Η επιρροή των συζυγικών συγκρούσεων στα παιδιά και στους νέους - Της Βασιλικής Β. Παππά*

Σε μια οικογένεια παρουσιάζονται πολλές αφορμές για να δημιουργηθούν δυσαρέσκειες και παράπονα. Οι αταξίες και οι απειθαρχίες των παιδιών, φέρουν τους γονείς σε θέση να εξαπολύουν εναντίον τους λόγους βαρείς ή και τιμωρίες σκληρές. Το ίδιο γίνεται και με τα άλλα μέλη της οικογένειας. Μελέτες σε οικογένειες με μικρά παιδιά απέδειξαν ότι ορισμένες μορφές συζυγικών διαφωνιών ασκούν βαθύτατη επίδραση στη σωματική και συναισθηματική υγεία των παιδιών και στην ικανότητά τους να συναναστρέφονται τους συνομηλίκους τους.

Οι γονείς που βιώνουν πικρία και εντάσεις στον γάμο τους αποτελούν κακά πρότυπα για τα παιδιά τους σε ό,τι αφορά τις σχέσεις τους με τους άλλους. Ο Μ. Βασίλειος αποφαίνεται ότι «η πικρία φανερώνει μια φοβερότερη κακία». Ο θυμός είναι συνήθως περαστικός. Η πικρία όμως «δηλητηριάζει μόνιμα τις ανθρώπινες σχέσεις».

Ιδιαίτερα προσεκτικοί οφείλουν οι γονείς να είναι σε σχέση με τα παιδιά τους που διανύουν την εφηβική ηλικία. Πολλοί γονείς δεν γνωρίζουν ότι η ωρίμανση και ολοκλήρωση ενός εφήβου είναι έργο μακράς διάρκειας και νομίζουν ότι μπορούν και σήμερα να εφαρμόζουν την παιδαγωγική του «αποφασίζωμεν και διατάσσομεν». Οι έφηβοι διαισθάνονται την πικρία και αγανάκτηση που κατακλύζει την ψυχή των γονέων τους, και ή κλείνονται στον εαυτό τους ή αντιδρούν με βιαιότητα (μίσος κατά του πατέρα ή σπανιότερα κατά της μητέρας, φυγή από το σπίτι κλπ.). Έτσι η διαρκής πικρία και αγανάκτηση και οι αδέξιες παρατηρήσεις των γονέων μπορούν να δημιουργήσουν μια αφόρητη κατάσταση στην οικογένεια.

Οι πικραμένοι και θυμωμένοι γονείς είναι πάντοτε κακόκεφοι, συνοφρυωμένοι και σκυθρωποί και γι’ αυτό δεν μπορούν να ελκύσουν ποτέ τα παιδιά κοντά τους. Τα κάνουν δυστυχισμένα, όπως δυστυχισμένοι είναι και οι ίδιοι. Τα παιδιά θέλουν να βλέπουν χαρούμενους και αισιόδοξους γονείς.

Χωρίς ένα πρότυπο που θα τους διδάξει να ακούν με ενσυναίσθηση και να λύνουν τα προβλήματά τους συνεργατικά, τα παιδιά ακολουθούν ένα σενάριο που τους κληροδοτούν οι γονείς τους. Ένα σενάριο που διατείνεται ότι η έχθρα και η αμυντικότητα αποτελούν τις κατάλληλες αντιδράσεις σε μια σύγκρουση και ότι οι επιθετικοί άνθρωποι παίρνουν αυτό που θέλουν.

Τίθεται όμως το ερώτημα. Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά από τις αρνητικές επιδράσεις των συζυγικών συγκρούσεων; Το μυστικό σε καμία περίπτωση δεν είναι η εξαφάνιση των συγκρούσεων, αλλά το να χειριστούν οι γονείς τη μεταξύ τους σύγκρουση έτσι, ώστε να γίνουν ένα θετικό παράδειγμα και όχι μια επιζήμια εμπειρία για το παιδί. Συγκεκριμένα:

Οι γονείς που συμπαραστέκονται συναισθηματικά στα παιδιά τους είναι διαθέσιμοι και για τις/τους συζύγους τους και η συμπεριφορά αυτή ωφελεί και το γάμο τους.

Έρευνες αναφέρουν ότι τα ζευγάρια που δεν είχαν ευτυχισμένο γάμο ή κατέληξαν στο διαζύγιο διένυαν μια χαρακτηριστική σπειροειδή καθοδική πορεία αλληλεπιδράσεων, συναισθημάτων και στάσεων, που οδηγούσαν στη διάλυση του γάμου τους. Η πορεία αυτή ακολουθεί τέσσερα προβλέψιμα στάδια. Ως προάγγελοι της καταστροφής, ο κάθε οιωνός «στρώνε» το δρόμο στον επόμενο, διαβρώνοντας την επικοινωνία μεταξύ των ζευγαριών και ωθώντας τα να επικεντρώνονται όλο και περισσότερο στις αποτυχίες του συντρόφου και του γάμου τους.

