Η εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ περνάει μέσα από καθαρούς κανόνες - Του βουλευτή Θεσπρωτίας Μάριου Κάτση

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία στη δημόσια συζήτηση, για την θεσμική θωράκιση του κράτους δικαίου, την αξιοπιστία και την ανεξαρτησία των θεσμών. Πέραν των τριών συνταγματικά κατοχυρωμένων εξουσιών, όλοι αναγνωρίζουν τον Τύπο και τους φορείς του, ως την τέταρτη εξουσία που διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο όσον αφορά το επίπεδο της δημοκρατίας σε μια οργανωμένη κοινωνία. Ο πλουραλισμός στην ενημέρωση και η ελευθεροτυπία αποτελούν οργανικά στοιχεία του κοινωνικού ελέγχου και εκεί ακριβώς έγκειται η σημαντικότητα της ποιοτικής ενημέρωσης για το κοινωνικό σύνολο.

Δυστυχώς στη χώρα μας η εμπιστοσύνη των πολιτών προς τα ΜΜΕ έχει κλονιστεί σοβαρά. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο του 2016 μόλις το 26% των Ελλήνων θεωρεί ότι τα εθνικά ΜΜΕ προσφέρουν αξιόπιστες πληροφορίες, σε αντίθεση με το 53% των πολιτών της ΕΕ. Το ίδιο συμπέρασμα προκύπτει και από την ετήσια έκθεση Digital News Report που παρουσιάστηκε από το Ινστιτούτο του Reuters. Τα πολύ χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης στη δημοσιογραφία, είναι κάτι που πρέπει να προβληματίζει αλλά επουδενί δεν μας κάνει να πέφτουμε από τα σύννεφα.

Από που, όμως, πηγάζει αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης; Κατά κύριο λόγο προέρχεται από τον τρόπο λειτουργίας ολόκληρου του χώρου των ΜΜΕ αλλά και από την απουσία ισχυρού ρυθμιστικού πλαισίου με διαδικασίες που θα διασφαλίζουν ίσους κανόνες και διαφάνεια. Δυστυχώς η συντεταγμένη πολιτεία εκχώρησε ζωτικό χώρο στα επιχειρηματικά συμφέροντα των κατόχων των ΜΜΕ είτε από αδυναμία είτε από συνδιαλλαγή, με το αποτέλεσμα να είναι ένα γκρίζο και αδιαφανές τοπίο τόσο σαν επιχειρηματική δραστηριότητα, όσο όμως και ως παρεχόμενη ποιότητα ενημέρωσης. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, θα αναλύσω πιο εξειδικευμένα με ποιον τρόπο είχε απλωθεί το γκρίζο πέπλο αδιαφάνειας στη λειτουργία και την κερδοφορία των ΜΜΕ.

“Αεροπειρατεία” στις συχνότητες: 28 χρόνια οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί εκπέμπουν με προσωρινές άδειες λειτουργίες χωρίς αντίτιμο, χρησιμοποιώντας όμως το δημόσιο αγαθό της συχνότητας. Η έλλειψη σφιχτού κανονιστικού πλαισίου δημιούργησε κατάσταση ασυδοσίας στο τηλεοπτικό τοπίο και ταυτόχρονα αποτέλεσε τον ζωτικό χώρο που παραχώρησε συνειδητά η πολιτεία στους επιχειρηματίες των ΜΜΕ ώστε να ευδοκιμήσει η διαφθορά και η διαπλοκή.

Ασύδοτος δανεισμός: Όπως αποκαλύφθηκε και από την εξεταστική επιτροπή της Βουλής για την δανειοδότηση κομμάτων και ΜΜΕ, υπήρξε διαχρονικά προνομιακή μεταχείριση των επιχειρήσεων του Τύπου από τον τραπεζικό δανεισμό. Το συνολικό ποσό ακάλυπτων δανείων στις - με λεφτά του ελληνικού λαού - ανακεφαλαιοπημένες τράπεζες αγγίζει τα 1.3δις € ενώ ελέγχεται από την δικαιοσύνη η πιθανότητα πολιτικών και ποινικών ευθυνών στο παραπάνω φαινόμενο.

