Φιλιάτες 1930, ένα ιστορικό ρεπορτάζ

Φιλιάτες 1930, ένα ιστορικό ρεπορτάζ 

(κατα τα φαινόμενα το έγραψε ο αείμνηστος Γεώργιος Βουγίδης- δημοσιογράφος και συγγραφέας και αφορούσε τον εαυτό του- πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του ¨ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ¨ το 1930).

ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΞΕΝΗΤΕΜΕΝΟΥ

ΤΟ ΦΙΛΙΑΤΙ

Άλλοτε και τώρα. – Το αυτοκίνητον δ’ αντικατάσταση του ψαρή. – Αντικαθίσταται το καλντερίμι. – Το καφενεδάκι του κ. Ζώτου και η Γηρομεριάτικη Γκορτζά. – Τα Τραπεζιτικά και Εμπορικά καταστήματα Φιλιατών. – Η κίνησίς του, τα δημόσια γραφεία του, «ανάθεμά σε Ξενιτειά…..»

Χρόνια πολλά πέρασαν αφότου καβαλάρης στο ψαρή άτι άφηνα την ηπειρώτικη γη της ιδιαίτερης Πατρίδος μου της Τσαμουργιάς , το Φιλιάτι, για να ριχτώ, για τη βούκα της φαμελιάς μου και τη δική μου, σ’ ένα αγώνα σκληρό στη Μαύρη Ξενιτιά!

Πέρασαν χρόνια και καιροί, έσβησαν Βασίλεια και ανέλαμψαν άλλα καινούργια και μέσα στην κινηματογραφική αυτή παρέλαση των Εξουσιών δεν έμεινεν ατάραχο και τω Φιλιάτι.

Άλλο ψαρή άτι με γυρνάει τώρα ξανά καβαλάρη από τον ίδιο δρόμο που ενώνει το Φιλιάτι με τη Σαγιάδα και πλάι από τον δρόμο που όλο και φτιάχνεται και που το αυτοκίνητο σε λίγο θα διαλαλή με το κλάξον την πρόοδο και τον πολιτισμό και που θα κάμη ιστορική περιγραφή τον ψαρή όπως απαράλλαχτα στην εμφάνισι του πλοίου έγινε κι ο Ρόβας με το καραβάνι του.

Είναι βράδυ κι είναι ώρα πολλή που ο Ήλιος έδυσε κι απλώνει η νύχτα γύρω το μαύρο της σκοτάδι. Κι όμως ευρίσκομαι μπρος σ’ εκπληκτικό φαινόμενο. Όσο νυχτώνει και περισσεύει το σκοτάδι στην ολόγυρα φύση τόσο δυναμώνει το πλούσιο ηλεκτρικό φως που λούζει το Φιλιάτι. Ηλεκτροφωτισμένο το Φιλιάτι; Τρίβω τα μάτια μου και συγκεντρώνω πάνω στα χέρια μου το φως για να βεβαιωθώ αν….. βλέπουν και δεν με γελούν τα μάτια μου. Βλέπουν και παραβλέπουν και δεν με γελούν τα μάτια μου και είναι αλήθεια ότι το Φιλιάτι έχει φωτισμό ηλεκτρικό και πρώτης δυνάμεως μάλιστα, χάρη στο επιχειρηματικό πνεύμα του κ. Χρήστου Επικουϊλου. Και, δάκρυ χαράς κυλίστηκε χαρούμενο από το ηλεκτρικό φως, κι αυλάκωσε το μάγουλό μου.

Και πόσας προόδους και μεταβολάς δεν έκαμε ακόμη το Φιλιάτι από τότες που έφυγα εως τώρα που ξαναγυρίζω; Αφήνω κατά μέρος το γεγονός της μεταπολιτεύσεως. Την εξουσιακή αυτή μεταβολή την είχα κάμη στο νου μου από κείνα τα χρόνια κι έτσι τώρα δεν μου ‘καμεν εντύπωσι ο χωροφύλακας που αντικατέστησε τον τσαρταμά κι ούτε ο Έπαρχος που πήρε τη θέσι του Καϊμακάμη και ο Ειρηνοδίκης του Κατή Εφέντη.

