Για να συνεχίσεις να υπάρχεις πρέπει να αλλάζεις - Του Σταύρου Κωστάρα

Διδάγματα του παρελθόντος!
Το παρελθόν δεν ήταν ούτε τόσο καλό αλλά ούτε τόσο κακό όσο το βλέπουμε εκ των υστέρων! Ήταν απλά διαφορετικό. Η ιστορία διδάσκει και για αυτό δεν πρέπει να την ξεχνάμε.
Ανάμεσα στους δύο παγκόσμιους πολέμους σχεδόν ολόκληρος ο κόσμος βρέθηκε αντιμέτωπος με μια σειρά πρωτοφανείς ανθρωπογενείς καταστροφές. Τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, ο οποίος ήταν ήδη ο χειρότερος και πιο καταστροφικής πόλεμος που θυμόταν η ανθρωπότητα, ακολούθησαν επιδημίες, επαναστάσεις, κράτη που διαλύθηκαν, ανεργία και οικονομικές καταστροφές.
Οι εξελίξεις αυτές μετέτρεψαν τις περισσότερες δημοκρατίες του κόσμου σε αυταρχικές δικτατορίες ή σε ολοκληρωτικά κομματικά κράτη, σπρώχνοντας εν τέλει τον πλανήτη σε ένα δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο που ήταν πιο καταστροφικός από τον πρώτο. Τα χρόνια από το 1931 έως το 1945 ήταν χρόνια κατοχής, εθνοκάθαρσης, βασανιστηρίων, πολέμων και συνειδητής γενοκτονίας.
Οι μόνες δημοκρατίες που είχαν απομείνει στην ηπειρωτική Ευρώπη ήταν αυτές της Ελβετίας και της Σουηδίας που εξαρτιόταν όμως από την καλή θέληση της Γερμανίας. Το μέλλον φαινόταν να ανήκει στις δικτατορίες. Ακόμη και μετά το 1945 η βαθιά ύφεση και ο φασισμός ήταν συνεχώς παρόντα στο μυαλό του κόσμου.
Πως όμως είχε συμβεί αυτό? Γιατί κανένας δεν το είχε προβλέψει? Πως θα ήταν εφικτό να εξασφαλίσουμε ότι δεν θα ξανασυνέβαινε?
Η οικονομική ύφεση,, η φασιστική καταπίεση και οι πόλεμοι εξόντωσης αποτελούν διδάγματα του παρελθόντος που δεν πρέπει να παραβλεφθούν. Αυτό όμως που προκάλεσε την διάβρωση στις κοινωνίες της εποχής εκείνης ήταν κυρίως η αβεβαιότητα. Μια αβεβαιότητα που είχε φτάσει σε παροξυσμό συλλογικού φόβου.
Ο φασισμός και ο κομμουνισμός χρησιμοποίησαν το κράτος υπέρ τους και στα μάτια του κόσμου αυτό φαινόταν θετικό. Η οικονομική όμως πολιτική του φασισμού δεν θα μπορούσε σε καμιά περίπτωση να μακροημερεύσει χωρίς πολέμους, κατοχές και εκμετάλλευση. Για να ορθοποδήσουν οι δημοκρατίες, και να φτάσουν οι πολιτικές ελευθερίες σε χώρες που δεν τις είχαν γνωρίσει ποτέ, θα έπρεπε να συγκριθούν με τα πεπραγμένα των αυταρχικών κρατών. Αλλιώς υπήρχε ο κίνδυνος να νοσταλγήσει ο λαός τα πραγματικά ή φανταστικά επιτεύγματα τους. Υπήρχε λοιπόν η ανάγκη οικονομικών πολιτικών οι οποίες θα απέτρεπαν μια μελλοντική βαθιά ύφεση αλλά και η πρόνοια ενός κράτους κοινωνικής ασφάλισης. Για να συνεχίσεις να υπάρχεις πρέπει να αλλάζεις!
Και στις δύο υπερδυνάμεις, όπως αυτές διατηρούνται ακόμη στην εποχή μας, αλλά και στην Κίνα, παρατηρούνται συνθήκες εκμετάλλευσης, συνθήκες οι οποίες περιορίζουν τις πολιτικές ελευθερίες, αλλά ακόμη και επεκτατικοί πόλεμοι συμφερόντων.
