Διονύσιος Φιλόσοφος. Ο Παραμυθιώτης προάγγελος της εθνικής παλιγγενεσίας (+ΒΙΝΤΕΟ)

 

 

Η Φιλοσοφία καταξιώνει κάθε σκέψη έχοντας το χάρισμα και τη δύναμη να υλοποιεί κάθε όνειρο του ανθρώπου. Ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος (Παραμυθιά 1540 - Ιωάννινα 1611), ήταν ο πρώτος που κατέλυσε έστω και λίγο την Τουρκοκρατία, όταν μαζί με αόπλους Χριστιανούς από την ευρύτερη περιοχή της Παραμυθιάς, επιτεθήκαν στους Τούρκους στα Ιωάννινα με αποτέλεσμα την ολιγοήμερη απελευθέρωση της πόλης. Πριν απο ενα μηνα περίπου, συμπληρώθηκαν 404 χρόνια από την ημέρα που βασανίστηκε και θανατώθηκε από τους Τούρκους

Έγινε μοναχός στο Διχούνι από μικρή ηλικία. Σπούδασε Φιλοσοφία, Ιατρική, Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Padua τότε υπό ενετική εποπτεία και προστασία και στην Κωνσταντινούπολη, ποίηση, γραμματική αστρονομία, συνολικά ως τα 39 του. Το προσωνύμιο «Σκυλόσοφος» του το απέδωσαν οι τούρκοι και οι έλληνες συνεργάτες τους τουρκόφιλοι και εχθροί του μεγάλου αυτού εθνεγέρτη. Επιστρέφοντας(1590) από τη Πόλη στην Ελλάδα, χειροτονείται(1591) αρχιδιάκονος από τον πατριάρχη Ιερεμία Β’ τον Τρανό, μέγας αρχιδιάκονος(1592) και Επίσκοπος Λαρίσης(1593).

Μιλούσε 7 ξένες γλώσσες. Η Λάρισα ως κέντρο Επισκοπής δεν αποτελούσε περιβάλλον για συνωμοτική δράση, έτσι μετακινήθηκε στα Τρίκαλα, όπου σήμερα τη πόλη αυτή κοσμεί άγαλμά του. Ως Μητροπολίτης Τρίκκης αποφασίζει να εξεγείρει τους έλληνες κατά του οθωμανικού ζυγού. Κατά τη διαμονή του στη Padua μαθαίνει την αριστοτελική φιλοσοφία και την έννοια της ελευθερίας πού κυριαρχούσε τότε στους ακαδημαϊκούς κύκλους του Πανεπιστημίου της. Επεξεργάζεται τη σκέψη να ελευθερώσει την Ελλάδα είτε με τη διπλωματική μεσολάβηση ευρωπαίων ηγετών είτε με ένοπλη αντίσταση των γηγενών κατοίκων της Ελλάδος κατά των Οθωμανών κατακτητών. Πώς όμως; Με τι μέσα; Με ποιά κεφάλαια θα αγόραζε όπλα; Ποιούς θα όπλιζε; Τούς έλληνες χωρικούς παντελώς άσχετους και ανεκπαίδευτους στη τέχνη του πολέμου; Οι σκέψεις αυτές τον βασάνιζαν αφάνταστα.

Στο περιβάλλον του πανεπιστημίου της Padua, γνώρισε σπουδαστές και καθηγητές με ισχυρές επαφές πού διατηρούσαν με ηγεμόνες της Ευρώπης. Έτσι ταξίδεψε στην Δ Ευρώπη(Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία) και ήλθε σε συνομιλίες και συνεντεύξεις με μεγάλο αριθμό ισχυρών ανθρώπων της εποχής του. Κανένας δεν είχε διάθεση να τον βοηθήσει και εύλογα! Ποιός θα τα έβαζε με την Οθωμανική Αυτοκρατορία για χάρη και λογαριασμό των ελλήνων πού δεν υπολογίζονταν τότε ούτε καν ως έθνος! Μεγάλος γρίφος για τον αισιόδοξο Διονύσιο! Πρωτοστατεί(1601) σε μια γενναία απόπειρα «εκτίμησης της οθωμανικής δυνάμεως» με εξέγερση στη Θεσσαλία ενώ έρχεται(1603) σε επαφή με το Ιπποτικό Τάγμα της Μάλτας(φανατικός εχθρός Οθωμανών)

Λόγω της απόπειρας αυτής-«πρώτη εξέγερση των ελλήνων» το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλως τον καθαίρεσε από Μητροπολίτη οπότε αναγκάζεται να καταφύγει στη Δ. Εκεί έρχεται σε άμεση επαφή με το γάλλο απόγονο των Παλαιολόγων, Δούκα Κάρολο τον Β’ του Nevers, που ετοίμαζε εκστρατεία για την απελευθέρωση του ελλαδικού χώρου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Κάρολος κατείχε δικαιώματα επί του Βυζαντινού Θρόνου και ονειρευόταν διώχνοντας τους τούρκους να γίνει αυτοκράτορας της Νέας Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Έλαβε υποσχέσεις από τον βασιλιά της Γαλλίας Ερρίκο τον Δ’, όμως οι ελπίδες του Διονυσίου στέρεψαν μετά τη δολοφονία του Ερρίκου. Ο Κάρολος έμεινε στις υποσχέσεις και ο καιρός περνούσε. Ο Διονύσιος αγοράζει μεταχειρισμένα παλαιά όπλα από ενετικό οπλουργείο της Βενετίας ξεπερασμένα και με αυτά σκέπτεται να οπλίσει τους αγρότες της Ηπειροθεσσαλίας πού θα προστρέξουν στο κίνημα πού έχει κατά νου να υλοποιήσει.

