Αλβανία: το νέο αστέρι στον τουρισμό - Της Θάλειας Θεοδωρίδη*

Αν κάποιος θυμάται την Αλβανία όπως ήταν το 1999 όταν άνοιξαν τα σύνορα προς την Ελλάδα, καλύτερα να αναθεωρήσει. Απέραντες αμμώδεις παραλίες και υπερσύγχρονα ξενοδοχεία της Αλβανικής Ριβιέρας, προσελκύουν πλέον εκατομμύρια τουριστών. Οι Άγιοι Σαράντα, το Βουθρωτό και το Εξαμίλι δεν αποτελούν πλέον τα μοναδικά σημεία αναφοράς αλλά το ενδιαφέρον εκτείνεται στην ευρύτερη περιοχή.


Το οδοιπορικό

Ένα ταξίδι, στα μέσα Μαΐου 2018, στο πλαίσιο ενός Ευρωπαϊκού προγράμματος, στάθηκε αφορμή να επισκεφτούμε τη σύγχρονη Αλβανία: Αργυρόκαστρο, Φιερ, Τίρανα, Κρούγια, Δυρράχιο, Αυλώνας, Χιμάρα. Το οδοιπορικό ξεκίνησε από τα σύνορα στην Κακαβιά. Δύσκολη η συνεννόηση με τους αλβανούς αστυνομικούς και μια ασυναίσθητη ανασφάλεια. Ίσως όμως, έτσι είναι γενικά τα σύνορα. Έλεγχος, ταυτότητες, αναμονή. Η διαδρομή στην ενδοχώρα μοιάζει πολύ με την Ελλάδα ως προς το φυσικό περιβάλλον. Οι ημιτελείς οικοδομές και τα έργα κυριαρχούν στο τοπίο. Η χώρα μοιάζει με ένα απέραντο εργοτάξιο.



Αργυρόκαστρο

Τι έκπληξη το Αργυρόκαστρο, αυτή η παλιά πόλη, σκαρφαλωμένη πάνω στο βουνό με τα καλντερίμια και τα σπίτια με τις πλινθόκτιστες στέγες. Μα ποιο Albero Bello; Εδώ υπάρχει ένα μνημείο Unesco που δεν χορταίνεις να το κοιτάζεις. Η ανηφόρα προς το κάστρο, πρώην φυλακές, όπου στεγάζεται πλέον το πολεμικό μουσείο είναι γεμάτη με ντόπιους που πουλάνε κεντήματα. Νοσταλγία από προηγούμενες δεκαετίες στην Ελλάδα. Και κάτω στην κοιλάδα απλώνεται η πυκνοκτισμένη νέα πόλη.

Εικόνα 1 Αργυρόκαστρο

Φιερ και Απολλωνία

Δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι ο στενός χωματόδρομος μετά το Φιέρ, μια θορυβώδη τσιμεντούπολη που απλώς θέλεις να προσπεράσεις γρήγορα, με τα καλώδια του ρεύματος να πλέκονται άναρχα και αυθαίρετα πάνω από τους δρόμους και τα μπαλκόνια, θα οδηγούσε σε έναν αρχαιολογικό χώρο με μεγάλο ενδιαφέρον: την αρχαία πόλη Απολλωνία, αποικία των Κερκυραίων και των Κορινθίων.

Εικόνα 2 Η αρχαία πόλη Απολλωνία

Τίρανα: καθαριότητα και πράσινο

Τα Τίρανα μας υποδέχονται ευχάριστα μετά τις τσιμεντουπόλεις και τα άχαρα χωριά. Η πρωτεύουσα των 480 χιλιάδων κατοίκων είναι μια ζωντανή πανεπιστημιούπολη. Διασχίζεται από ένα ρέμα-ποταμάκι, τον Λάνε, ενώ οι όχθες του είναι δεντροφυτεμένες. Η κίνηση θορυβώδης και κουραστική. Πεζόδρομοι και μεγάλα πάρκα ανακουφίζουν την πόλη. Και ναι, υπάρχει καθαριότητα. Τα μαγαζιά πολλά και διάφορα, ταιριάζουν περισσότερο σε επαρχιακή πόλη παρά σε πρωτεύουσα. Υπάρχει βέβαια, ένα σύγχρονο εμπορικό κέντρο λίγο πιο έξω από την πόλη. 




Τα καταλύματα προσιτά. Στην δημοφιλή περιοχή Blloku στο κέντρο, ένα μονόκλινο δωμάτιο σε ξενοδοχείο τεσσάρων αστέρων, είναι περίπου 35 ευρώ, τη χαμηλή σεζόν. Το φαγητό σε ένα καλό εστιατόριο κυμαίνεται επίσης περίπου στα 15-16 ευρώ το άτομο. H Αλβανική κουζίνα έχει πολλές ομοιότητες με την Ελληνική. Έχει όμως και παραδοσιακά πιάτα όπως είναι το tavë kosi που είναι αρνί με μια μπεσαμέλ από γιαούρτι καθώς κι ένα επιδόρπιο, το cabouni, που είναι ρύζι με κομματάκια αρνί και ζάχαρη.

