Βακτήριο "δολοφόνος" απειλεί τα ελαιόδεντρα

Βακτήριο "δολοφόνος" απειλεί τα ελαιόδεντρα 

 

Αναβρασμός επικρατεί στον αγροτικό κόσμο της Ιταλίας, καθώς μεγάλες εκτάσεις με ελαιόδεντρα στο νότιο τμήμα της χώρας έχουν προσβληθεί από καταστροφικό βακτήριο, προκαλώντας μεγάλη οικονομική ζημία στους γαιοκτήμονες.
​

Σύμφωνα με δημοσίευμα του scientificamerican.com, είναι η πρώτη φορά που το Xylella fastidiosa εντοπίζεται στην Ευρώπη (πρώτα κρούσματα το 2013), γι’ αυτό και ήδη η ιταλική Δικαιοσύνη έχει ξεκινήσει έρευνες για το πώς το συγκεκριμένο βακτήριο πέρασε σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις στην περιφέρεια της Απουλίας (περίπου 1,1 εκατ. ελαιόδεντρα έχουν μολυνθεί τα τελευταία δύο χρόνια). Ήδη, εννιά επιστήμονες έχουν κληθεί να δώσουν εξηγήσεις για λανθασμένους χειρισμούς και αργά αντανακλαστικά στην αντιμετώπιση μιας ασθένειας η οποία καταστρέφει τα ελαιόδεντρα και απειλεί την παραγωγή λαδιού σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Την ίδια στιγμή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης έχει τεθεί μια περιοχή 2,4 εκατ. στρεμμάτων.

Το Χylella fastidiosa μεταδίδεται από έντομα που απομυζούν το λεγόμενο «ξύλωμα», τα αγγεία δηλαδή που μεταφέρουν νερό από τις ρίζες του δέντρου στα φύλλα. Το βακτήριο εγκαθίσταται στα αγγεία αυτά και προκαλεί την απόφραξη τους, με αποτέλεσμα να συντελείται η σταδιακή απονέκρωση του φυτού.
 
Η παρουσία του Χylella fastidiosa αναγκάζει τον αγρότη να προχωρήσει είτε στο κάψιμο του δέντρου είτε στο κόψιμο από τη ρίζα -ενέργειες που περιλαμβάνονταν και στο ιταλικό σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση της ασθένειας. Ωστόσο, η εφαρμογή του σταμάτησε με εισαγγελική απόφαση μετά τις έντονες αντιδράσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων και Ιταλών γαιοκτημόνων. Πιο συγκεκριμένα, ενώσεις αγροτών, έχοντας την υποστήριξη ακτιβιστών, προσέφυγαν στην ιταλική Δικαιοσύνη, μπλοκάροντας την καταστροφή υπεραιωνόβιων ελιών.

Η εισαγγελία αιτιολόγησε το σκεπτικό της απόφασής της να μπλοκάρει τη λήψη δραστικών μέτρων για την καταπολέμηση της επιδημίας (κάψιμο «άρρωστων» δέντρων, ψεκασμοί με εντομοκτόνα), λέγοντας ότι πολύ λίγα είναι γνωστά για την επιδημία, ώστε να λαμβάνονται τόσο «σκληρά» μέτρα.

Στα μαχαίρια Ρώμη - Βρυξέλλες

Παράλληλα, σε εξέλιξη βρίσκεται η κόντρα Ρώμης - Βρυξελλών για τον τρόπο αντιμετώπισης της επιδημίας, καθώς η μεν Ευρώπη απαιτεί τη λήψη δραστικών μέτρων, με την ιταλική κυβέρνηση να αναζητά εναλλακτικούς τρόπους δράσης με το λιγότερο δυνατό πολιτικό κόστος. Ήδη, η Κομισιόν έχει ζητήσει εξηγήσεις από τη Ρώμη για την καθυστερημένη αντίδρασή της σε μια -όπως υποστηρίζει- πολύ επικίνδυνη κατάσταση.

«Δεν μπορούμε να καταλάβουμε για ποιον λόγο τα ιταλικά δικαστήρια μπλόκαραν το σχέδιο αντιμετώπισης της επιδημίας» ανέφερε στις 10 Δεκεμβρίου ο Enrico Brivio, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκφράζοντας την αβεβαιότητά του για το μέλλον και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει μια τέτοια στάση όχι μόνο για τις καλλιέργειες στην Ιταλία αλλά και την υπόλοιπη Ευρώπη.

«Το βακτήριο Xylella fastidiosa και τα υπόλοιπα στελέχη του είναι ίσως από τις πιο σοβαρές απειλές, με τεράστιο οικονομικό αντίκτυπο. Τα έκτακτα μέτρα πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα» πρόσθεσε ο Ευρωπαίος αξιωματούχος.