Εντύπωσι μούκαμε μεγάλη και ξεχωριστή το καλτερίμι που πήρε μαζί του την κάποια του γραφικότητα και χάθηκε από το πρόσωπο της Φιλιατιώτικης γης για να σκυροστρωθή σε λίγο και χαθή κι η σκόνη που έκαμε το καλοκαίρι αγνωρίστους τους κατοίκους κι εύρησκε λόγους να κομπάζη ο κ. Σωτηρίου που αντιστεκόνταν ως πληροφορούμαι, εις την καταδίκην του καλτεριμιού κι επέμενε να το κλείσουνε στο…. Μουσείο!

Είναι πουρνό-γλυκοχάραμα της άλλης μέρας και πίνω τον καφέ μου στο εξωχικό καφενεδάκι του κ. Ζώτου κοντα στις Κογγέλες. Και καρφώνεται υγρό το διή μου πάνω στο βουνό, στην όμορφη και τρελή Γηρομερίτικη Γκορτζιά , όπου και τα περίφημα νερά της που θέλουν να φέρουν στο Φιλιάτι και φτερουγίζει εκεί, και κάνει εκεί, αετός, μύριους κύκλους ο λογισμός μου κι αναπτερώνει γλυκά κομμάτια της ζωής μου εις γλέντια και τραγούδια και ψήσιμο βυζανιάρικων αρνιών με φίλους και σταυραδερφούς στα μικρά διαλλείματα του πολυτάραχου βίου μου. Και θα έμνησκα στη θέσι μου σκλάβος στις αναμνήσεις και την έκτασι της ψυχής μου αν ωρισμένη εργασία δεν μ’ έφερνε προς την Αγορά.

Και μου κάμουν εντύπωσι και τα ξεχωρίζω ως την διαμαντόπετρα στ’ ολόχρυσο δαχτυλίδι τ’ ακόλουθα καταστήματα, τους μεγάλους αυτούς σταθμούς της προόδου και της εξελίξεως της πόλεως που έχει τη φιλοτιμία να τραβάη προς αυτήν βήμα γλήγορο και σταθερό. Το υποκατάστημα της Τραπεζικής Αθηνών που διευθύνουν οι κ. κ. Αναστάσιος Σωτηρίου και Σ. Βιτάλης . Το κατάστημα των αδελφών Σταύρου και Γεωργίου Κοτσώνη που ξεφορτώνει καράβια τα εμπορεύματά του από τας πηγάς και που έχει την αντιπροσωπεία της Εμπορικής Τραπέζης. Μα και η Αγροτική Τράπεζα και η Εθνική έχουν κάθε συμφέρον να κάμουν υποκαταστήματα στο Φιλιάτι. Η τελευταία μάλιστα η Εθνική έπρεπε το είχε ιδρύση από πολλού διότι η Τσαμουργιά ταξειδεύεται και στέκεται καλά στην Αμερική. Το ζήτημα αυτό θα μας απασχολήση ιδιαιτέρως.

Ας μου επιτρέψη και ο διευθυντής της Θεσπρωτίας να ξεχωρίσω και τα καταστήματά του το Τυπογραφείο και το Βιβλιοχαρτοπωλείο του και μάλιστα το πρώτο από το οποίο καθε εβδομάδα θα ξεπετιέται όμορφη στο γράψιμο και λαχταριστή στην ύλη η «Θεσπρωτία» μας. Η εκπολιτιστική του προσπάθεια των εξυψώνει μεγάλως και είναι το Φιλιάτι υπερήφανο και η συγκίνησις του πραγματική διά το τολμηρόν και εξυπηρετικόν διά τον πολύπαθον αυτόν τόπον έργον του.

Μου είναι αδύνατον ν’αναφέρω και τόσα άλλα καταστήματα , εμπορικά του οι φιλοπρόοδοι και φιλότιμοι διευθυνταί των εξύψωσαν εις περιωπήν καταστημάτων μεγαλουπόλεων.

Μαζί με των υψηλών των σκοπών να μορφώσουν διαπαιδαγωγήσουν και καταρτίσουν επαγγελματικώς ώριμα και ικανά διά την βιοπάλιν τ’ απόκληρα και τα ορφανά παιδιά της επαρχίας Φιλιατών και άλλων γειτονικών περιφερειών δίνουν σημαντικήν κίνησιν εις την Αγοράν τα δύο Οικοτροφεία Αρρένων και θηλέων. Και είναι άξιος της ιδιαιτέρας τιμής και λατρείας δια των οποίων περιβάλλεται ο κ.Θ. Θεοδωρίδης , τμηματάρχης του Υπουργείου Πρόνοιας , όστις εσφυρηλάτησε την ίδρυσίν τους.

