Έργα τέχνης τα πέτρινα γεφύρια της Θεσπρωτίας

 

 

Εκτός από τα φυσικά μνημεία της Θεσπρωτίας, υπάρχουν και τα έργα των μαστόρων, τα πέτρινα γεφύρια, που μένουν αναλλοίωτα στο χρόνο και είναι έργα τέχνης. Σπαρμένα στη γη της Θεσπρωτίας βρίσκονται δεκάδες πετρογέφυρα, άλλα γκρεμισμένα σήμερα, κι άλλα που αντέκουν στη φθορά. Μονότοξα η πολύτοξα, με ξύλινο ζεύγμα η υδατογέφυρες, δείχνουν το μεράκι των κατασκευαστών τους. Από τις ρεματιές της Μουργκάνας ως τον Καλαμά κι από κεί ως τα ορμητικά νερά του Αχέροντα, υπάρχουν διάφορα γεφύρια. Κάποιων άλλων γεφυριών τα ίχνη τους έχουν χαθεί. Έμειναν, όμως, στη μνήμη των κατοίκων σαν στολίδια, πέρασαν στις διηγήσεις και στα παραμύθια, ανάμεσα στην πραγματικότητα και το όνειρο... 

 

Στον Τσαμαντά, στον οποίο υπάρχουν δύο γεφύρια. Το ένα είναι του Κένου, στον ομώνυμο λάκκο και το άλλο, της Εκκλησιάς, στο Λάκκο Στέρα. Στον λάκκο της Γκούρας, υπάρχει το ομώνυμο γεφύρι της Γκούρας κοντά στο χωριό Λιάς. Χτίστηκε το 1863, από κάποιον Καραμπίνα από το Βαβούρι.Κάτω από το μοναστήρι της Καμίτσιανης στη λεκάνης απορροής του Παύλα σώζονται τα πέτρινα βάθρα ζευκτής γέφυρας, που εξυπηρετούσε την γύρω περιοχή της ορεινής Μουργκάνας (Γεφύρι του Κόζιακα). 

 

Στον Αμπελώνα, στην παλιά Πόβλα, το γεφύρι της Γκρίκας, που έχτισαν οι κάτοικοι των γύρω χωριών το 1798. Ακόμη νοτιότερα, στους Αγιους Πάντες σώζεται το γεφύρι της Καβάλας. Ανάμεσα στη Φανερωμένη και το Γηρομέρι, υπάρχουν τα ερείπια του γεφυριού στην Μπινταλού η γεφύρι στην Πηγή, χτισμένο από τον Νικόλαο Μπινάκη από τη Σίδερη. Κάτω οπό τους Φιλιάτες, υπήρχε μέχρι το 1944 το λεγόμενο γεφύρι στα Περατίνια. Ηταν μονότοξο με εκατέρωθεν δυο ανακουφιστικές θυρίδες. Τα δύο επόμενα γεφύρια είναι επίσης έργο του Νικόλαου Μπινάκη από τη Σίδερη. 

 

Το πρώτο, γεφύρι στο Πούσι, εκτός κοίτης σήμερα, γεφύρωνε το Μπογαζιώτικο ποτάμι κάτω από το Φοινίκι και το δεύτερο, το Καλπακιώτικο γεφύρι, σώζεται ακόμη κάτω από την Ελαια. Και φτάνουμε στο γεφύρι της Γκούμανης, κοντά στο χωριό Ράγιο, δίπλα από τα ερείπια της αρχαίας Γιτάνης, που προσπαθεί με κόπο ακόμη και σήμερα να γεφυρώσει το φιλιατιώτικο ποτάμι, λίγο πριν χαθεί στον Καλαμά. Κάτω από την Χαραυγή, υπήρχε το μεγάλο γεφύρι του Λύκου, στο ποτάμι Λαγκάβιτσα. Οι περιηγητές το περιγράφουν ως τρίτοξο, πρέπει όμως να είχε ένα τόξο και δυο παραθυρίδες εκατέρωθεν. Λίγο νοτιότερα της Χαραυγής, στο λάκκο Μάρμαρο, παραπόταμο της Λαγκάβιτσας, υπάρχει ακόμη το λεγόμενο γεφύρι Γκουρβέτσι. Στην ίδια της Λαγκάβιτσα, δίπλα στο μοναστήρι της Αγίας Μαρίνας σώζονται τα πέτρινα βάθρα μεγάλου ζευκτού γεφυριού. Το ξύλινο ζεύγμα δε σώζεται. 

