Ιστορίες από το παρελθόν της Θεσπρωτίας και της Ηπείρου του 1920

Η Ηγουμενίτσα στις αρχές του περασμένου αιώνα

Οι δημοσιευόμενες «ειδήσεις» του παρελθόντος έχουν αλιευθή από την «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» των Ιωαννίνων, την οποία εξέδιδε ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Χρήστος Χριστοβασίλης (1861-1937).
Όλες αφορούν την δεκαετία του 1920 και είναι ηπειρωτικού ενδιαφέροντος, αναφερόμενες σε ληστές και ληστείες, εκτοπίσεις και δραπετεύσεις ληστών, αρραβώνες και γάμους, θανάτους και μνημόσυνα, δασκάλους των χωριών της Μουργκάνας, Τσάμηδες των Φιλιατών αλλά και Ηπειρώτες της διασποράς.
Έτσι παρελαύνει ο διαβόητος αλβανοτσάμης ληστής Νταούτ Χότζας, ο οποίος εφονεύθη το 1940 από αντίπαλη συμμορία στην Αλβανία και τον οποίον η Ιταλική προπαγάνδα ενεφάνιζε ως «μεγάλο πατριώτη», ενώ ήταν ένας κοινός ληστής επικηρυγμένος και καταζητούμενος 20 χρόνια!
Ο αναφερόμενος στην «είδηση» της 12.2.1925 Μάρκος Γκόγκας ήταν και αυτός περιβόητος ληστής και δρούσε στη μεθόριο Ελλάδος και Αλβανίας. Εφονεύθη στο χωριό Λίμποβο των Φιλιατών, από μελισσοκόμο Λιμποβίτη, όταν προσπαθούσε να του κλέψει κυψέλες μελισσών. Το περιστατικό αποθανατίστηκε από τη λαϊκή μούσα της εποχής. Το θυμάται ο αειθαλής Τσαμαντιώτης Γιάννης Γκανάς, ο οποίος διανύει την 9η δεκαετία της ζωής και διακρίνεται για την πνευματική του ευρωστία. 
Το παραθέτω:
- Θειάκω πήγε στο Καρόκι,
για να φέρη καλαμπόκι
και της λέει άλλη θειάκω,
μην είδες πουθενά τον Μάρκο.
Πάει στο Λίμποβο για μέλι
και τον έφαγε μελίσσι
και θ’ αργήση να γυρίση…
Ακόμα μια από τις επιμελείς μαθήτριες του Δημ. Σχολείου Πόβλας, εις την οποίαν διενεμήθη το βιβλίο του Τσαμαντιώτη λόγιου Ν. Νίτσου (1865-1940) ήταν η Αλεξάνδρα Ζήκου, μετέπειτα σύζυγος του αείμνηστου δάσκαλου Σπυρ. Τσαντίνη, από το χωριό μου Λειά και μητέρα του φιλόλογου Κώστα Τσαντίνη.
Αλλά ας παραθέσουμε τις «ειδήσεις» της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, που βρίσκεται στην Σιναία Εθνική Βιβλιοθήκη της Αθήνας.

Οι ειδήσεις

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 23-12-1923. ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΒΡΥΣΗ ΤΟΥ ΦΙΛΟΥ ΜΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΝΙΤΣΟΥ ΣΤΟΥ ΤΣΑΜΑΝΤΑ.
- Κρύο νερό, χωνευτικό, αστείρευτο, καθάριο
Η βρύση αυτή αδιάκοπα προσφέρει στον καθένα…
Ο Νίτσος ο Νικόλαος την έφκιασε για σχώριο
Του ξακουστού κι ενάρετου πατρός του Παπά Σταύρου,
όπου γεννήθηκε εδώ και πέθανε στην Προύσα,
Πίνετε και σχωράτε τον σ’ αιώνες των αιώνων.
Τσαμαντά 9.9.1923
Χ. ΧΡΙΣΤΟΒΑΣΙΛΗΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 21-2-1924. Την 19ην τρέχοντος κατεδικάσθη εις εκτοπισμόν εν Κρήτη επί υποθάλψει της ληστοσυμμορίας των Ρετζαίων ο εκ. Μελισσουργών των Τζουμέρκων ορμόμενος… Κωνστ. Μπανιάς.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 3-4-1924. Βλεδυρά συκοφαντία εξυφάνθη κατά των εν Φιλιάταις Μεχμέτ Εφένδη Ζεκυριά, μουφτή Φιλιατών, ως δήθεν ταγματάρχου του τουρκικού Στρατού, Μουσά Ντέμη, Χακκή Μουσά και Χουσεΐν Ντέμη Αμπάζη, εκ των μάλλον ευυπολήπτων και φιλονόμων κατοίκων των Φιλιατών ως τροφοδοτούντων αλβανικάς συμμορίας. […] Είναι ανάγκη η έντιμος ελληνική κοινωνία των Φιλιατών να εξεγερθή σύσσωμος κατά των αχρειεστάτων αυτών σκευωριών. […]

