσω του Facebook και της σελίδας «Μνήμες στην Κοιλάδα των Παραμυθιών» ή μέσω email στη διεύθυνση paramythiaarfield@gmail.com

Το www.ww2wrecks.com απευθύνθηκε στον Ευθύμιο Ν. Σέρμπη για να σταχυολογήσει τις απαντήσεις του σε μια σειρά ερωτημάτων.

Ποια ήταν η έμπνευση για να ξεκινήσετε την έρευνά σας;

Όπως αναφέρω και στο εισαγωγικό σημείωμα του συγγράμματος, από νεαρή ηλικία υπήρξα λάτρης της αεροπορίας και του αεροπλάνου.

Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις ιστορίες που άκουγα κυρίως από τη γιαγιά μου, αλλά και από άλλους γηραιούς κατοίκους της περιοχής, μου εμφύτευσαν από τα παιδικά μου χρόνια την εικόνα ενός αεροδρομίου που βρισκόταν στην σφαίρα της παιδικής μου φαντασίας, χωρίς φυσικά να γνωρίζω οτιδήποτε επ’ αυτού.

Τα ερεθίσματα αυτά, σε συνδυασμό με τη γενικότερη ενασχόληση με την αεροπορία αλλά και την Ιστορία κατά τα επόμενα χρόνια, με ώθησαν στην αναζήτηση του ιστορικού πλαισίου του αεροδρομίου Παραμυθιάς.

Η έρευνα ξεκίνησε δειλά-δειλά περί το 2006 και περίπου 14 χρόνια μετά, ολοκληρώθηκε με το παρόν σύγγραμμα.

Μέσα από το βιβλίο αναβλύζουν χαμένες μνήμες, αλλά και άγνωστες σελίδες της Ιστορίας. Θεωρείτε το έργο σας ως σημείο αναφοράς στη βιβλιογραφία της περιοχής σας αλλά και της ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα;

Η ιστορία του «μυστικού» αυτού αεροδρομίου είναι λίγο ή ακόμα και καθόλου γνωστή στους κύκλους των φίλων της Αεροπορικής Ιστορίας της Ελλάδας αλλά και στους – νεαρότερης ηλικίας – ντόπιους κατοίκους της περιοχής.

Παρότι αποτελούσε μια πρόχειρη, προκεχωρημένη αεροπορική βάση, σημείωσε ιδιαίτερα έντονη δραστηριότητα, κυρίως κατά το δεύτερο μισό του Ελληνοϊταλικού Πολέμου.

Οι επιχειρήσεις που διεξήχθησαν από εκεί συντέλεσαν στη διατήρηση του Μετώπου της Αλβανίας, προσφέροντας σημαντική χείρα βοηθείας στα ελληνικά επίγεια στρατεύματα, που είχαν να δώσουν έναν άνισο αγώνα. Οι λεπτομέρειες που ξεδιπλώνονται μέσα από τις μνήμες της περιοχής, των ανθρώπων – ιπταμένων και μη, των αερομαχιών, των τραγικών γεγονότων αλλά και της δόξας αποτελούν αναμφισβήτητα ένα ολοκληρωμένο ιστορικό πλαίσιο που προσφέρει στον αναγνώστη στοιχεία και μαρτυρίες, που για πρώτη φορά βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

Ευελπιστώ πως το σύγγραμμα θα αποτελέσει σημείο αναφοράς της ιστορίας του αεροπορικού πολέμου στην Ελλάδα, με αδημοσίευτες φωτογραφίες, πρωτογενείς αφηγήσεις ανθρώπων, λεπτομερή περιγραφή των γεγονότων, καθώς και αναθεώρηση εσφαλμένων στοιχείων που εμφανίζονται σε παλαιότερη βιβλιογραφία.

Σχετικά με την τοπική ιστορία, το ενδιαφέρον για τον ανυποψίαστο – από αεροπορικής ιστορίας – ντόπιο αναγνώστη, θα παραμείνει ζωντανό καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης, καθώς το σύγγραμμα θα τον μεταφέρει νοερά στην ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης, εμφυσώντας του ερεθίσματα ταύτισης με τους προγόνους του, που έζησαν τις έντονες εκείνες ημέρες, στον ίδιο τόπο που και εκείνος κατοικεί.