 

Στον λάκκο απέναντι από το μοναστήρι, στη δεξιά όχθη της Λαγκάβιτσας, σώζονται τα βάθρα γκρεμισμένου μονότοξου γεφυριού στη θέση Μπαλαγιόννη, που εξυπηρετούσε κυρίως το μύλο της περιοχής. Στην ίδια την Λαγκάβιτσα, δίπλα στην σημερινή Αγια Μαρίνα υπήρχε μέχρι και το 1947 το γεφύρι της Μπράνιας, που είχε χτιστεί το 1870. Στις Πέντε Εκκλησιές, την παλιά Οσντίνα, σε παραπόταμο που οδηγεί στον Καλαμά, υπήρχε το μικρό γεφυράκι του Αι Δημήτρη. Εξω σπ' τη Νεράιδα, σε ερείπια σήμερα βλέπουμε το γεφύρι της Μενίνας, πάνω στον Καλαμά, που είχε 4 η 5 τόξα, από τα οποία σήμερα στέκει όρθιο μόνο το ένα. 

 

Κοντά στην Παραμυθιά και φεύγοντας νότια σώζονται ή αναφέρονται τα παρακάτω γεφύρια: Το γεφύρι της Βιρβίτσας, κοντά στο χωριό Μεσοβούνι το οποίο καταστράφηκε το 1948. Το γεφύρι του Γκούμου, όρθιο ακόμη στην Αγία Κυριακή, Πόποβο. Το γεφύρι της Κονοπίτσας, στον Κωκκυτό, κοντά στο Παγκράτι, που χτίστηκε το 1703 και γκρεμίστηκε το 1958. Γκρεμισμένα σήμερα και τα γεφύρια της Ντράσσας και της Ζόνιας, ανάμεσα σε Σεβαστό και Παγκράτι. Πιο κάτω, άγρια μπαζωμένο από την άσφαλτο, το γεφύρι στο χάλασμα, στο λάκκο Γαλατσίδας. Κοντά στο Σκάνδαλο, σώζονται δυο γεφύρια εγκατελειμένα, που δύσκολα ανακαλύπτεις, το γεφύρι στη Μπαρμπολίτσα, στο λάκκο Μάντζι και το γεφύρι του Βαρτίλλα, στον Κωκκυτό. 

 

Κατηφορίζοντας πιο χαμηλά, στο Φανάρι, στο χωριό Μανδρότοπος υπήρχε το γεφύρι στον Μπουρίλα- Μπαλή και εξακολουθεί να στέκεται το γεφύρι στον Αμπούλα. Στη Γλυκή στις πηγές του Αχέροντα, υπήρχε το μεγάλο γεφύρι της Γλυκής, γκρεμισμένο ακόμη από τους Σουλιώτικους αγώνες. Σήμερα σώζονται μόνο τα βάθρα των ερειπίων του. Πιο πάνω ήταν και καταστράφηκε από πρόσφατη θεομηνία το λεγόμενο γεφύρι του Ντάλλα, στο ομώνυμο ποτάμι. Το μεγάλο γεφύρι του Τζαμιού, κοντά στη βρύση του Αγά, μέσα στο Μαργαρίτι, καταστράφηκε στη δεκαετία του 60.

Στα γεφύρια αυτά, εντάσσονται και δύο ιδιόμορφα. Το ένα είναι το λεγόμενο θεογέφυρα κάτω από το Τσαγγάρι, φυσικό γεφύρι από βράχο και το άλλο το δίτοξο γεφύρι του Αι Θανάση στην Πέρδικα, που χρησίμευε ως μυλαύλακο. Πιο ψηλά στην Πλαταριά κοντά στο Μύλο της περιοχής υπήρχε πέτρινο τοξωτό γεφύρι. Στη Σαγιάδα στην περιοχή των αλυκών σώζεται ακόμη μικρό πέτρινο τοξωτό γεφυράκι και τελειώνουμε με το γνωστό σε όλους ζευκτό γεφύρι της Μπολιόνας. Συνοψίζοντας, σώζονται σήμερα: 35 γεφύρια, από τα οποία 31 τοξωτά (σώζονται 16 και 15 κατεστραμμένα), 3 ζευκτά και 1 θεογέφυρο.

 

ΚΑΤΟΨΗ