Δίπλα από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, στην πλατεία Σκεντέρμπεη, βρίσκεται ο Καθεδρικός Ναός Της Αναστάσεως. Ένα από τα σημαντικότερα έργα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στα Τίρανα. Εμπνευσμένος από την Αγία Σοφία, σχεδιάστηκε ώστε να είναι εναρμονισμένος με το περιβάλλον διατηρώντας την αυθεντικότητά του. Η Κυριακάτικη Λειτουργία είναι γεμάτη από κόσμο, κυρίως νεολαία. Χοροστατεί ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος. Ένας οξυδερκής άνθρωπος που επιθυμεί να χτίζει γέφυρες μεταξύ των λαών. «Δεν χτίζω εκκλησίες, χτίζω σχολεία», μας είπε χαρακτηριστικά.

Εικόνα 3 Ναός της Αναστάσεως στα Τίρανα

Οπωσδήποτε πρέπει να επισκεφτεί κανείς το πυρηνικό καταφύγιο Bunk’ Art. Βρίσκεται στην άκρη της πόλης. Κρυμμένο μέσα στο δάσος, χτίστηκε από πολιτικούς κρατούμενους του Χότζα τη δεκαετία του ΄70 με απόλυτη μυστικότητα. Ένα πολυώροφο κατασκεύασμα μέσα στο έδαφος, 2.640 τ.μ. με σκοπό να καταφύγει εκεί η πολιτική ελίτ σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου. Σήμερα είναι ένα μουσείο σύγχρονης Τέχνης που αφηγείται την ιστορία της Αλβανίας μέσα από τους δαιδαλώδεις διαδρόμους του και τα αμέτρητα δωματιάκια.

Εικόνα 4 Σχολείο μέσα στο καταφύγιο για τα παιδιά των στελεχών της πολιτικής ελίτ

Εικόνα 5 Δαιδαλώδεις διάδρομοι και πολυάριθμα δωματιάκια

Από τη Σίλικον Βάλεϊ στα Κάτω Πατήσια

Πολυκατοικίες-κουτιά, κατάλοιπα του παλιού καθεστώτος, άλλες παρατημένες κι άλλες χρωματιστές, κίτρινες, κόκκινες, πράσινες, μπλε, μωβ μια ιδέα του νυν πρωθυπουργού, Έντι Ράμα, όταν ήταν δήμαρχος Τιράνων, απεγνωσμένα προσπαθούν να εναρμονιστούν με τις εξελίξεις και να ξεπεράσουν το παρελθόν. Αυτή η ιδέα υιοθετήθηκε κι από άλλες πόλεις στη συνέχεια. Οι οικοδομικές εργασίες πραγματοποιούνται ασταμάτητα. Η ασφαλτόστρωση επίσης λείπει σε κάποια σημεία. Τα κομψά Ιταλικά κτήρια, κατασκευασμένα στην Ιταλική Κατοχή, εξισορροπούν κάπως την συγκεχυμένη αρχιτεκτονική ενώ πανύψηλα μεγαθήρια ορθώνονται αιφνιδιαστικά μέσα στην πόλη, αγνοώντας προκλητικά την αρμονία. Και φτάνει μόνο να στρέψει κανείς το κεφάλι για να διακτινιστεί από τους ουρανοξύστες της Σίλικον Βάλεϊ, στις πολυκατοικίες στα Κάτω Πατήσια.

Εικόνα 6 Πλατεία Σκεντέρμπεη στα Τίρανα

Κρούγια: Παράδοση και άναρχη δόμηση

Ανάμεσα στα μέρη που αξίζει να επισκεφτεί κανείς στην Αλβανία είναι η Κρούγια, μια μικρή πόλη σαράντα χιλιάδων κατοίκων, πατρίδα του εθνικού ήρωα της Αλβανίας, Γκέργκι Καστριώτη-Σκεντέρμπεη. Το ιστορικό κάστρο της δεσπόζει πάνω από το παζαράκι με τα είδη λαϊκής τέχνης. Μέσα στο κάστρο υπάρχει το Εθνικό Μουσείο «Σκεντέρμπεη» καθώς και το Εθνογραφικό Μουσείο. Η ξενάγηση είναι απολαυστική, όχι μόνο χάρη στα άπταιστα αγγλικά και ιταλικά του νεαρού ξεναγού αλλά και στην γεμάτη χιούμορ, αφήγησή του.

Το παραδοσιακό σκηνικό διακόπτεται βίαια από τις πολυώροφες πολυκατοικίες χτισμένες στο λόφο απέναντι, αποφασισμένες να υπερισχύσουν της αρμονίας και της παράδοσης.

