Ιστορικές καταγραφές για την απελευθέρωση της Θεσπρωτίας το 1913

Στο πανελλήνιο σίγουρα κάνει περισσότερη εντύπωση η απελευθέρωση των Ιωαννίνων στις 21 Φεβρουαρίου 2013 και πιθανόν να πιστεύεται ότι την ίδια μέρα απελευθερώθηκε αυτόματα και η υπόλοιπη Ήπειρος, μαζί και η Θεσπρωτία. 

Αυτό όμως δεν ισχύει. 

Στις 23 Φεβρουαρίου απελευθερώνεται η Παραμυθιά. 

Και στις 26 Φεβρουαρίου 1913, ο ελληνικός στρατός έφτασε και στους Φιλιάτες. 

Όσο για την Ηγουμενίτσα, που σήμερα είναι η πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας, τότε ήταν ένα μικρό χωριό, και δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία ποια ακριβώς μέρα του Φεβρουαρίου του 1913 ελευθερώθηκε. 

Ούτε και στο Ηρώο της πόλης αναφέρεται κάτι σχετικό. 

Αναφέρεται στην ιστοριογραφία: 

"Μέχρι την απελευθέρωση της Θεσπρωτίας (1913), η Ηγουμενίτσα ήταν ένα μικρό χωριό, που στην απογραφή, η οποία έγινε εκείνη τη χρονιά, αριθμούσε 292 κατοίκους και έφερε το όνομα Γράβα. Υπήχθη στην Υποδιοίκηση "Φιλιατών και Γουμενίτσης" του νομού Ιωαννίνων".

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ 

Τη νύχτα της 21ης Φεβρουαρίου ο τουρκικός στρατός υποχωρεί από τη Σκάλα, την Παραμυθιά και τα σημεία του κάμπου, που κατείχε και διαφεύγει προς την Αλβανία. Την επομένη 22‐2‐13, σύμφωνα με την ιστορική έρευνα του καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Παναγιώτη Τσαμάτου, αντιπροσωπεία Παραμυθιωτών, με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Παραμυθιάς, τον Δήμαρχο, μέλη του δημοτικού συμβουλίου και άλλους Μουσουλμάνους Προκρίτους, πηγαίνει στο Φανάρι να δηλώσει υποταγή στον συνταγματάρχη Ηπίτη, διοικητή ταξιαρχίας του ελληνικού στρατού. 

Ο Ηπίτης, με τηλεγράφημά του, την ίδια μέρα, στον διάδοχο Κωνσταντίνο, σημειώνει: 

«Αξιωματικοί υπαξιωματικοί και στρατιώται συγχαίρουν δαφνοστεφή διάδοχον δι άλωσιν Ιωαννίνων, την Σήμερον 10 π.μ. αφίχθη ενταύθα Μητροπολίτης Παραμυθιάς μετά Δημάρχου δημοτικών συμβούλων και προκρίτων Οθωμανών δηλώσαντες υποταγήν. Αύριον πρωΐαν θα βαδίσω ίνα εισέλθω εις Παραμυθίαν. Διέταξα τα τα τμήματα Τρυπογιώργου, Τζούρα και Ταβουλαρίδου μετά υπολοχαγού Πάναρου ίνα βαδίσουν εις Σκάλαν Παραμυθίας οπόθεν θα αναμείνωσιν την άφιξίν μου εις Παραμυθιάν ίνα εισέλθωσιν εις την πόλιν.». 

Στις 23‐2‐13 η Παραμυθιά υποδέχτηκε με κωδωνοκρουσίες, επευφημίες και ζητωγραυγές τον Ηπίτη, που μπαίνει από τη νότια είσοδο ελευθερωτής στη μικρή πολιτεία. 

Ταυτόχρονα, εισέρχονται από τη βόρεια είσοδο, από την πολύπαθη Σκάλα, τα τμήματα των αξιωματικών Τρυπογιώργου, Τζούρα και Ταβουλαρίδου και Πάναρου. Μαζί και τα ανταρτικά τμήματα. 

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΦΙΛΙΑΤΩΝ 

Τα γεγονότα εκείνων των ημερών διέσωσε με ιστορικό σημείωμα, γραμμένο το 1915, ο Ξεχωρίτης Μηνάς Μπάλλος. 

Το σημείωμα αυτό το φύλαξε σαν κόρη οφθαλμού ο γιος του Χρήστος και το δημοσίευσε στην εφημερίδα "τα ΝΕΑ των Φιλιατών". 

Μεταξύ άλλων υπογραμμίζει:

"Μαζεύτηκαν στου Τζούμα 50 άντρες ένοπλοι και ανέβηκαν στο βουνό της Σίδερης να προϋπαντήσουν τον Ελληνικό στρατό. Την επόμενη μέρα ξεκάμπισε κάτω από το Παλιωχώρι που πέρασε από ένα ξυλογέφυρο στον Καλαμά, το τάγμα με διοικητή το Γεώργιο Μαυρογιώργο. Αφού έγινε η εδαφική αναγνώριση γύρω από το Φιλιάτι αλλά και το ποτάμι γεμάτο και ερμηνεύοντας το χάρτη εντοπίσθηκε στο Καλπάκι η πέτρινη γέφυρα (η υπάρχων και σήμερα). Επίσης και η άλλη γέφυρα στο Φιλιατιώτικο κάμπο (που ανατινάχθηκε το 1944). Η καμπάνα της Αγίας Τριάδας χτυπούσε χαρμόσυνα ενώ μια άλλη σάλπιγγα ηχούσε στο δεσπόζων ύψωμα της Γκόντριζας, συνθηματικά ότι ο στόχος κατελήφθη. Πέντε στρατιώτες ήρθαν στο διοικητή και ανέφεραν ότι ένας λόχος παρελαύνει μέσα στο Φιλιάτι. Ο δρόμος γεμάτος χριστιανούς κι τούρκοι γονατιστοί. Και ένας προηγείται με ένα ντεσκερέ στο χέρι". 

ΚΑΤΟΨΗ