Η ιστορία της παλαιάς επισκοπής Γηρομερίου Φιλιατών και οι επίσκοποί της

Τελευταία επισκοπή στη Θεσπρωτία ήταν του Γηρομερίου. 

Ο Πατριάρχης Νεόφυος την έκανε έδρα επισκοπής το Μάιο του 1800 και τη συναρίθμησε μεταξύ των επισκοπών της μητρόπολης Ιωαννίνων και όρισε ο επίσκοπός της να χειροτονείται από το Μητροπολίτη Ιωαννίνων. 

Τον Ιούνιο του 1803 ο Πατριάρχης Καλλίνικος Δ΄, την προσάρτησε στην επισκοπή Παραμυθιάς, αλλά υπαγόταν εκκλησιαστικά στη μητρόπολη Ιωαννίνων. 

Τον Αύγουστο του 1809 ο Πατριάρχης Ιερεμίας Δ΄ απέσπασε την επισκοπή Γηρομερίου και την έκανε πατριαρχική εξαρχία. 

Τον Ιανουάριο του 1821 ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ εξέλεξε αρχιερέα γι' αυτή, τον ιερομόναχο Αγαθάγγελο, ο οποίος δεν αξιώθηκε να φθάσει στην έδρα του, γιατί απαγχονίστηκε στα Γιάννινα. 

Το 1826 ο Πατριάρχης Ιωακείμ Β΄ προσάρτησε την εξαρχία Γηρομερίου στην επισκοπή Παραμυθιάς. 

Το 1867 αποσπάσθηκε και πάλι η εξαρχία Γηρομερίου από την επισκοπή Παραμυθιάς, στη δεύτερη Πατριαρχία Γρηγορίου του ΣΤ΄, ενώ τον Ιούνιο του 1895, επί Πατριαρχίας Ανθίμου Ζ΄ προσαρτήθηκε οριστικά στη μητρόπολη Παραμυθιάς. 

Επίσκοποι Γηρομερίου αναφέρονται οι: 

Σεραφείμ (1544), Χρύσανθος (16201645), Παρθένιος (1665-1685), Παρθένιος (1757-1885), Παΐσιος (1758), Βενέδικτος (1802), Σαμουήλ(1800-1803), Χρύσανθος Κουφάλας (1803-1805), Προκόπιος ο Βυζάντιος (1808) και Αγαθάγελος ο Βυζάντιος (1821). 

ΚΑΤΟΨΗ