Αυτοψία του Φορέα Διαχείρισης στο έλος Καλοδικίου

Την Τετάρτη 23/10/2019 ο Φορέας Διαχείρισης Καλαμά - Αχέροντα - Κέρκυρας με πρωτοβουλία του Προέδρου κ. Νικολάου και τη συνδρομή του επιστημονικού προσωπικού του, διενήργησε αυτοψία στην περιοχή του Έλους Καλοδικίου, με αφορμή τα πρόσφατα δημοσιεύματα στα τοπικά μέσα ενημέρωσης.

Το Έλος Καλοδικίου είναι Ειδική Ζώνη Διατήρησης (Special Area of Conservation- SAC), συμπεριλαμβανομένη στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000, με κωδικό GR2120002. Μαζί με άλλους υγρότοπους της ευρύτερης περιοχής έχει χαρακτηριστεί επίσης ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (Special Protected Area-SPA) με κωδικό GR2120006. Βάσει νόμου Ν. 1650/1986 και 3937/2011, το Έλος Καλοδικίου έχει χαρακτηριστεί ως «Περιοχή προστασίας της φύσης» λόγω της μεγάλης οικολογικής και βιολογικής του αξίας.

Το φαινόμενο της ταπείνωσης του υδροφόρου ορίζοντα που παρατηρήθηκε και κατά το έτος 2017, απασχόλησε τον Φορέα Διαχείρισης που με δελτίο τύπου (http://fdkal-ach.blogspot.com/2017/09/blog-post.html) προέβη στην εκτίμηση και ανάλυση της κατάστασης, καταδεικνύοντας τα πιθανά αίτια που οδήγησαν στην αποκαρδιωτική εικόνα του έλους. Αξίζει να αναφερθεί ότι το έτος 2018 δεν παρατηρήθηκε ακραία εκδήλωση του φαινομένου καταγεγραμμένη στις εποπτεύσεις/μετρήσεις του φορέα.

Στις εποχιακές μεταβολές της στάθμης του νερού του έλους, προστίθεται και η παρατεταμένη ανομβρία που κυριάρχησε το φετινό καλοκαίρι αλλά και τους δύο πρώτους μήνες του φθινοπώρου ως φυσικό επακόλουθο του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής που παρατηρείται σε παγκόσμιο αλλά, όπως τελικά προκύπτει, και σε τοπικό επίπεδο. Ο Οκτώβριος μέχρι στιγμής δεν έφερε τις αναμενόμενες βροχοπτώσεις, με αποτέλεσμα οι συνέπειες να είναι ορατές στο οικοσύστημα.

Ο Φορέας συνεχίζει τις συστηματικές μετρήσεις πεδίου από το έτος 2010 έως σήμερα, που περιλαμβάνουν επιστημονική παρακολούθηση των πληθυσμών ορνιθοπανίδας των προστατευόμενων περιοχών, άλλων ειδών, χλωρίδας και πανίδας και τύπων οικοτόπων καθώς και εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην οικολογία των οργανισμών (ζωικών και φυτικών) και στα οικοσυστήματα έπειτα από ανθρωπογενείς παρεμβάσεις έχοντας γνώση της οικολογικής κατάστασης του Έλους Καλοδικίου. Μάλιστα, συμμετέχει στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ &ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» (ΕΠ-ΥΜΕΠΕΡΑΑ) που έχει ως στόχους για το Περιβάλλον:

Εκπλήρωση των απαιτήσεων του περιβαλλοντικού κεκτημένου της ΕΕ στους τομείς των Αποβλήτων και των Υδάτων.
Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή - Πρόληψη και διαχείριση κινδύνων.
Διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας.
Βιώσιμη αστική ανάπτυξη - Αστική αναζωογόνηση.

Η πρόταση προς ένταξη στο ως άνω πρόγραμμα αφορά «Μελέτη διαχείρισης υδατικών πόρων σε συνδυασμό με Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση στο Έλος Καλοδικίου για τη ρύθμιση περιβαλλοντικών συνθηκών που αφορούν σε είδη ορνιθοπανίδας».

Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στο φυσικό περιβάλλον, αναλύεται εκτενέστερα στο Περιφερειακό Σχέδιο Περιφέρειας Ηπείρου για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ), όπου υπάρχουν επιπτώσεις και στο ανθρωπογενές περιβάλλον σε μικρό ποσοστό και κυρίως σε τομείς που επιδρούν άμεσα στην οικονομική δυναμική της περιφέρειας. Ωστόσο, οι σημαντικότερες διαταραχές που θα προκληθούν σύμφωνα με τις αναλύσεις και μελέτες που έχουν διεξαχθεί για την επίδραση της κλιματικής αλλαγής περιλαμβάνουν επιπτώσεις εκτός από την δημόσια υγεία, την αγροτική παραγωγή, τη διαθεσιμότητα και ποιότητα των υδατικών πόρων, τη διαθεσιμότητα γης, την προσφορά και ζήτηση ενέργειας και στην ποιότητα των φυσικών οικοσυστημάτων, στη βιοποικιλότητα, στη συχνότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων, κλπ. Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στο φυσικό περιβάλλον σχετίζεται κυρίως με ενδεχόμενες αλλαγές στο οικοσύστημα λόγω σημαντικής απώλειας της βιοποικιλότητας από ενδεχόμενες επιπτώσεις στην ακεραιότητα των οικοσυστημάτων.

Κατά την αυτοψία του φορέα διαχείρισης διαπιστώθηκε η έντονη ξηρασία περιμετρικά του έλους, ωστόσο εντοπίστηκαν πολλά σημεία – κοιλότητες κατακράτησης νερού – σχετικά μεγάλης διαμέτρου και βάθους- με ύπαρξη ζωντανών ιχθύων. Επιπροσθέτως, η παρουσία πολυάριθμων ειδών ορνιθοπανίδας (αργυροπελεκάνοι, πελαργοί, χηνόμορφα, ερωδιοί, κορμοράνοι, λαγγόνες κλπ.) που χρησιμοποιούν το έλος ως τροφοληπτικό σταθμό, επιβεβαιώνει την επάρκεια τροφής στις εναπομείνασες κοιλότητες νερού οι οποίες θα εμπλουτίσουν το έλος με τις πρώτες κατακρημνίσεις οδηγώντας σε ανάκαμψη των ιχθυοπληθυσμών.

Επιπλέον παρατηρήθηκαν και νούφαρα με το ρίζωμά τους ισχυρά αγκιστρωμένο στο εκτεθειμένο ξηρό έδαφος. Το νούφαρο Nymphaea alba ανήκει στην οικογένεια Nymphaeaceae, η οποία περιλαμβάνει περισσότερα από 50 είδη πολυετών υδροχαρών φυτών με ισχυρά, σαρκώδη ριζώματα. Μέσα στο αργιλοπηλώδες έδαφος του έλους αναπτύσσουν τις ρίζες τους κάθε χρόνο εκπτύσσοντας τα φύλλα και τα λουλούδια τους. Η αναπαραγωγή του ολοκληρώνεται με σπόρους που βυθίζονται και παραμένουν στον πυθμένα του έλους αλλά και με διαίρεση των ριζωμάτων την άνοιξη (Reproductive Biology of Nymphaea (Nymphaeaceae), Wiersema, 1988). Η βιβλιογραφία επίσης αναφέρει ότι σε συνθήκες ανομβρίας και σύντομης ξηρής περιόδου με τη στάθμη του νερού να μειώνεται στο μηδέν, το νούφαρο εκτός των ενδοκυτταρικών αλλαγών λόγω περιβαλλοντικού στρες, σχηματίζει εναέρια φύλλα μειωμένου μεγέθους και ένα σύντομο μίσχο, αναπτύσσοντας κατά αυτόν τον τρόπο αντίσταση στις ακραίες καιρικές συνθήκες (Plant Functioning Under Environmental Stress, Grzesiak et al., 2013).

Ο Πρόεδρος

Νικολάου Μάρκος