Εικόνα 7 Εθνικό Μουσείο "Σκεντέρμπεη" στην Κρούγια

Η Αλβανική Ριβιέρα

Η Αλβανία έκανε τη δυναμική είσοδο στον τουρισμό με τους Άγιους Σαράντα, το Βουθρωτό και το Εξαμίλι. Όμως, οι αμμώδεις παραλίες και τα πολυτελή ξενοδοχεία συνεχίζονται στη Χιμάρα, στον Αυλώνα και το Δυρράχιο. Η παραλία στον Αυλώνα (Vlore), με τους φαρδείς δρόμους, τα πεζοδρόμια με τους φοίνικες και τον παραλιακό ποδηλατόδρομο, θυμίζει περισσότερο τις Φοινικούδες στη Λάρνακα παρά Αλβανία. Τα πολυτελή κρουαζερόπλοια καταφθάνουν στο λιμάνι του Δυρραχίου συνεχώς, ενώ το καλοκαίρι οι παραλίες είναι γεμάτες ασφυκτικά από τουρίστες. Και βέβαια, οι Αλβανοί ακολουθούν το παράδειγμα της Ελλάδας: ανοίγουν παντού καφετέριες και φαγάδικα. Οι υπηρεσίες τους επιδέχονται βελτίωση, κυρίως στην κουζίνα η οποία δεν είναι πάντα επαγγελματική. Όσο για τις τιμές τους είναι σχετικά προσιτές, ανάλογα με την κατηγορία του καταστήματος.

Το παρελθόν, το φολκλόρ, η Μητέρα Τερέζα και οι σταρ

H Αλβανία προβάλλει στους επισκέπτες της αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά μνημεία, αλβανική κουζίνα, είδη λαϊκής τέχνης και πικρές αναμνήσεις από το κομμουνιστικό καθεστώς. Οι ξεναγοί εκπαιδευμένοι και πολύγλωσσοι. Τα Μουσεία έχουν παντού αφιερώματα στους πολιτικούς κρατούμενους του Χότζα και την εποχή της διακυβέρνησής του. Οι Αλβανοί είναι βέβαια, ιδιαίτερα περήφανοι για τη Μητέρα Τερέζα η οποία καταγόταν από την Αλβανία και δεν χάνουν την ευκαιρία να το διαφημίζουν. Όσο για το παρόν, ανεβάζουν τη δημοτικότητά τους με νέα ονόματα της μουσικής με παγκόσμια απήχηση. Νέοι καλλιτέχνες όπως η Dua Lipa και η Rita Ora κάνουν παγκόσμια καριέρα προβάλλοντας τη χώρα τους με τον καλύτερο τρόπο.

Το ανερχόμενο αστέρι στον τουρισμό

Ποιος θα φανταζόταν ότι 30 χρόνια πριν η Αλβανία του Χότζα θα εξελισσόταν σε πόλο έλξης εκατομμυρίων τουριστών από την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Ήδη το 2015 η Αλβανία υποδέχτηκε τρία εκατομμύρια τουριστών και τέσσερα εκ. το 2016 σημειώνοντας συνεχή άνοδο. Η συμβολή του τομέα του τουρισμού στην οικονομία της Αλβανίας, το 2016, αποτέλεσε το 8,4% του ΑΕΠ. Η χώρα αναρριχήθηκε οκτώ θέσεις ψηλότερα στην έκθεση για την ανταγωνιστικότητα του τουρισμού 2017 για να καταταχθεί στην 98η θέση μεταξύ 136 παγκόσμιων οικονομιών με την Ελλάδα στην 24η θέση.

Βέβαια, για την ώρα, όπως πολλές χώρες, απέχει αρκετά από την έννοια του βιώσιμου τουρισμού αφού η ανεξέλεγκτη δόμηση απειλεί το περιβάλλον. Λανσάρεται όμως ως ένας οικονομικός προορισμός με ωραίες παραλίες και γιατί όχι, ως μια «νέα Ελλάδα».

Ο οδικός άξονας Μαυροβούνιο-Κροατία-Αλβανία-Ελλάδα εξάλλου, ευνοεί την Αλβανία καθώς οι ταξιδιώτες από διάφορες χώρες διανυκτερεύουν για αρκετές ημέρες και καταναλώνουν. Η Αλβανία, ίσως είναι μια χώρα που αναζητά την ταυτότητά της, δείχνει ωστόσο, αποφασισμένη να διεκδικήσει μερίδιο από τον Ευρωπαϊκό τουρισμό και κατ’ επέκταση και από την Ελλάδα κι όπως όλα δείχνουν, εξελίσσεται σε δυνατό παίκτη και ποιος ξέρει, ίσως και ως μέλος της Ε.Ε. κάποια στιγμή.

*Η Θάλεια Θεοδωρίδη είναι επικοινωνιολόγος Μ.Α.

thalia.theodoridi@gmail.com