Σαφέστατα θεωρώ πως οι «Μνήμες στην Κοιλάδα των Παραμυθιών» αποτελούν έναν ακόμη λίθο στη διάσωση και διάδοση της τοπικής ιστορίας, καλύπτοντας ένα σημαντικό κενό στην ιστορική «βιβλιοθήκη» της Παραμυθιάς, αλλά και της Ηπείρου γενικότερα.

Τι είναι αυτό που καθιστά σημαντικό το αεροδρόμιο της Παραμυθιάς;

Ο εκάστοτε αναγνώστης, ταξιδεύοντας στον χρόνο και τον χώρο μέσα από τις μνήμες που αποτυπώνονται στο μαύρο μελάνι, μπορεί να σχηματίσει ο ίδιος μία ολοκληρωμένη άποψη για τη σημασία του αεροδρομίου Παραμυθιάς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η άποψη αυτή – υποκειμενική και προσωπική για τον καθέναν – πηγάζει από το ευρύτερο γνωστικό πλαίσιο του αναγνώστη και δεν αποτελεί de facto θεώρηση μιας συγκεκριμένης αιτίας που κατέστησε το εν λόγω αεροδρόμιο σημαντικό.

Κατά τη δική μου άποψη, το γεγονός εκείνο που συντέλεσε καθοριστικά στην εντατικοποίηση των αεροπορικών επιχειρήσεων από εκεί κατά τον Φεβρουάριο αλλά και τον Μάρτιο του 1941, ήταν η διαφύλαξη της διαβάθμισής του, το γεγονός δηλαδή της διατήρησης της μυστικότητας της αεροπορικής αυτής βάσης και της απόκρυψης από το βλέμμα του εχθρού – γεγονός που αναλύεται λεπτομερώς και επί μακρόν στα κεφάλαια του βιβλίου. Στο χώρο του αεροδρομίου του Β’ Παγκοσμίου, καλλιέργειες και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες δεν κατάφεραν να σκεπάσουν τη μυθική του διάσταση.

Πόσο διήρκησε η έρευνα για τη συλλογή των τεκμηρίων και την ανασύνθεση της ιστορίας;

Η έρευνα αυτή ξεκίνησε πριν από 14 ολόκληρα χρόνια, σε πολύ ερασιτεχνικό και πρώιμο επίπεδο – όπως άλλωστε ξεκινούν όλα τα ανάλογα εγχειρήματα ανθρώπων που διακατέχονται από αγνή αγάπη και αστείρευτο πάθος για οποιοδήποτε αντικείμενο. Το ταξίδι αυτό, πέρασε από πολλά στάδια και σταθμούς.

Αρχικά, μέσω στοιχειώδους αναζήτησης διαφόρων πηγών στο διαδίκτυο και σε δημοσιευμένη βιβλιογραφία, στη συνέχεια με εντατικοποίηση της έρευνας σε ιστορικά αρχεία της Ελλάδας, της Ιταλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, με καταγραφή της ιστορίας μέσω συνεντεύξεων – προφορικών και γραπτών – από ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα και μέσω συλλογής ενός μεγάλου φωτογραφικού αρχείου, η έρευνα «ολοκληρώθηκε» περί το 2014, όταν και ξεκίνησε η διαδικασία σταχυολόγησης και κατανομής του υλικού και, εν τέλει, η συγγραφή του βιβλίου.

Πείτε μας κάποια περιστατικά που ξεχωρίζετε κατά τη διάρκεια της έρευνας και της συγγραφής του βιβλίου σας.

Μέσα στα χρόνια της έρευνας και της αναζήτησης είχα την τύχη να γνωρίσω ανθρώπους και να βιώσω εμπειρίες που μόνο μια ανάλογη διατριβή μπορεί να προσφέρει σε κάποιον. Κάθε συνέντευξη, κάθε ανακάλυψη υλικού και κάθε νέα γνωριμία – ειδικά κατά την αρχική περίοδο της έρευνας – ήταν ξεχωριστή και αξιοσημείωτη.

Ωστόσο, πράγματι υπήρχαν κάποιες εμπειρίες που σφράγισαν τον ενθουσιασμό της αναζήτησης. Όπως αναφέρω και στο προλογικό σημείωμα, ως κορυφαίες στιγμές της έρευνας ξεχωρίζω τις τηλεφωνικές μου συνομιλίες με τον James Dunnet, έναν από τους τελευταίους ιπτάμενους της 211 Squadron της RAF, ο οποίος σήμερα δυστυχώς δεν βρίσκεται κοντά μας.