Αδιαφανής κατανομή διαφημιστικής πίτας / Φοροαποφυγή: Τα παραπάνω είναι λίγο πολύ γνωστά και έχουν ειπωθεί πολλά όλο το προηγούμενο διάστημα. Αντίθετα, όσον αφορά το πεδίο της διαφήμισης που είναι και ο κύριος οικονομικός πόρος των ΜΜΕ επικρατεί συσκότιση. Τουλάχιστον, όσον αφορά τους κανόνες, γιατί για τις πάγιες πρακτικές όλοι οι “παροικούντες την Ιερουσαλήμ” γνωρίζουν: Η κρατική διαφήμιση, προερχόμενη κυρίως από τράπεζες, ΔΕΚΟ, ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού, δημόσιες συμβάσεις κ.α. αποτέλεσε το μαστίγιο και το καρότο του πολιτικού συστήματος απέναντι στα ΜΜΕ και τούμπαλιν. Αλλά και η ιδιωτική διαφημιστική δαπάνη βρίθει από στρεβλώσεις της διαφημιστικής αγοράς με τις πρακτικές των επιστροφών, των πιστωτικών σημειωμάτων, των καθυστερήσεων πληρωμών και των απαιτήσεων για παροχή ιδιαίτερα υψηλών πιστώσεων εκ μέρους των τηλεοπτικών οργανισμών. Τέλος δεν λείπουν και οι κατηγορίες περί χειραγώγησης της “δημοφιλίας” των ΜΜΕ (κυκλοφορία, επισκεψιμότητα, τηλεθέαση) ώστε να μεθοδευτεί καλύτερη θέση και άρα μεγαλύτερο κομμάτι από την διαφημιστική πίτα.

Αποτέλεσμα, είναι να νοθεύεται ο υγιής ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων Τύπου, να απειλείται η βιωσιμότητα τους αλλά και να αποκρύπτονται τεράστια ποσά φορολογητέας ύλης. Είναι απαράδεκτο το γεγονός ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν στοιχεία για το ποιο είναι το ύψος του συνόλου της διαφημιστικής πίτας ακόμη μέχρι και σήμερα.

Κατ’ αναλογία, οι ίδιες παθογένειες συναντώνται και στον τοπικό και Περιφερειακό Τύπο όπου και εκεί τα προβλήματα βιωσιμότητας είναι τεράστια λόγω των στρεβλώσεων. Αυτές είναι ο σφιχτός εναγκαλισμός με την εκάστοτε τοπική εξουσία σε ένα χορό άλλοτε προπαγάνδας και άλλοτε εκβιασμών, η εξάρτηση από την κρατική διαφήμιση μέσω των διακηρύξεων και των καταχωρήσεων αλλά και ο διαβλητός έλεγχος από την πολιτική ηγεσία για το ποια εφημερίδα πληροί τα κριτήρια του νόμου για την διαφήμιση.

Η παραπάνω κατάσταση δεν μπορεί να συνεχίζεται στο διηνεκές. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει δεσμευτεί στον ελληνικό λαό μιλώντας για την εμβάθυνση της δημοκρατίας, ότι θα δώσει οριστικό τέλος σε αυτή την κακοδαιμονία, όχι με τρόπο εκδικητικό και αυταρχικό όπως μας κατηγορεί η αντιπολίτευση που φέρει μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την διαμορφωμένη κατάσταση, αλλά με θεσμικές παρεμβάσεις-τομές που θα αποκαθιστούν τη διαφάνεια και την ισονομία.

