Θεσπρωτία: Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών

Τον Ιανουάριο του 2019 όπως κάθε χρόνο πραγματοποιήθηκαν με επιτυχία οι Μεσοχειμωνιάτικες Καταμετρήσεις Υδρόβιων Πουλιών (ΜΕΚΥΠ) υπό το συντονισμό του Φορέα Διαχείρισης Αχέροντα και Καλαμά σε συνεργασία με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία (ΕΟΕ).
Οι ΜΕΚΥΠ αποτελούν μέρος ενός παγκόσμιου προγράμματος της Διεθνούς Οργάνωσης Υγροτόπων (Wetlands International). Καταγράφονται κυρίως υδρόβια και παρυδάτια είδη που διαχειμάζουν στους υγρότοπους αλλά και αρπακτικά. Διενεργούνται σε περισσότερους από 160 υγροτόπους και αποτελούν ένα από τα μακροβιότερα προγράμματα παρακολούθησης πληθυσμών πουλιών στην Ελλάδα ώστε τα δεδομένα που συλλέγονται να αποσκοπούν σε έναν σχεδιασμό μέτρων διαχείρισης και προστασίας, διατήρησης των πτηνών στα οποία παρατηρούνται μειωτικές τάσεις.
Έγινε παρατήρηση και καταμέτρηση 40 διαφορετικών ειδών ορνιθοπανίδας που ανήκουν στις τάξεις των: χηνόμορφων, όπως κύκνοι και πάπιες (κιρκίρι, πρασινοκέφαλη πάπια, σαρσέλα, γκισάρι, καπακλής, χουλιαρόπαπια, ψαλίδα, σφυριχτάρι κ.α.), στα βουτηχταριών, όπως νανοβουτηχτάρι και σκουφοβουτηχτάρι, στα πελαργόμορφων μεταξύ των οποίων η χουλιαρομύτα και οι ερωδιοί (λευκοτσικνιάς, αργυροτσικνιάς, σταχτοτσικνιάς, γελαδάρης κ.α.), στα πελεκανόμορφων που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τον αργυροπελεκάνο, τη λαγγόνα και τον κορμοράνο, στα αρπακτικά με αντιπροσωπευτικά είδη από τα ιερακόμορφα τον πετρίτη και από τα αετόμορφα τον καλαμόκιρκο και τον στικταετό. Στο γράφημα 1 παρουσιάζεται το ποσοστό των αντιπροσωπευτικών ομάδων ειδών ορνιθοπανίδας που καταμετρήθηκαν κατά τις μεσοχειμωνιάτικες μετρήσεις. Όπως βλέπουμε μεγάλο ποσοστό των πουλιών που παρατηρούνται (57%) ανήκουν στην ομάδα των χηνόμορφων, δηλαδή πάπιες όλων των ειδών και ακολουθούν οι φαλαρίδες με ποσοστό 19%.

Συνολικά την ίδια μέρα καταμετρήθηκαν σε όλες τις προστατευόμενες περιοχές αρμοδιότητας του φορέα διαχείρισης 15.462 (ατ.) υδρόβιων και παρυδάτιων ειδών πουλιών. Όμως, σε σύγκριση με την περασμένη χρονιά όπου καταμετρήθηκαν αντίστοιχα 22.287 άτομα, είναι φανερό ότι στο σύνολο των προστατευόμενων περιοχών και ειδικότερα στο Δέλτα Καλαμά, για το 2019 οι πληθυσμοί της ορνιθοπανίδας παρουσιάζουν πτωτικές τάσεις σε συγκεκριμένα είδη ορνιθοπανίδας (θηρεύσιμα είδη) (Γράφημα 2).

Συγκρίνοντας το σύνολο της καταμετρηθείσας ορνιθοπανίδας κατά τη διετία 2018-2019 μπορούμε να συμπεράνουμε μια μείωση της τάξεως περίπου του 40% όσον αφορά στους πληθυσμούς του Δέλτα Καλαμά και 35% για το Δέλτα Αχέροντα. Ωστόσο, στην περίπτωση του Έλους Καλοδικίου παρατηρείται μία αύξηση κατά 60% που δεν οφείλεται σε αύξηση των χηνόμορφων αλλά σε μια αξιοσημείωτη αύξηση των λαγγόνων (Phalacrocorax carbo) που εμφανίζονται μαζί με κορμοράνους, για πρώτη χρονιά σε αυτή τη περιοχή (Γράφημα 3).