Οι εξιστορήσεις των γεγονότων από τον ίδιο, η διαυγής μνήμη του και ο ενθουσιασμός του για τη γνωριμία μας ήταν αναμφισβήτητα μία από τις πιο συγκινητικές στιγμές του ταξιδιού αυτού.

Παράλληλα, η επίσκεψή μου στο Ιστορικό Αρχείο της Ιταλικής Αεροπορίας στη Ρώμη, αλλά και στο Εθνικό Αρχείο της Μεγάλης Βρετανίας στο Kew του Λονδίνου το 2014, αποτέλεσαν μια εκπληκτική εμπειρία που κάθε ιστορικός ερευνητής πρέπει να ζήσει.

Για ποιους λόγους επιλέξατε να κάνετε αυτοέκδοση από το να απευθυνθείτε σε κάποιον αντίστοιχο εκδοτικό οίκο;

Το συγκεκριμένο σύγγραμμα είναι ένα ιστορικό βιβλίο το οποίο απευθύνεται κυρίως σε συγκεκριμένο κοινό.

Προσωπικά, διαχωρίζω το κοινό αυτό σε δύο κύριες ομάδες: οι ντόπιοι αλλά και απόδημοι συμπατριώτες μου που – ακόμα και χωρίς καμία σχέση με την Αεροπορική Ιστορία – επιθυμούν να μάθουν για ένα άγνωστο και σημαντικό κεφάλαιο του παρελθόντος της Παραμυθιάς αλλά και της Ηπείρου γενικότερα και οι ανά την Ελλάδα και το εξωτερικό λάτρεις της Αεροπορικής Ιστορίας, συλλέκτες φωτογραφιών και σχετικοί με θέματα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα.

Για τον λόγο αυτό θεώρησα πιο εύκολη αλλά και πιο άμεση την διανομή των αντιτύπων απευθείας από την πηγή, δηλαδή τον συγγραφέα, καθώς έτσι μου δίνεται η δυνατότητα για απόκτηση νεών γνωριμιών με ανθρώπους, που, υπό άλλες συνθήκες, θα ήταν απρόσωποι αναγνώστες.

Επιπροσθέτως, το πόνημα αυτό είναι κάτι που πράγματι ολοκλήρωσα και «πονάω» μετά από τόσα χρόνια, με αποτέλεσμα να θέλω να κρατήσω τα δικαιώματα της έκδοσης αλλά και την «τελευταία τελεία», ως έναν ακόμα σταθμό στο μαγευτικό αυτό ταξίδι.

Σχεδιάζετε να το κυκλοφορήσετε και στα Αγγλικά;

Καθώς η ιστορία του αεροδρομίου Παραμυθιάς συνδέεται σε σημαντικό βαθμό με την ιστορία της Βρετανικής Βασιλικής Αεροπορίας στην Ελλάδα κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, θεωρώ πως η μετάφραση του συγγράμματος στα Αγγλικά αποτελεί το επόμενο βήμα της κυκλοφορίας του βιβλίου.

Ήδη, οι φίλοι και γνωστοί ανά τον κόσμο, αλλά και απόγονοι βετεράνων του πολέμου αναμένουν με ιδιαίτερη θέρμη την αγγλική έκδοση, κάτι που για εμένα είναι ο επόμενος στόχος, καθώς οι άνθρωποι αυτοί βοήθησαν σημαντικά στην ολοκλήρωση της ιστορικής έρευνας και θεωρώ καθήκον μου να τους παραδώσω τον καρπό αυτό σε γλώσσα κατανοητή για εκείνους.

Πιστεύω επίσης πως το σύγγραμμα, μιας και αναφέρεται σε ένα ιδιαίτερο και σημαντικό θέμα του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, θα λάβει την ανάλογη θέση του στη διεθνή βιβλιογραφία της Αεροπορικής Ιστορίας.

Τι μπορεί να δει ο επισκέπτης σήμερα στο σημείο όπου βρισκόταν το αεροδρόμιο;

Ο ανυποψίαστος επισκέπτης της περιοχής, που ακόμα και σήμερα ονομάζεται «αεροδρόμιο», δύσκολα θα αντιληφθεί πως περίπου επτά δεκαετίες πριν, η ησυχία της μικρής κοιλάδας ξυπνούσε από τον βόμβο των κινητήρων και πως εκεί γράφτηκαν μερικές από τις πιο λαμπρές σελίδες της Αεροπορικής Ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα.