Η ελληνική κυβέρνηση, με αποφασιστικότητα και χωρίς να υπολογίζει το πολιτικό κόστος της σύγκρουσης, έχει προχωρήσει σε μια σειρά από ενέργειες ενώ σχεδιάζει άλλες τόσες ώστε να αντιμετωπίσει πολιτικά και θεσμικά το ζήτημα. Συγκεκριμένα:

Ο νόμος 4339/2015 που πολεμήθηκε όσο λίγοι, προβλέπει διαγωνισμό για τη διάθεση τηλεοπτικών αδειών χρήσης συχνοτήτων, με διασφάλιση της ποιότητας και την εξασφάλιση θέσεων εργασίας. Το ΕΣΡ επιτέλους απέκτησε θέση για 7 τηλεοπτικές άδειες και αναμένουμε στον διαγωνισμό και ένα ανάλογο τίμημα με αυτό που αποδείξαμε ότι είναι διαθέσιμα στην αγορά. Οι δικαιολογίες και οι καθυστερήσεις από εδώ και πέρα για οποιονδήποτε περιττεύουν.

Στον κλάδο της τηλεοπτικής διαφήμισης σχεδιάζεται η λειτουργία της ηλεκτρονικής πλατφόρμας διάθεσης διαφημιστικού χρόνου υπό την εποπτεία του ΕΣΡ. Αυτός είναι ο τρόπος για να γίνονται οι συναλλαγές πάνω στο τραπέζι, διαφανώς, και να πληρώνονται οι αναλογούντες φόροι. Επίσης στις εφημερίδες νομοθετείται η υποχρεωτικότητα του γραμμικού κώδικα, πράγμα που θα βοηθήσει και το κοινό και τη διαφημιστική αγορά να γνωρίζει τις πραγματικές κυκλοφορίες.

Για τον ηλεκτρονικό Τύπο θεσπίστηκε και λειτουργεί το μητρώο οnline media που με διαφανή τρόπο βάζει τον ανερχόμενο κλάδο της διαδικτυακής ενημέρωσης στο πεδίο της κρατικής διαφήμισης ενώ παρέχεται λογισμικό προστασίας από την λογοκλοπή.

Για τον Περιφερειακό Τύπο εκδόθηκε η εγκύκλιος για την εφαρμογή της ανεφάρμοστης ρύθμισης 70%-30%, με την υποχρεωτική καταβολή του 30% της συνολικής κρατικής δαπάνης ανά φορέα υπέρ των περιφερειακών μέσων ενημέρωσης. Ενισχύεται έτσι η προοπτική βιωσιμότητας αυτών των επιχειρήσεων με τον πολύ σημαντικό περιφερειακό ρόλο που έχουν στην ενημέρωση. Παράλληλα σχεδιάζεται να τροποποιηθεί ο ν. 3548/2007 για την σύσταση μητρώου τοπικών εφημερίδων με πρόσβαση στην καταχώρηση δημοσιεύσεων φορέων του Δημοσίου ώστε με την μέγιστη διαφάνεια να γίνονται ηλεκτρονικά οι έλεγχοι ώστε να απεμπλακεί το πολιτικό σύστημα από την δυνατότητα συνδιαλλαγής και παρέμβασης.

Το ζήτημα της ρύθμισης της ενημέρωσης γενικά έχει ανοίξει επί της ουσίας και αφορά την ποιότητα της δημοκρατίας στον τόπο. Ευελπιστούμε, όλοι να προσέλθουν δημιουργικά στη συζήτηση με προτάσεις και εποικοδομητική κριτική. Η πολιτική οφείλει να δώσει ισχυρή απάντηση απέναντι στα συμφέροντα και να ξεπεράσει τον χειρότερο εαυτό της. Οι συνθήκες είναι πιο ώριμες από ποτέ στην κοινωνία και είναι χρυσή ευκαιρία, με την ύπαρξη μιας κυβέρνησης που αποδεδειγμένα δεν φοβάται την σύγκρουση με τα συμφέροντα, να περάσουμε σε μία νέα εποχή για την ενημέρωση με καθαρούς κανόνες και ανάκτηση της αξιοπιστίας. 

insider.gr