Τι περιλαμβάνει το ιταλικό σχέδιο δράσης:

• Κόψιμο ελαιόδεντρων που έχουν προσβληθεί
• Καταστροφή των υγιών δέντρων για τη δημιουργία νεκρής ζώνης

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τον χρόνο που απαιτείται προκειμένου να δημιουργηθεί ένα ελαιόδεντρο και να μπορέσει αυτό να καρποφορήσει, η ζημιά είναι ανυπολόγιστη. Βάσει της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, οι ιταλικές αρχές είναι υποχρεωμένες να προβούν σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες προκειμένου η συγκεκριμένη ασθένεια να μην ξεφύγει από τα γεωγραφικά όρια της Κάτω Ιταλίας και εξελιχθεί σε επιδημία, που θα εξαπλωθεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.

Στο μικροσκόπιο της ιταλικής Δικαιοσύνης η εξάπλωση της νόσου

Κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στις 18 Δεκεμβρίου 2015 στο Λέτσε της Νότιας Ιταλίας, η εισαγγελία ανακοίνωσε την έναρξη άμεσης έρευνας για την ασθένεια που απειλεί το γεωργικό κεφάλαιο χιλιάδων αγροτών.

Βασικό ερώτημα αποτελεί το πως πέρασε το Xylella fastidiosa από την αμερικανική ήπειρο -όπου είναι αρκετά κοινό σε καλλιέργειες της Βραζιλίας, του Πουέρτο Ρίκο και της Καλιφόρνια των ΗΠΑ- στην Ιταλία. Παράλληλα, ανακοίνωσαν την παύση του προγράμματος καύσης και κοπής από τη ρίζα των ελαιόδεντρων που έχουν προσβληθεί, καθώς ελάχιστα είναι γνωστά για το συγκεκριμένο βακτήριο, επομένως δεν δικαιολογείται η λήψη τέτοιων μέτρων.

«Είμαστε σοκαρισμένοι. Οι κατηγορίες είναι αβάσιμες» αναφέρει ο Donato Boscia, επικεφαλής του Ινστιτούτου για τη Βιώσιμη Προστασία των Φυτών στο Μπάρι, ο οποίος συνελήφθη, κατηγορούμενος για εξάπλωση από αμέλεια της συγκεκριμένης ασθένειας η οποία προκαλεί την ξήρανση του δέντρου. Ο ίδιος κατηγορεί τις ιταλικές αρχές για παρουσίαση ψευδών στοιχείων.

Τα δύο σενάρια εισόδου

Σύμφωνα με το scientificamerican.com, η εισαγγελία προχώρησε τον Μάιο σε κατάσχεση υπολογιστών και εγγράφων από επιστημονικά κέντρα της Κάτω Ιταλίας, χωρίς ωστόσο να δώσει στη δημοσιότητα τις λεπτομέρειες που στοιχειοθετούν κατηγορίες σε βάρος των επιστημόνων.

Ανάμεσα στα σενάρια που εξετάζονται για τον τρόπο εισόδου του βακτηρίου στην Ιταλία είναι αυτό που θέλει το στέλεχος να εισήλθε από την Καλιφόρνια, κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικού σεμιναρίου του «Mediterranean Agronomic Institute» το 2010 στο Μπάρι και στη συνέχεια απελευθερώθηκε στο περιβάλλον. Άλλη υπόθεση θέλει το βακτήριο να ήρθε μέσω της εισαγωγής καλλωπιστικών φυτών από την Κόστα Ρίκα.


Σε επιφυλακή οι αγροτικοί συνεταιρισμοί στην Ελλάδα

Η κατάσταση στην Ιταλία έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία σε αγροτικές ενώσεις στην Ελλάδα και συγκεκριμένα σε περιοχές όπου υπάρχουν μεγάλοι ελαιώνες.

Γεωργοί της Πελοποννήσου φοβούνται εξάπλωση της επιδημίας στα κτήματά τους, καθώς δεν υπάρχει αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισής της. Αρκαδία, Μεσσηνία και Λακωνία είναι ορισμένοι από τους νομούς, όπου ενώσεις αγροτών έχουν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου στις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. «Βρισκόμαστε σε επιφυλακή. Έχουμε καλή συνεργασία με τη διεύθυνση Γεωργίας, Εκείνο που φοβόμαστε είναι η παράνομη εισαγωγή ελαιόδεντρων» ανέφερε σε δηλώσεις του στο Αθηναϊκό Πρακτορείο ο πρόεδρος της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Κυνουρίας Γιώργος Σακελλαρίου.
Από τη μεριά του ο πρόεδρος της Ένωσης Μεσσηνίας Παναγιώτης Κατσούλης εμφανίστηκε ανήσυχος και ζήτησε την εντατικοποίηση των ελέγχων στα δενδρύλλια που εισάγονται στη χώρα από το εξωτερικό.