Σήμερα, η περιοχή αποτελείται από εκτάσεις καλλιεργήσιμων αγρών, ελαιώνων και βοσκοτοπιών που δεν θυμίζουν σε τίποτα το ένδοξο παρελθόν του τόπου. Υπάρχει μια σκέψη, η οποία αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά και αφορά σε ανέγερση ενός μνημείου, σχετικού με την ιστορικότητα της περιοχής. Ελπίζω πως στο άμεσο μέλλον θα έχουμε καλά νέα επ’ αυτού.

Πώς μπορεί κάποιος να προμηθευτεί το βιβλίο;

Μιας και το σύγγραμμα αποτελεί αυτοέκδοση, η διάθεση πραγματοποιείται απευθείας από τον συγγραφέα. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να έρθουν σε επαφή μέσω του Facebook και της σελίδας «Μνήμες στην Κοιλάδα των Παραμυθιών» ή μέσω email στη διεύθυνση paramythiaarfield@gmail.com

Η χρήση του αεροδρομίου Παραμυθιάς πέρασε από αρκετά χέρια: ελληνικά, ιταλικά, γερμανικά, βρετανικά. Εξηγήστε μας τη στρατηγική σημασία του για τις αεροπορικές επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή.

Όπως εύκολα μπορεί να διαπιστώσει ο αναγνώστης, το συντριπτικό ποσοστό του κειμένου αναφέρεται και στην εντονότερη δραστηριότητα από το αεροδρόμιο Παραμυθιάς, που δεν ήταν άλλη από το τρίμηνο Φεβρουαρίου-Μαρτίου-Απριλίου 1941.

Καθώς το συγκεκριμένο αεροδρόμιο βρισκόταν σε απόσταση αναπνοής από το Μέτωπο της Αλβανίας, αλλά και διατήρησε για μακρό διάστημα αλώβητο το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του: τη μυστικότητά του, κατέστη ίσως το σημαντικότερο ορμητήριο των βομβαρδιστικών και καταδιωκτικών αεροπλάνων της ΕΒΑ και της RAF στην προσπάθεια υποστήριξης των επίγειων ελληνικών στρατευμάτων.

Κατά την περίοδο της ιταλικής αλλά και μετέπειτα γερμανικής κατοχής της Ελλάδας, το συγκεκριμένο αεροδρόμιο είχε απωλέσει σε σημαντικό βαθμό τον επιχειρησιακό του χαρακτήρα.

Μία μικρή περίοδος έντονης δραστηριότητας σημειώθηκε κατά τον Σεπτέμβριο του 1943, όταν η Γερμανική Αεροπορία υποστήριζε τη θαλάσσια απόβαση στρατευμάτων κατά την επιχείρηση κατάληψης της Κέρκυρας.

Αν μπορούσατε να ταξιδέψετε πίσω στον χρόνο, τι θα θέλατε να δείτε στο αεροδρόμιο της Παραμυθιάς τις ημέρες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου;

Πολλές φορές έχω κάνει αυτή τη σκέψη στο παρελθόν. Μέσα από τις ατελείωτες σελίδες της ιστορίας του αεροδρομίου είναι δύσκολο να επιλέξω τι ακριβώς θα ήθελα να βιώσω ιδίοις όμμασι.

Φαντάζομαι θα βρισκόμουν κάπου κρυμμένος με μία φωτογραφική μηχανή στο χέρι, για να καταγράψω στον φακό ό,τι δεν έχει διασωθεί μέχρι σήμερα, ή θα αποτελούσα κι εγώ ένα ακόμα μέλος στους ντόπιους εργάτες του αεροδρομίου, βιώνοντας όλα εκείνα τα στοιχεία που ως γηραιοί πλέον μου μετέφεραν.

Θεωρώ πως οι σελίδες του βιβλίου σε συνδυασμό με το πυκνό και σπάνιο φωτογραφικό υλικό, θα κάνουν τον αναγνώστη να ταξιδέψει πίσω στον χρόνο, να μπει στη θέση του χειριστή σε αμέτρητα αεροπλάνα, να ζήσει την αδρεναλίνη της αερομαχίας, να νιώσει τα ίδια συναισθήματα με τους ανθρώπους της εποχής εκείνης, να αντιληφθεί τις δυσκολίες αλλά και τον ηρωισμό.

Τουλάχιστον μέχρι να εφευρεθεί η μηχανή του χρόνου!