- Ο πρώτος οιωνός: οι επικρίσεις

Είναι οι αρνητικές παρατηρήσεις που κάνει κάποιος για την προσωπικότητα του συντρόφου του υπό μορφή παραπόνου, συνήθως με τρόπο που δείχνει μομφή.

- Ο δεύτερος οιωνός: Η περιφρόνηση

Μοιάζει με τις επικρίσεις, προχωρεί ωστόσο πολύ πιο μακριά, γιατί το άτομο που την εκφράζει έχει την πρόθεση να προσβάλλει τον σύντροφο του ή να τον πλήξει ψυχολογικά.

- Ο τρίτος οιωνός: Η αμυντική στάση

Όταν ένας άνθρωπος δέχεται επιθέσεις με περιφρονητικούς χαρακτηρισμούς, είναι φυσικό να υιοθετήσει αμυντική στάση, όπου πια σταματούν να ακούν ο ένας τον άλλο, πιστεύοντας ότι βρίσκονται σε κατάσταση πολιορκίας.

- Ο τέταρτος οιωνός: Η ψυχική απομάκρυνση

Αν οι σύντροφοι δεν μπορούν να επιτύχουν μια πραγματική εκεχειρία, τότε είναι πιθανό να εμφανιστεί το τέταρτο κακό: η ψυχική απομάκρυνση. Αυτό συμβαίνει όταν ο ένας σύντροφος «κατεβάζει ρολά» επειδή η συνομιλία είναι ιδιαίτερα έντονη και μοιάζει σαν πέτρινος τοίχος.

Η βασική αρχή είναι να χειρίζονται οι σύζυγοι τις συγκρούσεις κατά τέτοιο τρόπο ώστε τα παιδιά τους να μην εμπλέκονται στα προβλήματα, ούτε να νιώθουν υπεύθυνα γι’ αυτά.

Σε κάθε στιγμή χρειάζεται σοφία από το Θεό. Μη διστάσετε να Τον επικαλεστείτε. Μην επιτρέπετε τον εγωισμό σας να φουντώσει. Μη διστάσετε να παραδεχθείτε τα σφάλματά σας και μη νομίσετε ότι θα πέσετε στην εκτίμηση της/του συζύγου σας, αν τα ομολογήσετε.

Φράσεις, όπως «το δικό μου και όχι το δικό σου». «έχω το δίκιο με το μέρος μου», «έχω δικαίωμα να το κάνω αυτό και δεν θα ανεχτώ να μου το στερήσεις», και άλλες παρόμοιες ας μην ξεστομίζονται.

Λίγη ταπείνωση, λίγο περισσότερη ανοχή στην ή στον σύζυγο σου, λίγο περισσότερη υπομονή και ψυχραιμία στις συνομιλίες σας, λίγο περισσότερη προσοχή στον τρόπο ομιλίας και στις αντιδράσεις σας και λίγο περισσότερη αγάπη για την ή τον σύντροφό σας είναι αρκετά για να αλλάξουν πολλά μέσα και έξω από το σπίτι.

Και κυρίως:

- Μη χρησιμοποιείτε τα παιδιά σας σαν όπλα στις μεταξύ σας συγκρούσεις.

- Μην επιτρέπετε να βρεθούν τα παιδιά στο μέσο των συγκρούσεων.

- Φροντίστε να μάθει το παιδί σας ότι η διαμάχη βρήκε τη λύση της.

- Δημιουργήστε δίκτυα συναισθηματικής στήριξης των παιδιών σας.

- Αξιοποιήστε τη συναισθηματική αγωγή για να μιλήσετε στα παιδιά σχετικά με τις συζυγικές συγκρούσεις.

- Συνεχίστε να ασχολείστε με την καθημερινή ζωή του παιδιού σας.

«Εκείνος που αγαπάει είναι μεγαλόψυχος, ανεκτικός και με πλατιά καρδιά. Εκείνος που αγαπάει δεν φθονεί, δεν κομπάζει ούτε περηφανεύεται, δεν κάνει τίποτε άσχημο, δεν είναι εγωιστής ούτε ευερέθιστος, ξεχνάει το κακό που του έχουν κάνει, δεν χαίρεται για το στραβό που γίνεται, αντίθετα χαίρεται για το σωστό. Εκείνος που αγαπάει σκεπάζει όλες τις ελλείψεις, πιστεύει, ελπίζει, υπομένει. Ποτέ η αγάπη δεν χάνει την αξία της» (Α΄ Κορ. 13, 1-8α).

* Η Βασιλική Β. Παππά είναι Θεολόγος, κάτοχος τριών μεταπτυχιακών διπλωμάτων με ειδίκευση στην Εκκλησιαστική Ιστορία, την Χριστιανική Ηθική και την Κοινωνιολογία του Χριστιανισμού, τ. Σύμβουλος Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στο ΚΕΣΥΠ Ηγουμενίτσας.