Εντός ολίγου θέλει τεθή και ο θεμέλιος λίθος καλλιμαρμάρου Νοσοκομείου υπέρ του οποίου ζωηρός ο συναγερμός των κατοίκων και αίσιος η ευγνωμοσύνη των προς τον συλλαβόντα την μεγαλεπίβολον ιδέαν της ιδρύσεως του κ. Π. Μπέμπην, επάξιον αντιπρόσωπον της επαρχίας εν τη Άνω Βουλή. Αλλά και ο ζήλος η ενεργητικότης του Επάρχου κ. Ευστρ. Αθανασάκου όπως ο υπέρ του Νοσοκομείου έρανος λάβη πανεπαρχιακόν χαρακτήρα και αποβή αντάξιος της σκοπιμότητος του έργου εξετιμήθη δεόντως.

Είναι περιττόν να εξαιρούμεν την συμβολήν του Νοσοκομείου, πέραν του κύκλου της φιλανθρωπίας, και εις την ζωήν της Αγοράς.

Με ανυπομονησίαν αναμένει το Φιλιάτι την αποπεράτωσίν της προς τον λιμένα Σαγιάδος αμάξιτης οδού προσδοκούν ζωηροτέραν την εμπορικήν κίνησιν.

Εκείνο όμως που θα κάμη το Φιλιάτι κυριολεκτικώς αγνώριστο από εμπορικήν ευρωστίαν είναι η σύνδεσίς του με το Πωγώνι διά οδού αμαξιτής, διερχομένης του Τσαμαντά.

Η λεγεων των δημοσίων υπαλλήλων (και έχομεν εις τω Φιλιάτι : Επαρχείον, Ειρηνοδικείον , Υποδιοίκησιν Χωροφυλακής, Ταμείον, Επιθεώρησιν Δημ. Εκπαιδεύσεως , Οικονομικήν Εφορείαν, Ταχυδρομείον και Τηλεγραφείον , Δασοκομείον και Δασαρχείον , Γραφείον Εποικισμού , Σχολεία Μέσης και Δημοτικής Εκπαιδεύσεως και Οικοτροφεία κτλ.) δίδει εις την Αγοράν πολλήν ζωήν και όψιν πόλεως πολιτισμένης εν συνδυασμώ με τα τοπικά στοιχεία.

Και περιβεβλημένος το χακί κόσμος δεν είναι ολίγος στο Φιλιάτι που είναι έδρα Τάγματος.

Γυρίζω δεξιά και αριστερά , τρελλός από τη χαρά μου κι’ ευφραίνεται το μάτι μου θωρώντας και θωρώντας. Ζητώ πληροφορίας για το ένα, για το άλλο- και κάθε πληροφορία που παίρνω , προσθέτει ενθουσιασμό στον ενθουσιασμό μου.

Και θέτω τώρα στον εαυτό μου το ρώτημα : Θα μπορέσω άραγε να ζήσω του λοιπού στον τόπο μου;

Και κρίνοντας απ’όσα είδαν τα μάτια μου και βλέποντας την διαφορά και την πρόοδο που έκαμε στα τελευταία χρόνια το Φιλιάτι και πιστεύοντας εις την ολοκλήρωση της ατομικής προσπάθειας και την συνταντηληψιν της Κυβερνήσεως που επίλεκτο μέλος της ο αρχηγός της Ηπειρώτικης Ομάδος κ. Δ. Νότη Μπότσαρης , υπουργός των νομικών εις του οποίου το ενδιαφέρον χάρις έγιναν τόσες προτιμήσεις για την επαρχίαν μας και την Ηπειρο εν γένει ως προς τους δρόμους πήρα την απόφασι να ζήσω στο Φιλιάτι στην ονειρεμένη μου Πατρίδα, κοντά στο πανώρηο χωριό μου, ανάμεσα στους δικούς μου.

Ανάθεμά σε Ξενιτειά
Μαζί με τα καλά σου…

ΘΕΣΠΡΩΤΟΣ
Φιλιάτες 15-12-1930

ΝΕΑ των ΦΙΛΙΑΤΩΝ