Θρησκευτικός τουρισμός: Η εφαρμογή στην Παραμυθιά και το γραφείο τουρισμού της αρχιεπισκοπής - Του Χρήστου Γκορέζη

Ο Θρησκευτικός τουρισμός είναι μια εναλλακτική μορφή τουρισμού που πηγάζει από την ανάγκη των πιστών να γνωρίσουν τη μεγαλοπρέπεια της πίστης τους και να έρθουν πιο κοντά στη θρησκεία τους.

Εξελίσσεται σε ένα ποιοτικό ρεύμα τουρισμού, με εφαρμογή σε πολλές περιοχές της Ελλάδας

Η πλειοψηφία του θρησκευτικού τουρισμού στην Ελλάδα προέρχεται από το εσωτερικό, ενώ τα τελευταία χρόνια αυξάνονται οι επισκέπτες από τις χώρες του εξωτερικού, κυρίως από τις ορθόδοξες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Από ηλιακής πλευράς υπερτερούν σε ποσοστά οι σχετικά μεγάλες ηλικίες

Οι περίοδοι που αυξάνεται ο θρησκευτικός τουρισμός είναι κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών και των θρησκευτικών εορτών.

Ο θρησκευτικός τουρισμός δίνει μια άλλη πνοή στην τουριστική ανάπτυξη των λιγότερο αναπτυγμένων περιοχών, ενισχύοντας υποβαθμισμένους ή «εγκαταλειμμένους» παραγωγικούς κλάδους της τοπικής οικονομίας.

To Συνοδικό Γραφείο Προσκυνηματικών Περιηγήσεων

Το γραφείο Θρησκευτικού Τουρισμού της αρχιεπισκοπής, διευθύνει ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δωδώνης κ. Χρυσόστομος.

Στην ουσία ολη η δουλειά περνάει από τα χέρια του γραμματέα του γραφειου, αρχιμανδρίτη Σπυρίδων Κατραμάδου, ο οποίος εξελίσσεται σε “γκουρού” του Θρησκευτικού τουρισμού. Με πρωτοβουλία του γραφείου, έχουν υλοποιηθεί μια σειρά από δράσεις και συνεργασίες, με σκοπό την συντονισμένη ανάδειξη και προβολή, εντός και εκτός Ελλάδος, των Ι. Μνημείων, των Ι. Μονών και των Ι. Προσκυνημάτων του Ελλαδικού χώρου, την αύξηση της επισκεψιμότητας και την διευκόλυνση των προσκυνηματικών ομάδων. Οι προσκυνηματικές περιηγήσεις παίρνουν επίσημη και θεσμική μορφή, στο πλαίσιο της Εκκλησίας της Ελλάδος, πριν από 17 χρόνια.

Ήταν 23 Νοεμβρίου του 2000 όταν η Ιερά Σύνοδος έκανε δεκτή την εμπνευσμένη πρόταση του αειμνήστου Προέδρου της, Αρχιεπισκόπου Αθηνών & Πάσης Ελλάδος κυρού Χριστοδούλου, για την ανάγκη δημιουργίας Συνοδικού Γραφείου Προσκυνηματικών Περιηγήσεων. Το γραφείο Προσκυνηματικών Περιηγήσεων της Εκκλησίας της Ελλάδος, στη πορεία του, έχει διαγράψει σπουδαίο έργο στην ανάδειξη του τουριστικού προϊόντος, παρεμβαίνοντας σε διεθνή και εγχώρια βήματα, προκειμένου να καταδείξει ότι ο τόπος μας είναι ένας εξαιρετικός προσκυνηματικός προορισμός τον οποίο αξίζει να επισκεφθεί κανείς.

Συνεργάζεται, επίσης, με αντίστοιχες υπηρεσίες, σε Διορθόδοξο, Διαχριστιανικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο, λαμβάνοντας και προσφέροντας πολύτιμη γνώση και εμπειρία. Βρίσκεται, τέλος, σε διαρκή συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες και τους παράγοντες του τουρισμού στη χώρα μας, θέλοντας να βοηθήσει στην προσπάθεια που καταβάλλεται για την προβολή της Ελλάδος και την ανάδειξή της σε τόπο και προσκυνηματικού τουρισμού, οικουμενικής εμβέλειας

Ο αρχιμανδρίτης Σπυρίδων Κατραμάδος

Οπως αναφέραμε, ο αρχιμανδρίτης Σπυρίδων Κατραμάδος, ειναι ο γραμματέας του Συνοδικού Γραφείου Προσκυνηματικών Περιηγήσεων. Εξαιρετικά δραστήριος και μορφωμένος ο αρχιμανδρίτης Σπυρίδων Κατραμάδος, έλκει την καταγωγή του από το Μολυβδοσκέπαστο Ιωαννίνων και γεννήθηκε το 1965 στον Πειραιά.