Αναλυτικότερα, παρατηρώντας συγκριτικά τις πιο αντιπροσωπευτικές ομάδες ορνιθοπανίδας που παρουσιάζουν και τους πιο μεγάλους αριθμούς ατόμων, είναι φανερό ότι η μεγαλύτερη μείωση αφορά στα χηνόμορφα (Γράφημα 4) και ειδικότερα στα θηρεύσιμα είδη (π.χ. πρασινοκέφαλη πάπια, σφυριχτάρι, κιρκίρι κλπ.) αλλά και στη τάξη των γερανόμορφων (π.χ. φαλαρίδες) (Γράφημα 5).

Αξίζει να σημειωθεί ότι φέτος δεν παρατηρήθηκε πουθενά η βαλτόπαπια (Aythya nyroca) στο Δέλτα Καλαμά, ένα παγκόσμια απειλούμενο προστατευόμενο είδος που πλήττεται από το παράνομο κυνήγι και την καταστροφή των βιοτόπων του. Επειδή ο πληθυσμός τέτοιων απειλούμενων ειδών είναι πάρα πολύ μικρός εκτιμάται ότι οι επιπτώσεις από τη θήρευσή του είναι σοβαρές.

Η όχληση που μπορεί να προκληθεί από δραστηριότητες λαθροθηρίας αποτελεί τη σοβαρότερη των επιπτώσεων για την ομαλή διαχείμαση των υδροβίων, η οποία μπορεί να:
· επηρεάσει την κατανομή των υδροβίων στην ευρύτερη περιοχή,
· επηρεάσει αρνητικά την τροφοληψία των ειδών εξαιτίας της ανακατανομής τους,
· αυξήσει το ενεργειακό κόστος εξαιτίας των μετακινήσεων,
· προκαλέσει την αλλαγή συμπεριφοράς κ.ο.κ. (Tamisier 1985, Evans and Day 2002, Vaananen 2001, Bregnballe et al. 2004, Baldassare and Bolen 2006).
Στο επόμενο γράφημα (Γράφημα 6) φαίνεται πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση για τα υδρόβια είδη στις προστατευόμενες περιοχές χωρικής αρμοδιότητας του φορέα διαχείρισης, αφού ήδη από το 2017 παρουσιάζεται μια πτωτική τάση στις μεσοχειμωνιάτικες καταμετρήσεις.
Ο Φορέας Διαχείρισης κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την απότομη μείωση του πληθυσμού των υδρόβιων πουλιών στις προστατευόμενες περιοχές της Θεσπρωτίας, περιοχές σημαντικές για τους υγρότοπους τους και ιδιαίτερης οικολογικής αξίας για τα διαχειμάζοντα αλλά και για τα μεταναστευτικά είδη πουλιών κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Kanstrup N. Sustainable waterbird harvest. Workshop introduction. In: Boere G., C. Galbraith and D. Stroud (eds), Waterbirds around the world. The Stationery Office, Edinburgh UK, p. 848, 2006
Καζαντζίδης Σ. και Μ. Νοΐδου Προσδιορισμός της φαινολογίας μετανάστευσης των θηρεύσιμων υδρόβιων πουλιών, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος – Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) – Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, Θεσσαλονίκη, 2008.
Tamisier A. Hunting as a key environmental parameter for the Western Palearctic duck populations. Wildfowl 36: 95-103, 1985.
Evans M.E. and K.R. Day. Hunting disturbance on a large shallow lake: the effectiveness of waterfowl refuges. Ibis 144: 2-8, 2002.
Bregnballe T., J. Madsen and PAF Rasmussen. Effects of temporal and spatial hunting control in waterbird reserves. Biological Conservation 119 (1): 93-104, 2004.
Baldassare G. A. and E. G. Bolen. Waterfowl ecology and management. Second edition. Krieger Publishing Company, USA, 2006. Vaananen V.-M. Hunting disturbance and the timing of autumn migration in Anas species. Wildlife Biology 7 (1): 3-9, 2001.