Όταν το «πρωτάκι» δεν είναι έτοιμο για τη φοίτηση στο Δημοτικό - Του Βασίλη Γούση

Μας μιλάει ο εργοθεραπευτής Γούσης Βασίλης, επιστημονικός συνεργάτης Κιβωτού Εξέλιξης.

Είναι όλα τα παιδιά έτοιμα να πάνε στο Δημοτικό;
Η μετάβαση στην Πρώτη Δημοτικού δεν είναι εγγυημένη για όλα τα παιδιά. Μέσα από αξιολογητικά test, εφόσον προκύψουν ενδείξεις από τη διαδικασία ανίχνευσης της «σχολικής ετοιμότητας», ορισμένα εξάχρονα θα χρειαστεί να επαναλάβουν την τάξη. Πολλοί γονείς φυσικά αντιδρούν. Κάποιοι άλλοι αντιμετωπίζουν την επαναφοίτηση ως μια ευκαιρία να θεμελιώσουν καλύτερο σχολικό μέλλον για το παιδί τους. Ο σκοπός της επανάληψης είναι η <<ωρίμανση>> του κάθε παιδιού μαθησιακά.

Ποια ανιχνευτικά test χρησιμοποιείτε για να κάνετε αυτόν τον έλεγχο;
Υπάρχουν πάρα πολλά test τα οποία βάση της εικόνας του κάθε παιδιού θα χρησιμοποιηθούν. Άλλωστε η απόφαση για την επαναφοίτηση ενός παιδιού είναι και απόφαση της διεπιστημονικής ομάδας.

Ένας εργοθεραπευτής τι μπορεί να δει και αξιολογήσει και να τον προβληματίσει ώστε να προτείνει παραμονή;
Αν υπάρχουν αρκετά από τα παρακάτω σε συνδυασμό ή παράλληλα και με άλλες δυσκολίες, όπως γλωσσικά θέματα σίγουρα πρέπει να διερευνηθούν με λεπτομέρεια. Αυτά μπορεί να είναι:

• Το παιδί δυσκολεύεται να αποφασίσει με ποιο χέρι να γράψει;
• Πιάνει το μολύβι με μη λειτουργικό τρόπο;
• Δυσκολεύεται να διατηρήσει καλή στάση σώματος σε καθιστή θέση για αρκετή ώρα;
• Σκύβει πολύ κοντά στο τραπέζι ενώ γράφει/ζωγραφίζει;
• Τοποθετεί το χαρτί σε λάθος θέση ενώ γράφει;
• Σηκώνει τον καρπό του στον αέρα ενώ γράφει
• Ασκεί υπερβολική πίεση έσω του μολυβιού στο χαρτί;
• Ασκεί πολύ μικρή πίεση στο χαρτί (γράφει πολύ απαλά);
• Κουράζεται πολύ εύκολα όταν γράφει;
• Αποφεύγει δραστηριότητες γραφής/ζωγραφικής;
• Δυσκολεύεται να σχηματίσει σχήματα ή γράμματα;
• Παράγει γράμματα ή αριθμούς καθρεπτικά (πχ 3 αντί για ε);
• Ξεκινά να γράφει από τη δεξιά μεριά της σελίδας;
• Δυσκολεύεται να γράψει σε ευθεία γραμμή (γράμματα “κατηφορίζουν” ή “ανηφορίζουν”);
• Αφήνει πολύ μικρά ή καθόλου κενά ανάμεσα στις λέξεις;
• Τα γράμματα στις λέξεις/στα κείμενα είναι δυσανάλογα, ως προς το μέγεθός τους;
• Τα σχήματα ή γράμματα δεν είναι ολοκληρωμένα (λείπει κάποιο μέρος τους);
• Γράφει σχήματα ή γράμματα με ανάποδη φορά γραφής (από κάτω προς τα πάνω, από δεξιά προς αριστερά);
• Γράφει με πολύ αργό ρυθμό;

Γιατί όλο και περισσότερα παιδιά έχουν δυσκολίες στο γράψιμο;
Καταρχήν να αναφέρουμε ότι οι Εργοθεραπευτές είναι αυτοί όπου αξιολογούν το επίπεδο γραφικής απόδοσης του παιδιού και κρίνουν εάν αυτό θα το δυσκολέψει αργότερα στο Σχολείο και τη μαθησιακή του απόδοση. Η αντιμετώπιση λοιπόν της δυσγραφίας γίνεται από τον Εργοθεραπευτή. Με εξειδικευμένα test όπως το Visual Motor Intergration Test (VMI), το γραφικό μέρος του Miller (MAP), το τεστ οπτικοκινητικού συντονισμού και λεπτής κινητικότητας του Bruiniks Oseretsky Tesr of Motor Proficiency, το τεστ οπτικοκινητικού συντονισμού του Lowenstein O.T. Cognitive Assessment, το Write from the start κλπ, αξιολογείται η ικανότητα του παιδιού σε όλους τους παραπάνω τομείς που αναφέρθηκαν και οργανώνεται το εξατομικευμένο πρόγραμμα της εκπαίδευσης στη γραφή. Τα περισσότερα παιδιά πλέον δυσκολεύονται στο τομέα της γραφής, γιατί δεν έχουν εξασκήσει το κινητικό τους κομμάτι, δεν παίζουν τόσο πολύ και αναλώνονται σε παιχνίδια όπως το tablet.

Πότε πρέπει να γίνεται ο έλεγχος της γραφής;
Οι καλύτερες ηλικίες για να γίνει αυτό βρίσκονται μεταξύ των 4 ετών (εδώ παίζει σημαντικό ρόλο η διάγνωση των δυσκολιών από την Νηπιαγωγό) και φτάνει μέχρι και τη Γ΄ Δημοτικού.  Μετά από την ηλικία των 8-9 ετών, συνήθως είναι δύσκολη η ουσιαστική διόρθωση της δυσγραφίας και μιλάμε απλά για βελτίωση της. Το πρόγραμμα αντιμετώπισης της δυσγραφίας γίνεται μέσα από εξειδικευμένες ασκήσεις και προχωρούν φυσικά στην παροχή οδηγιών για τη συνέχιση του προγράμματος στο σπίτι και το Νηπιαγωγείο ή Σχολείο αντίστοιχα. Η διάρκεια του προγράμματος ποικίλλει ανάλογα με τις δυσκολίες του παιδιού, από 4 μήνες το ελάχιστο σε παιδί με ήπιες δυσκολίες, έως 2 χρόνια το ανώτερο σε παιδιά με πολύ σοβαρές δυσκολίες.Σε κάθε παιδί με γραφοκινητικά προβλήματα απαιτείται έλεγχος της όρασης και οπτικών δεξιοτήτων.  

Ποιούς τομείς θα ελέγξει ένας εργοθεραπευτής;

• Συνεργασία
• Συγκέντρωση και οργάνωση
• Αδρή και λεπτή κινητικότητα
• Πραξιακός μηχανισμός του
• Μνήμη
• Αυτοεξυπηρέτηση
• Γραφοφωνολογία
• Προσανατολισμός
• Οπτικές δεξιότητες

Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η μαθησιακή επάρκεια είναι διαφορετικό πράγμα από την σχολική ετοιμότητα. Εμάς στους θεραπευτές μας νοιάζει να δούμε κατά πόσο ένα παιδί να μάθει και όχι κατά πόσο μπορεί να βγάλει ύλη η οποία αφορά το σχολείο και μόνο. Άλλωστε η γνώση γίνεται σε διάφορα περιβάλλοντα και όχι μόνο στο σχολείο