Αριστούχος της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και άριστος γνώστης της αγγλικής και γαλλικής γλώσσας, δίδαξε ως καθηγητής Θεολογίας σε ιδιωτικά εκπαιδευτήρια της συμπρωτεύουσας επί μια οκταετία έως το 1995 οπότε με υποτροφία από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος έκανε δύο χρόνια μεταπτυχιακών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης στο Παρίσι, όπου έλαβε το δίπλωμά του με άριστα. Από το 1998 έως και το 2002 αποσπάστηκε στην ιστορική ελληνορθόδοξη κοινότητα του Μάντσεστερ στη Μεγάλη Βρετανία, ενώ το 2000 κατέστη ο πρώτος κληρικός στην Ελλάδα που έλαβε υποτροφία από την UNESCO.

To 2004 ανέλαβε τη διεύθυνση του νεοσύστατου τότε Συνοδικού Γραφείου Ανάπτυξης των Προσκυνηματικών Περιηγήσεων Θρησκευτικού Τουρισμού και την ίδια χρονιά διορίστηκε ιερατικός προϊστάμενος του Ιερού Καθεδρικού Ναού της Κοιμήσεων Θεοτόκου Ηλιουπόλεως Αθηνών.

Στην Παραμυθιά

Στην Παραμυθιά, κάνουμε ότι μπορούμε για να μην αναπτυχθεί ο θρησκευτικός τουρισμός. Και ενώ σε άλλες περιοχές της Ελλάδος, ανακηρύσσουν σε μέγα προορισμό και κάθε κοινό μνημείο και τον κάθε ναό, εμείς εδώ δεν έχουμε αξιοποιήσει ούτε στο ελάχιστο, μια σειρά από εκκλησίες και μονές που χαρακτηρίζονται ως ιστορικές.

Βυζαντινές εκκλησίες μνημεία, τόποι λατρείας και περισυλλογής, ιστορικά θρησκευτικά κτίσματα που άφησαν το στίγμα τους στο ρου της ιστορίας, ασκηταριά και ναοί που αποτέλεσαν σημεία τομής για την απελευθέρωση της Ηπείρου, βρίσκονται διάσπαρτα στην ευρύτερη περιοχή της Παραμυθιάς.

Μιας περιοχής με τέσσερεις μεγάλους Αγίους, τέσσερεις μεγάλους πατέρες τις ορθοδοξίας μας. Ο πολιούχος της Παραμυθιάς Άγιος Δονάτος ο Θαυματουργός, ο Άγιος Διάδοχος Φωτικής, ο Άγιος Διονύσιος ο φιλόσοφος και ο Άγιος Αναστάσιος Παραμυθιάς, είναι τέσσερεις λατρευτικές Άγιες μορφές της τοπικής αγιολογίας της Παραμυθιάς οι οποίοι άφησαν το στίγμα τους στην ορθόδοξη πορεία της Ελλάδος και οι οποίοι εορτάζονται και δοξάζονται με ιδιαίτερη τιμή στη Παραμυθιά.

Ο Άγιος Δονάτος εορτάζεται στις 30 Απριλίου και η ανακομιδή των ιερών λειψάνων του στις 29 Σεπτεμβρίου
O Άγιος Διάδοχος Φωτικής εορτάζεται στις 29 Μαρτίου
Ο Άγιος Διονύσιος ο φιλόσοφος εορτάζεται στις 10 Οκτωβρίου
O Άγιος Αναστάσιος Παραμυθιάς εορτάζεται στις 18 Νοεμβρίου

Παλαιοχριστιανικές, Βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες με εντυπωσιακή αγιογράφηση, ψηφιδωτά, σπάνιες εικόνες, ιερατικά κειμήλια και ανεκτίμητης αξίας κειμήλια της ορθοδοξίας όπως ο χρυσοκέντητος Επιτάφιος του 1587 έργο του Μοναχού Αρσενίου από τα Μετέωρα, βρίσκονται στην Παραμυθιά.

Στην Παραμυθιά, ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Δονάτου δεσπόζει στο κέντρο της πόλης. Εκεί φυλάσσονται τα ιερά λείψανα του Αγίου Δονάτου του Θαυματουργού.

Στην περιοχή της Παραμυθιάς, κοντά στο χωριό Καλλιθέα, και σε πανοραμική τοποθεσία, βρίσκεται κτισμένη από το 1652 η Μονή Παγανιών, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Πιθανώς η ονομασία της προέρχεται από τη διαδικασία του οργανωμένου κυνηγιού (παγάνα-παγανιά). Ιδρυτής της ήταν ο ιερομόναχος Ιωακείμ και υπήρξε πλούσια Μονή με σημαντική δράση και προσφορά. Σήμερα διατηρείται σε καλή κατάσταση το μονόχωρο Καθολικό της, αγιογραφημένο την εποχή της ιδρύσεως, ενώ το υπόλοιπο κτιριακό συγκρότημα είναι πρόσφατα ανακαινισμένο.