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 5-6-1924. Αφίχθη εκ Τσαμαντά των Φιλιατών όπου ευεργετικώς εξασκεί μετά του αδελφού του την Ιατρικήν, ο διακεκριμένος Ασκληπιάδης κ. Παναγ. Ζωΐδης, εκ Δολού του Πωγωνίου, […]

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 2-2-1925. Ηγγέλθη εξ Αθηνών ο αυτόθι επισυμβάς θάνατος του Ιωαννίτου Δημητρίου Αραβαντινού, μηχανικού τελευταίου υιού του πρώτου ιστορικού της Ηπείρου Παν. Αραβαντινού. […]

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 12-2-1925. Γράφουσιν ημίν εκ Λειά υπό χρονολογίαν 3 Φεβρ. 1925.
Ολίγον χρονικόν διάστημα διέρρευσεν, αφ’ ής διευθύνει τον ενταύθα Αστυν. Σταθμόν ο ανθυπασπιστής της Χωροφυλακής κ. Αναστ. Μπογδάνος, Κερκυραίος, […]
Περί τα μέσα του παρελθόντος Νοεμβρίου διεπράχθη ληστεία εις βάρος δύο νέων Βορειοηπειρωτών, επανερχομένων εκ της Παλ. Ελλάδος εις το γενέθλιον χωρίον των. Εληστεύθησαν ούτοι εν τη θέσει «Ασπροκκλησιάς»… ολίγον πέραν του χωρίου Λιδίζδας και διαπράξαντες την ληστείαν ταύτην είχον παραμείνει άγνωστοι. Ο κ. Αναστ. Μπογδάνος… κατόρθωσε να εύρη το νήμα,… την εν λόγω ληστείαν διέπραξαν ο Βορειοηπειρώτης Μάρκος Γκόγκας και ο εκ Λιδίζδας Γεώργ. Ντάρντας. Τούτους συνέλαβε χθες ο κ. ανθυπασπιστής, βοηθούμενος υπό του Τσαμαντιώτου Χωροφύλακος Πέτρου Κοτσώνη, […]

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 5-2-1925. Εκ Φιλιατών 29 Ιανουαρίου 1925. Προ ημερών ο ενταύθα επί της καταδιώξεως υπενωματάρχης Χρήστος Πούλιος και ο εκ Β. Ηπείρου Θεόδωρος Τσαμαντός, όστις διατελεί από του έτους 1917 διοικητής αποσπάσματος καταδιώξεως, πληροφορηθέντες ότι ο εκ του σωφρονηστηρίου Κερκύρας δραπετεύσας… ληστοφυγόδικος Σταύρος Ρίζος εκ Γαρδικίου Φιλιατών όστις μετά του επικεκηρυγμένου ληστάρχου Ακήφ Αράπη διέπραξε πλείστας ληστείας και φόνους, εκρύπτετο εν Αθήναις,… κατόρθωσαν να συλλάβωσιν αυτόν… Οι ανωτέρω προ της συλλήψεως τούτου συνέλαβον και τον (Μαλήκ Σαΐν) Μούτσον εκ Κότσικας οπαδόν του περιβοήτου ληστού Νταούτ Χότζα του τρομοκρατήσαντος προ έτους τας επαρχίας Φιλιατών και Παραμυθίας […]

-Ανεχώρησαν οι προ εβδομάδος και πλέον ευρισκόμενοι ενταύθα πρόκριτοι κ.κ. Χρήστος Παπαϊωάννου εις Τσαμαντά και Σταύρος Γκόρτσος εις Μπαμπούρι.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 19-2-1925. Ο Πέτρος Γκώρος από τον Γολά των Φιλιατών τέως ενωματάρχης… δικασθείς… υπό του Στρατοδικείου, διά την ληστείαν την οποίαν διέπραξε πέρυσιν εις το Μάζι Παραμυθίας… κατεδικάσθη εις ισόβια δεσμά […]

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 19-3-1925. Εν Ραβενή τη 14.3.1925. Την 8ην τρέχοντος ετελέσθη ενταύθα πάνδημον μνημόσυνον υπέρ των πεσόντων εν πολέμω. Κατά την τελετήν παρέστη το Κ.Σ. μετά του προέδρου του Ιωάννη Τζώρτζη, ο δημοδιδάσκαλος Χαρ. Τσίλης… και άπαντες οι κάτοικοι του χωριού. […]

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 1-6-1925. Τηλεγραφικώς ηγγέλθησαν εκ Μπουένος Άϋρες οι εκλεκτοί γάμοι του υιού του κ. Γ. Λάππα, κ. Βασ. Λάππα, μηχανικού σπουδάσαντος εν Παρισίοις, μετά της πολυεκατομμυριούχου και ωραιοτάτης δίδος Νέλλης Αλκ. Λάππα. […]

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 15-6-1925. Κεράσοβο Κονίτσης 5.6.1925 – Αφίκετο την 1ην τρέχοντος μηνός εις το χωρίον μας ο Γερμανός περιηγητής Γκολφ και έτυχεν όλων των δυνατών περιποιήσεών μας. Την επαύριον ανεχώρησεν διά Σαμαρίναν της Μακεδονίας… Εις την Σαμαρίναν θα μείνη δύο μήνας.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 18-6-1925. Απεβίωσεν εις το Μπαμπούρι ο άλλοτε Πρόεδρος της Κοινότητος ταύτης Νικολ. Καίσαρης,… Συλλυπούμεθα εγκαρδίως τον υιόν του κ. Ιω. Καίσαρη.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 29-6-1925. Αφίκετο εξ Άδεν της Αφρικής ο μεγαλοεπιχειρηματίας κ. Β. Παπαδόπουλος εκ Τσαραπλανών του Πωγωνίου, ιδιοκτήτης του ανεγειρομένου μεγάλου Ξενοδοχείου στην πόλη μας.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 15-6-1925. Μετ’ ευχαριστήσεως αναγγέλομεν τους επιτυχείς αρραβώνας της δίδος Χαρικλείας Σωτ. Μικρούλη εκ Φιλιατών μετά του καλλίστου νέου Γεωργίου Τσώνη εκ Μπαμπουρίου. […]

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 7-4-1927. Την παρελθούσαν Κυριακήν η Κοινότης μας (Τσαμαντάς) ετέλεσε το καθιερωμένον ετήσιον μνημόσυνον υπέρ της μακαρίας ψυχής του Ευεργέτου της αοιδίμου Μητροπολίτου Νικοπόλεως και Πρεβέζης (πρώην Προύσσης) Ναθαναήλ του Παπανίκα. Ο διευθυντής της Σχολής μας κ. Αθαν. Πορτάλης… εξύμνησε τας αρετάς του μακαρίτου, […]
Νικόλαος Νίτσος

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 18-4-1927. Δεν ημπορούμεν παρά και δημοσία να ευχαριστήσωμεν τον φιλοπρόοδον διευθυντή του Σχολείου μας κον Αθανάσιον Παπαμιχαήλ, διά την άοκνον και δραστήριον ενδοσχολικήν και εξωσχολικήν δράσιν του υπέρ της προόδου και εκπολιτισμού της Κοινότητός μας. Ιδιαίτερα δε διότι μας κοσμεί την εκκλησίαν μας ως καλός Βυζαντινός ψάλτης και ως κήρυξ ενίοτε του θείου λόγου.
Βαβούριον τη 14.4.1927
Ο Πρόεδρος της Κοινότητος
Δημ. Τζοβάρας

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 27-6-1927. Ο εν ταις Η.Π.Α. ευδοκίμως εργαζόμενος κ. Θεόδωρος Σ. Παπανίκας εκ Πόβλας Φιλιατών δι’ εντολής του αγοράσας διένειμε διά του διδασκάλου της γενετείρας τριάκοντα βιβλία του εκλεκτού συνεργάτου μας κ. Ν. Νίτσου «Μονογραφία περί της εν Ηπείρου Κώμης του Τσαμαντά», εις τους επιμελεστέρους μαθητάς και μαθητρίας εις μνήμην του αοιδήμου Μητροπολίτου Πρεβέζης και πρώην Προύσσης Ναθαναήλ. […]

Αντώνης Βενέτης

Για την εφημερίδα ΤΙΤΑΝΗ