Οι ενετοί παρόλο πού ήσαν και εξακολουθούν να είναι φιλοχρήματοι και τοκογλύφοι διεθνούς φήμης μισούσαν τους τούρκους περισσότερο από τους έλληνες και ήλθαν σε 7 πολεμικές συρράξεις με αυτούς. Είχαν συνεπώς κάθε λόγο να πωλούν όπλα στους έλληνες, δαλματούς σκλαβούνους, αλβανούς, Βλάχους και σέρβους ώστε αυτοί με τα υποκινούμενα απελευθερωτικά τους κινήματα να προξενούν σοβαρές δολιοφθορές στους οθωμανούς. Ονομαστό ήταν το οπλουργείο της ενετικής οικογενείας Carlo et Figli απ’ όπου οι τουρκοκρατούμενοι έλληνες προμηθεύονταν όπλα πάσης φύσεως (από την επωνυμία της εταιρείας αυτής προέρχεται και η ονομασία του τουφεκιού «καριοφίλι» σε χρήση των προεπαναστατικών οπλαρχηγών της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας του 18ου αι..

Έπειτα από συνεννοήσεις με τοπικούς παράγοντες ο Διονύσιος επιστρέφει στην Ήπειρο και οργανώνει το στρατηγείο του στο μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου στο Κεράσοβο. Εκεί πετυχαίνει εξέγερση των χωρικών Παραμυθιάς, Σουλίου και Μαλακασίου και οργανώνει επιδρομές κατά των τουρκικών φρουραρχείων των χωριών Ζαραβούτσι(σημ. ’γιος Νικόλαος) και Τουρκογρανίτσα τα οποία εκμηδενίζει. Ο Τούρκος δεν ήταν αήττητος! Οι επαναστάτες με αρχηγό τον Διονύσιο και άλλα ηγετικά στελέχη όπως ο Ζώτος Τσίριπος και ο Γεώργιος Ντελής, κατευθύνονται (νύχτα 10ης-11η Σεπτεμβρίου 1611) με ένα εξεγερμένο σώμα 800-1000 χωρικών οπλισμένων με πρωτόγονα όπλα όπως ρόπαλα, δρεπάνια, σφενδόνες, μαχαίρια και γιαταγάνια(ο βενετικός παλαιός οπλισμός δεν επαρκούσε για όλους, καθώς μόνον 40 άντρες έφεραν αρκεβούζια παλαιού τύπου) προς τα Γιάννενα. Εισέρχονται στη συνοικία της Καλούτσιανης και επιτίθενται στο τουρκικό διοικητήριο κατατροπώνουν τη τουρκική φρουρά και ο Οσμάν Πασάς μόλις κατορθώνει να διαφύγει λαβωμένος. Οι τούρκοι με τον Οσμάν καταφεύγουν και κλείνονται στο Κάστρο των Ιωαννίνων, το οποίο πολιορκείται από το Διονύσιο. Το κίνημα ήταν καλά οργανωμένο, όμως προδόθηκε και οι τούρκοι αντεπιτίθενται με ιππικό κατά των επαναστατών οι οποίοι αφήνουν νεκρούς στο πεδίο της μάχης περίπου 200 θεσπρωτούς.

Οι υπόλοιποι καταφεύγουν στα βουνά. Ο Διονύσιος κρύβεται σε μια σπηλιά όπου οι τούρκοι τον βρίσκουν μετά από προδοσία και μετά από βασανιστική ανάκριση πού τον υπέβαλε ο Οσμάν Πασάς, ο Διονύσιος απαντά στο ερώτημά του «γιατί προκάλεσε την εξέγερση;» με τη φράση «πολέμησα για να ελευθερώσω το λαό μου από τα βάσανα και τη τυραννία σας»! Έξαλλος ο Οσμάν διατάζει να τον γδάρουν ζωντανό(το γδάρσιμο ή scorticatio-όπως επικράτησε στην ενετική γλώσσα-αποτελούσε θηριώδη οθωμανική τιμωρία κυρίως σε επαναστάτες, στασιαστές, υπόπτους ανταρσίας, ή ανθιστεκόμενους στα τουρκικά συμφέροντα. Π.χ. ο Μουσταφά Λαλά Πασάς εκπορθητής του Ενετικού Κάστρου της Αμμοχώστου(17/08/1591), συνέλαβε τον Μάρκο Αντώνιο Βραγαδίνο-Marcantonio Bragadinο-τον ενετό διοικητή πού αντιστάθηκε υπερασπίζοντας τη Κύπρο-τότε ακόμα ενετική κτήση- και αφού του υποσχέθηκε με όρκο ότι θα σεβαστεί την σωματική ακεραιότητά του, όταν αυτός παραδόθηκε τον υπέβαλε σε εξευτελιστικούς βασανισμούς κόβοντας τη μύτη και τα αυτιά του και αιμόφυρτο καβάλα ανάποδα σε ένα γάιδαρο τον περιέφερε στην Αμμόχωστο(Famagusta την ονόμαζαν οι ενετοί) κατόπιν έβαλε ειδικούς να τον γδάρουν ακριβώς όπως φαίνεται στη διάσημη τοιχογραφία του «γδάρσιμου του Αγίου Βαρθολομαίου».