Μονή της Παναγίας Παραμυθίας. Απο εκει πήρε πιθανώς το όνομά της η πόλη της Παραμυθιάς. Κτίστηκε στο β’ μισό του 13ου αιώνος, νοτιοδυτικά της πόλεως και το Καθολικό της ανήκει στον τύπο του δίστηλου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με νάρθηκα και αντί τρούλου στη διασταύρωση των κεραιών υψώνεται καμάρα. Δεν διασώθηκαν πολλές πληροφορίες σχετικά με την ιστορική πορεία της Μονής. Κατά την παράδοση, στο Καθολικό της Μονής διαφυλάχθηκαν για λίγο διάστημα, τα λείψανα του Αγίου Σπυρίδωνος και της Αγίας Θεοδώρας της Αυγούστας, κατά τη διαδρομή τους από την Κωνσταντινούπολη στη Κέρκυρα. Εκεί επίσης, σύμφωνα με τις μαρτυρίες, ετάφη το λείψανο του Αγίου Νεομάρτυρος Αναστασίου του εκ Παραμυθίας. Ένα από τα πιο αξιόλογα σωζόμενα κειμήλια είναι ο χρυσοκέντητος Επιτάφιος του 1587, έργο του Μοναχού Αρσενίου από τα Μετέωρα.

Τον θρησκευτικό πλούτο της περιοχής συμπληρώνουν αρκετά ακόμη μνημεία, που βρίσκονται διάσπαρτα στην Ευρύτερη περιοχή της Παραμυθιάς. Η Μονή Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, ο βυζαντινός ναός του Αγίου Δημητρίου στο Ζερβοχώρι από τον 13ο αιώνα, η Αγία Παρασκευή του Κουγκίου, αλλά και οι άλλοι Ναοί στο ξακουστό Σούλι, η μεσοβυζαντινή βασιλική της Γλυκής, η Αγία Κυριακή στο Γαρδίκι, που σώζεται από τον 14ο αιώνα, η Μονή Μεταμορφώσεως της Πλακωτής, από τον 14ο αιώνα και η Μονή της Παναγίας στη Μίχλα, είναι κάποια από αυτά. Αξιόλογο επίσης είναι και τα ασκηταριό του Αγίου Αρσενίου στη Βέλιανη.

Όπως αναφέρει ο Αρχιμανδρίτης Μεθόδιος Ντελής, ηγούμενος της Ιεράς Μονής Γηρομερίου, σημαντικό μέρος της θρησκευτικής παραδόσεως στον θεσπρωτικό χάρτη των μνημείων, διασώζουν και οι εκκλησίες των χωριών, ναοί που διασώζουν αρκετά στοιχεία της τοπικής εκκλησιαστικής. Όμως, σχεδόν παντού υπάρχουν έντονα τα σημάδια της αλλοίωσης, που σημαδεύουν ανεπανόρθωτα την εικόνα της παράδοσης.

Και εδώ έρχονται τα ερωτήματα. Μπορεί η Παραμυθιά να εκμεταλλευτεί τον θρησκευτικό πλούτο της και αφενός να προωθήσει την ορθοδοξία μας, αφετέρου να συντελέσει στην αύξηση μιας από τις πιο ποιοτικές μορφές τουρισμού;

Μπορούμε να έχουμε ανοικτό τον Ναό του Αγίου Δονάτου;
Μπορούμε να αναδείξουμε την Μονή της Παναγίας, μιας εκκλησίας από τις ωραιότερες που υπάρχουν στην επικράτεια;
Μπορούμε να μεταφέρουμε το νεκροταφείο σε χώρο που έχει αγοραστεί γι’ αυτό το σκοπό;
Μπορούμε να βγάλουμε από τα καταγώγια τον μοναδικό χρυσοκέντητο Επιτάφιο του 1587;
Μπορούμε να διατηρήσουμε τον βυζαντινό ναό του Αγίου Δημητρίου στο Ζερβοχώρι ο οποίος απειλείται με κατάρρευση, παρόλο που ανήκει στην λίστα με τα καλύτερα βυζαντινά μνημεία της Ηπείρου;
Μπορεί να υπάρξει σήμανση στις οδούς για όλα τα σημεία θρησκευτικού ενδιαφέροντος;
Μπορούμε να εκδώσουμε οδηγό για όλα τα σημεία θρησκευτικού ενδιαφέροντος;
Μπορούμε να τα διαφημίσουμε;
Μπορούμε να αναβιώσουμε σχετικά με την θρησκεία έθιμα;

Φυσικά και μπορούμε, αρκεί η προσπάθεια να είναι συλλογική και όχι μερικών ρομαντικών «τρελών» όπως σήμερα. Η εξωστρέφεια στις έτσι και αλλιώς πολλές σχετικές θρησκευτικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται, αλλά δυστυχώς γίνονται μονό για εμάς, είναι απαραίτητη και επιτακτική. Η κεντρική εκκλησία έδωσε το σύνθημα και έδειξε τον δρόμο για την ανάδειξη του προσκυνηματικού τουρισμού. Ο γραμματέας της συνοδικής επιτροπής, που χειρίζεται το θέμα ανά την Ελλάδα, Αρχιμανδρίτης Σπυρίδων Κατραμάδος μίλησε σε αφιέρωμα της τηλεόρασης του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων.