ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ: ΓΙΑΤΡΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΣ - Του Χρήστου Ευαγγέλου

ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ: ΓΙΑΤΡΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΣ - Του Χρήστου Ευαγγέλου

Πήγαινα να πάρω ψωμί . 

Περασμένες δέκα. 

Ξυπνώ αργά , αφού έχω διαβάσματα και γραψίματα ! 

Αυτές οι δουλειές γίνονται νύχτα. Αργά τη νύχτα. 

Αλλά …ξέφυγα. 

Το αγροτικό ιατρείο στεγάζεται στο κτίριο του δημαρχείου Πλαταριάς, που είναι κοντά στο σπίτι μου. 

Προχωρούσα ,λοιπόν, και έβλεπα πως από …όλες τις πλευρές ερχόταν ..συνάδελφοι του ΚΑΠΗ με κατεύθυνση το κτίριο του Δημαρχείο. 

Ξαφνιάστηκα για λίγο και μετά από μερικά βήματα θυμήθηκα ότι είχε …αγροτικό γιατρό σήμερα. 

Πήγαιναν για μέτρημα της πίεσης , του ζαχάρου , να γράψουν φάρμακα. 

Τους απομένει η συντήρηση ! 

Με αυτές τις σκέψεις συνέχισα το βηματισμό μου για το φούρνο. 

Πήρα το ψωμί και γυρίζοντας μου «μπήκε η ιδέα» να γράψω για τα γιατροσόφια που χρησιμοποιούσαμε στα παιδικά μου χρόνια. 

Εκεί μέχρι το 1960 μέχρι που ήλθε για πρώτη φορά … ο πρώτος γιατρός Κωνσταντίνος Τζουβαλόπουλος . 

Φθάνοντας σπίτι αυτό έκανα. 

Έγραψα για τα γιατροσόφια !

1. Μώλωπες του σώματος : 

Χρησιμοποιούσαμε ωμά στουμπιστά κρεμμύδια, τα οποία τοποθετούσαν και έδεναν στο χτυπημένο μέρος. Σε άλλα μέρη βάζουν και κομμάτια καρπού βρώσιμης ελιάς . Οι παλαιότεροι μου έλεγαν ,ότι μερικές φορές έκαναν και αφαίμαξη με βδέλλες , για να πάρουν το « παλιό , το σκοτωμένο αίμα» , όπως λέγαμε τον μώλωπα.

2. Αποστήματα : 

Για να σπάσει και να βγει το πύον χρησιμοποιούσαμε ψημένο κρεμμύδι και λίγη ζάχαρη [;] και λάδι, τα οποία έδεναν πάνω στο απόστημα . Άλλος τρόπος ήταν η τοποθέτηση βρασμένων φύλλων μολόχας.

3. Κοψίματα : 

Τοποθετούσαμε πάνω στην πληγή ξερή κοπριά από χοντρά ζώα [ άλογο ή βόδια] ή ξερό καπνό τσιγάρου ή το κατουρούσαμε . Σε άλλα μέρη έβαζαν ξύσματα από πέτσινη ζώνη.

4. Κρυολογήματα χωρίς βήχα συνοδευόμενα από πόνους : 

Όταν πονούσαν σε κάποιο σημείο του σώματος, πλάτη, κοιλιά και νόμιζαν ότι είναι απλό κρύωμα ,τοποθετούσαν ζεστά επιθέματα από πίτουρα ή κεραμίδι .

4.1. Συγκεκριμένα ζέσταιναν αρκετά τα πίτουρα στη φωτιά μέσα σε δοχεία . Τα έριχναν σε σακούλα από χοντρό ύφασμα ,που έραβαν πρόχειρα, και την τοποθετούσαν στο σημείο που πονούσε ο άρρωστος.

4.2.Το κεραμίδι το έβραζαν μέχρι να κοχλάσει το νερό ή το έκαιγαν στη φωτιά και μετά το τύλιγαν σε ένα ύφασμα και το τοποθετούσαν στο σημείο του πόνου.

4.3 Σε άλλα μέρη χρησιμοποιούσαν στάχτη με απομεινάρια κάρβουνων. Τα κάρβουνα ήταν μαζεμένα στο κάτω μέρος και τα σκέπαζαν με τη στάχτη. Αρχικά τοποθετούσαν σε ένα δοχείο και την έσβηναν με νερό. Το περιεχόμενο αμέσως το τύλιγαν με ένα χοντρό ύφασμα και το τοποθετούσαν με το μέρος που ήταν τα κάρβουνα , πάνω στο κορμί του ανθρώπου ή στο μέρος που πονούσε.

Με αυτά τα επιθέματα υπήρχε κίνδυνος να μην είναι κρυολόγημα αλλά φλεγμονή σκωληκοειδίτιδας και στην περίπτωση αυτή τα ζεστά επιθέματα δημιουργούσαν περιτονίτιδα και οι άνθρωποι μέσα σε 2-3 μέρες έχαναν τη ζωή τους.

5. Κρυολογήματα συνοδευόμενα από βήχα , βαριά κρυολογήματα .

Στις περιπτώσεις αυτές ρίχναμε κούπες [ποτήρια] , «βεντούζες» όπως τις λέγαμε . Ανάλογα με το …βαθμό του κρυώματος ρίχναμε μόνο βεντούζες [ αλλού τις λένε « κούφιες»] ή σε γερό …« πούντιασμα» ρίχναμε «κοφτές» , όπου χρησιμοποιούσαμε και …ξυραφάκι.

5.1. Βεντούζες χωρίς χρήση ξυραφιού.

Τις έριχναν στην πλάτη του αρρώστου , από το σβέρκο μέχρι τη μέση και κάποτε μπροστά στο στήθος. Για να «πιάσουν» δηλαδή να κολλήσουν στο σώμα οι κούπες κάναμε το εξής : Τυλίγαμε ένα κέρμα με ύφασμα , το δέναμε και κόβαμε το πανί που περίσσευε. Το λαδώναμε και το ανάβαμε. Ήταν ένα πρόχειρο και απλό φυτίλι. Έτσι αναμμένο το τοποθετούμε στο σημείο που θέλαμε να « ρίξουμε» την κούπα. Στριφογυρίζαμε από πάνω την κούπα κοντά στο αναμμένο πανί ,ώστε να ζεσταθεί ο αέρας που είχε μέσα και κατόπιν πατούσαμε το ποτήρι με ελαφρό στρίψιμο για να μείνει στο κορμί και να αρχίζει να ανεβαίνει η σάρκα. Το αφήναμε μέχρι να κοκκινίσει το δέρμα και το αφαιρούσαμε.

5.2. Βεντούζες με χρήση ξυραφιού.

Στις περιπτώσεις που το κρύωμα ήταν δυνατό, « μεγάλο κρυολόγημα», κάναμε «κοφτές βεντούζες ». Και στην περίπτωση αυτή έκαναν πρώτα μερικές απλές [κούφιες] για να « ανάψει » το σώμα και ύστερα ακολουθούσαν οι κοφτές. Γινόταν με τον ίδιο τρόπο , όπως οι απλές [ κούφιες] , με τη διαφορά ότι πριν τοποθετήσουν το φυτίλι στο σώμα , έκαναν με το ξυραφάκι 5-6 κοψιές στο μέρος αυτό και μετά έβαζαν την κούπα [ βεντούζα ] . Σε λίγο μέσα στο κενό της κούπας , άρχιζε να ανεβαίνει το αίμα από τις κοψιές του ξυραφιού. Όταν το αίμα μέσα στις κούπες ανέβαινε 2-4 πόντους , τότε τις έβγαζαν διαδοχικά , αρχίζοντας από την πρώτη . Χρησιμοποιώντας για σφουγγάρι διάφορα πανιά , μάζευαν το αίμα . Σκούπιζαν το έπειτα το σώμα και έκαναν εντριβή με το λάδι.

5.3. Χρήση μείγματος λιναρόσπορου - ασπράδια αυγού και λαδιού

Δεν ξέρω αν τον τρόπο αυτό το χρησιμοποιούσαν στην περιοχή μας. Ωστόσο τον γράφω : Το μίγμα τα ανακατεύουν, τα « δουλεύουν» καλά και δημιουργείται ένας πολτός . Τον απλώνουν σε ένα πανάκι. Το ζεσταίνουν λίγο πάνω από τη φωτιά και μετά το κολλούσαν στο κρυολογημένο μέρος του σώματος [ κορμί, στήθος, μέση] Στην αρχή καίει και ο άρρωστος με δυσκολία το άντεχε στις πρώτες 3-4 ώρες. Μετά ένιωθε ανακούφιση. Το ξεκολλούσαν μετά από 2-3 μέρες.

Σημείωση : Στους ηλικιωμένους, άτομα τρίτης ηλικίας ή « νέους περασμένης ηλικίας», όπως συνηθίζω να λέω, αλλά και σε άτομα που είχαν άλλες ασθένειες και …« κρύωναν» τους έκαναν απλά εντριβές με « σπίρτο» [ οινόπνευμα] , αλλά που να βρεθεί …τότε ! Αν δεν είχαν χρησιμοποιούσαν …πετρέλαιο …αν είχαμε και από αυτό και σίγουρα με λάδι που είχαμε άφθονο !

6. Λειχήνες

Χρησιμοποιούσαμε το λειχηνόχορτο. Μοιάζει με άγριο ραδίκι . Μου το είχε δείξει ο αδελφός του πατέρα μου, ο Μπάρμπα Θανάσης , όταν πήγαινα μαζί του στα γελάδια που βοσκούσε. Στις διακοπές του Πάσχα ήμουν κοντά του. Έλεγε ιστορίες από την Μ. Ασία όπου είχε πιαστεί αιχμάλωτος . Η ρίζα του έχει την απόχρωση της ρίζας του καρότου… του οποίου τότε δεν ξέραμε την ύπαρξη ή πιο σωστά στον κάμπο είχε άγριο καρότο και δεν τρώγαμε τις ρίζες τους ! Κόβαμε λίγο από τη ρίζα και τρίβαμε το σημείο που είχαμε τη λειχήνα μέχρι να βγει το υγρό. Η λειχήνα ήταν σαν ένα μικρό έκζεμα !

7. Πονόματο

Σε ένα τηγάνι ρίχνανε λίγο νερό και το βάζανε στη φωτιά. Μετά σπάζανε ένα αυγό και ρίχνανε μόνο το ασπράδι μέσα στο τηγάνι. Άμα αυτό ψένονταν το αφήνανε να κρυώσει . Μετά το τυλίγανε σε ένα καθαρό πανί και το τοποθετούσανε στο πονεμένο μάτι για να πάρει τον πόνο. [Σημείωση : Τη συνταγή τούτου του… φάρμακου για τον πονόματο μου την έδωσε ο συνταξιούχος δάσκαλος Γρηγόριος Αντωνίου Δήμας].

8. Σπασίματα-κατάγματα

8.1 Για τα σπασίματα υπήρχε ο πρακτικός …ορθοπεδικός γιατρός για τα ζώα και τους ανθρώπους. Ναι καλά διαβάσατε. Όταν ένα ζώο έσπαγε το πόδι το πήγαιναν στον… γιατρό ο οποίος τραβώντας το επανέφερε στην αρχική του θέση και ακινητοποιούσε με δύο σανίδια το ένα απέναντι του άλλου και το έδενε με σπάγκο από … μαλλί που είχαν ! Το ίδιο προσπαθούσαν να κάνουν και στον άνθρωπο. Αν βέβαια είχε σπάσιμο και το κόκαλο είχε θρυμματιστεί τι θα μπορούσε να κάνει ; Αλίμονο σε όποιον του συνέβαινε.

8.2. Για τα κατάγματα, στραμπουλίσματα τα πράγματα ήταν πιο απλά. Στην περίπτωση αυτή προσπαθούσε να βρει το σημείο του κατάγματος και το μέγεθός του. Αν ήταν βαρύ κάταγμα το ακινητοποιούσε με τον ίδιο τρόπο. Αν ήταν μικρό τότε χρησιμοποιούσαμε ένα μίγμα από αλεύρι σταρένιο και ασπράδι αυγού . Το μείγμα το απλώναμε σε ένα πανί και το τοποθετούσαμε στην περιοχή του κατάγματος καλύπτοντας μεγαλύτερη επιφάνεια περιμετρικά.

Αντί για το ασπράδι του αυγού χρησιμοποιούσαμε ένα χόρτο το οποίο γνωρίζω αλλά δεν ξέρω το όνομά του ! Φθάνει σε ύψος πάνω από μισό μέτρο. Ο καρπός του είναι μικροί σφαιρικοί κόκκοι χρώματος σκούρου μωβ. Χρησιμοποιούσαμε τα φύλλα του τα οποία κοπανούσαμε . Το ζουμί τους το ανακατεύαμε με το σταρένιο αλεύρι και είχαμε τον πολτό τον οποίο χρησιμοποιούσαμε όπως το μίγμα αλευριού-ασπραδιού αυγού. Θυμάμαι είχα στραμπουλίσει το πόδι μου στο ποδόσφαιρό με μπάλα …πάνινο τόπι και η μάνα μου είχε βάλει αυτό το μείγμα …για γύψο !

9. Για συγκάματα

Το πρόβλημα του συγκάματος το είχαν κυρίως τα μωρά . Γιατί ; Γιατί τα δένανε στην κούνια και έμεναν ώρες ολόκληρες φασκιωμένα ! Έτσι από τα ούρα και τις περιττώματα λογικό ήταν να συγκαίονται. Που να βρεθεί η πούντρα ; Τα πλένανε οι μανάδες μόλις το ξεφάσκιωναν , αλλά αυτό δεν αρκούσε. Τι έκαναν ; Χρησιμοποιούσαν ξερά φύλλα σμέρτου τα οποία κοπανούσαν, τα τρίβανε με τα χέρια, τα πατούσαν μπουκάλι πέρα-δώθε , ώστε να γίνει σκόνη. Με αυτήν πασπάλιζαν το μέρος που είχε συγκαεί το μωρό. Την ίδια σκόνη , βέβαια, χρησιμοποιούσαν και οι μεγάλοι .

Σημείωση 1η : Επιθυμία μου είναι να καταγράψω όλα τα γιατροσόφια της περιοχής μας. Αν είναι δυνατόν όλης της Θεσπρωτίας ! Θα χαρώ πολύ , αν ξέρετε άλλα γιατροσόφια, να επικοινωνήσετε μαζί μου και να μου τα… μολογήστε !

Σημείωση 2η : Διάβασα ότι σε άλλα μέρη για τους ρευματισμούς το καλύτερο φάρμακο είναι το κρέας του σκαντζόχοιρου ! Για το κρέας του σκαντζόχοιρου …τρελαίνονται οι τσιγγάνοι ! Γιατί ; Δεν το ξέρω. Θα το ψάξω !

Χρήστος Σεφ. Ευαγγέλου