Πως εορτάζονταν παλαιά τα Θεοφάνεια στη Θεσπρωτία

Πως εορτάζονταν παλαιά τα Θεοφάνεια στη Θεσπρωτία

 

Τα Θεοφάνεια ή Φώτα ή Επιφάνεια γιορτάζουμε την βάπτιση του Ιησού Χριστού από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο ή Βαπτιστή. 

Στη Θεσπρωτία συνηθιζόταν, παραμονή της εορτής ο ιερέας να γυρίζει όλα τα σπίτια και με το Σταυρό και ένα κλωνί βασιλικό να «αγιάζει» ή να «φωτίζει» (ραντίζει) τους χώρους των σπιτιών για να φύγει μακριά κάθε κακό. 

Παλαιότερα, οι λαϊκές δοξασίες συνέδεαν τον φωτισμό των σπιτιών με την εξαφάνιση των καλικάντζαρων, τους οποίους φαντάζονταν να φεύγουν περίτρομοι με την έλευση του ιερέα... 

Ο μεγάλος αγιασμός γίνεται ανήμερα τα Θεοφάνεια στις 6 Ιανουαρίου. 

Για τα Φώτα πίσευαν πως είναι ο καιρός, η γιορτή που φεύγουν οι καλικάντζαροι, γιατί φοβούνταν την αγιαστούρα του παπά. 

Ο τρόμος τους αρχίζει από την παραμονή των Φώτων που γίνεται ο μικρός αγιασμός. 

 

Γι αυτό και το έθιμο του λαού λέει:

Στις πέντε του Γενάρη
Φεύγουν οι καλικαντζάροι

Αλλά ο μεγάλος τους τρόμος είναι τα Φώτα.

Φεύγουν τότε λέγοντας:

Φεύγετε να φεύγουμε
κι έφτασε ο τουρλόπαπας
με την αγιαστούρα του
και με τη βρεχτούρα του.

Η εορτή των Θεοφανίων περιέκλειε και πολλές εκδηλώσεις, που αποτελούσαν διαιώνιση αρχαίων ελληνικών εθίμων.

ΚΑΤΟΨΗ

Φιλιατιώτικα Κάλαντα των Φώτων

Σήμερα είν’ τα Φώτα
καρκαλιέται η κότα
πίσω από την πόρτα
τση φωνάζει ο πέτος
δεν απολογιέται
σφίγγει ένα λιθάρι
την παίρει στο ποδάρι
όι όι πόδι μου
όι παραπόδι μου
και φωνάζει Σιρμιτζζιή
Σιρμιτζζιή καλόγερε
τα παιδιά που βάφτισες
έπεσαν και πέθαναν
στην κυρά την Παναγιά
πόχει αντήλια και καντήλια
και κλειδιά στα παραθύρια
άνοιξα και μπήκα μέσα
βλέπω λύκο που χορεύει
κι αλεπού που τσαγκαρεύει
τράγκαρ τσάγκαρ το λαγένι
ποιά ειν’ εκείνη που διαβαίνει
η Γληγόραινα η καημένη
δε μου λέει μια καλημέρα
να τση πώ κακή της μέρα
(να τση χέσω τον πατέρα).

Τα παραπάνω παραδοσιακά μας είχε τα είχε δώσει ο Γιάννης Σοκολάκης, όπως τα θυμόταν που τα έλεγαν στα Σοκολακάτικα, Είχαν δημοσιευθεί στο φύλλο 104 του Γενάρης του 2008 της εφημερίδας ¨τα ΝΕΑ των Φιλιατών¨