 

Ανάλογη απεικόνιση υπάρχει και στο Παλάτι των Δόγηδων της Βενετίας στο ταβάνι της κυρίως αίθουσας υποδοχών των ξένων διπλωματών, με το γδάρσιμο του Βραγαδίνου. Ακριβώς έτσι γδάρθηκε και ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος πού κατόπιν οι τουρκοι, ονόμασαν χλευαστικά «Σκυλόσοφο»… Στη συνέχεια η διαδικασία συνέχιζε με αποκεφαλισμό, αλάτισμα της αποκομμένης κεφαλής για συντήρηση και βάπτισμά της σε κερί μέλισσας ώστε να αποστέλλεται στον Σουλτάνο σαν απόδειξη καταστολής και τιμωρίας του εκάστοτε στασιαστού. Το γδαρμένο δέρμα ακέραιο γεμιζόταν με άχυρο και μαζί με τη κεφαλή απεστέλλετο στον Σουλτάνο.

Αυτό του Βραγαδίνου φυγαδεύτηκε από τον νεαρό ευπατρίδη ελληνοενετό καπετάνιο Ιερώνυμο Πολυδώρη, από τη Κωνσταντινούπολη και μεταφέρθηκε στη Βενετία όπου τοποθετήθηκε στο Ναό των Αγίων Ιωάννου και Παύλου της Βενετίας όπoυ και ανηγέρθη πολυτελές μνημείο του Βραγαδίνου(Αρχικά είχε τοποθετηθεί στο ναό του Αγίου Γρηγορίου της Βενετίας απ’ όπου μεταφέρθηκε κατόπιν στον αναφερόμενο παραπάνω ναό όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα). Την ίδια θηριώδη πρακτική υπέστησαν όλοι οι εχθροί των Οθωμανών(π.χ. ο ενετός βάϊλος Erizzo (διπλωματικός αντιπρόσωπος της γαληνοτάτης Δημοκρατίας) της Χαλκίδας όταν την εκπόρθισε (1470) ο Μεχμέτ ο Β’ ο Καταστροφέας(κατά τους ιστορικούς «Μωάμεθ Β’ Ο Πορθητής»), αφού του υποσχέθηκε ότι θα σεβαστεί το κεφάλι του στους ώμους του μόλις παραδοθεί και κρατώντας την υπόσχεσή του τον πριόνισε ζωντανό από τη μέση), την ίδια τύχη είχαν οι ουκρανοί αταμάνοι των κοζάκων πού έπεφταν στα χέρια των τούρκων, όπως και ο ήρωας μας Διονύσιος ο Φιλόσοφος. Ο τελευταίος δεν αναφέρεται ποτέ ότι ήταν και ιατρός. Τον γνωρίζουν μόνον ως μοναχό, άγιο και επαναστάτη. Η αλήθεια όμως είναι ότι κατείχε πτυχίο ιατρικής από την ιατροφιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου της Padua. Το δράμα του Διονυσίου κράτησε 5 ώρες και κατόπιν χαρούμενοι οι τούρκοι με κραυγές χαράς μετέφεραν το δέρμα του παραγεμισμένο με άχυρα στη πόλη των Ιωαννίνων.

Απεστάλθη στον Σουλτάνο ως απόδειξη καταστολής της ανταρσίας. Η απόπειρα του Διονυσίου είναι η πλέον σημαντική από τις 32 πού υλοποίησε το ελληνικό έθνος κατά των οθωμανών κατακτητών. Αναπτέρωσε το ηθικό των υπόδουλων ελλήνων πού φέρνονταν σαν ραγιάδες από φόβο σε ψυχολογικό καθεστώς πλήρους κατάθλιψης και ηττοπάθειας. Δικαίως λοιπόν πρέπει να χαρακτηρισθεί η ανταρσία του ως εθνεγερσία και ο Ιατροφιλόσοφος Διονύσιος ως Εθνεγέρτης. Πέραν της ιδιότητός του ως μοναχός άσκησε ιατρική ανιδιοτελώς προς τους άπορους της Ηπειροθεσσαλίας.

Θυμηθείτε την εκδήλωση που ειχε πραγματοποιηθεί το 2011 στην Παραμυθιά με αφορμή τα 400 χρόνια απο τον θάνατο του και με τον τίτλο «Διονύσιος ο Φιλόσοφος, ο Παραμυθιώτης προάγγελος της εθνικής παλιγγενεσίας και η εποχή του».

paramythia-online.gr