Ο καπιταλισμός, που απέτυχε στην διάρκεια του μεσοπολέμου και φαίνεται και τώρα να αποτυγχάνει, για να μπορέσει να πετύχει έπρεπε να αλλάξει και να ταυτιστεί με έννοιες που ταυτίζονται με τον σοσιαλισμό. Το δημόσιο συμφέρον πρέπει να περιορίζει της ελευθερίες της αγοράς, Η ανεργία, ο πληθωρισμός, η φτωχοποίηση τμημάτων του πληθυσμού, είναι δοκιμασίες της ηθικής συνοχής μιας κοινότητας.
Ένα δημοκρατικό κράτος για να λειτουργήσει σωστά θα πρέπει να προχωρά σε οικονομικό σχεδιασμό, προοδευτική φορολογία και παροχή κοινωνικών υπηρεσιών. Ο ατομικισμός οφείλει να δώσει την θέση του στην συλλογική δράση και συμμετοχή. Αρμόδια για την κατάσταση της οικονομίας πρέπει να είναι μια συλλογική διακυβέρνηση. Ένα δραστήριο κράτος, με οικονομικό σχεδιασμό και δημόσιες επενδύσεις για όλη την κοινωνία, μπορεί να πετύχει την περιστολή των ανισοτήτων και την μείωση του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Αρκεί να υπάρχει κράτος και όχι κακέκτυπο σαν την χώρα μας.
Η σοσιαλδημοκρατία και το κράτος πρόνοιας προσέδεσαν τα κοινωνικά στρώματα και επανασύνδεσαν τις τάξεις. Οι κοινωνικές παροχές προσφέρθηκαν ανεξαίρετα σε όλους. Δωρεάν παιδεία, ιατρική περίθαλψη, κρατικές συντάξεις, ασφάλεια ενάντια στην ανεργία.
Η ανοδική κινητικότητα ορθό είναι να γίνεται μέσω της παιδείας, και όχι με βάση την καταγωγή ή τον πλούτο. Διότι είναι βαθιά απωθητική η ιδέα μιας κοινωνίας που το μόνο που την κρατά ενωμένη είναι οι σχέσεις και τα αισθήματα που προκύπτουν από τα συμφέροντα.
Η κρατική παρέμβαση στην καθημερινή ζωή είναι αναπόφευκτη. Το κράτος οφείλει να παρεμβαίνει και να προστατεύει. Αν αφήσουμε τα πράγματα απλώς να συμβαίνουν ίσως να είναι αργά όταν χρειαστεί να παρέμβουμε. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να γνωρίζουν τι θέλουν να πετύχουν.
Όχι πολιτική για την πολιτική.
Οι δημοκρατίες μπορούν να παραβγούν με τις δικτατορίες με σχέδια μεγαλόπνοα μακροπρόθεσμα και στραμμένα προς το μέλλον. Όταν οι αγορές αποτυγχάνουν να ορίσουν συλλογικούς στόχους, το κράτος πρέπει να παρεμβαίνει για να αναπληρώνει το κενό. Υπάρχουν άλλωστε πολλά κοινά αγαθά που μόνο το κράτος μπορεί να καλύψει. Η υπέρβαση των αρμοδιοτήτων του κράτους και ο συσχετισμός του με τις αγορές στρεβλώνει την λειτουργία . Άλλωστε η αναδιανομή του πλούτου που εξαλείφει τις ακραίες περιπτώσεις πλούσιων και φτωχών είναι προς όφελος όλων.
Το κράτος έχει τον κεντρικό ρόλο στην ζωή των ανθρώπων και οι κοινωνικές υπηρεσίες πρέπει να προηγούνται σε σχέση με άλλες δημόσιες δαπάνες. Η πραγμάτωση συλλογικών στόχων πρέπει να προηγείται της αύξησης των ατομικών περιουσιακών στοιχείων, χωρίς όμως να θεωρούν οι λίγοι ότι πληρώνουν για τους πολλούς. 

Σταύρος Κωστάρας