Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΠΑΡΟΛΑ ΣΤΟ 2ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΠΑΡΟΛΑ ΣΤΟ 2ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

Βασίλης Παρόλας - Γενικός Διευθυντής Α.Σ. Θεσπρωτίας-Πρέβεζας 

& Μέλος ΔΣ του Gaia-Επιχειρείν

Βασικά ζητήματα στην παραγωγή γεωργικών καλλιεργειών που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης

Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί προσκεκλημένοι

Βρισκόμαστε σε μια περίοδο πρωτόγνωρης οικονομικής κρίσης. Μιας κρίσης που επηρεάζει δυσμενώς όλους τους τομείς δραστηριότητας και οδηγεί εκατοντάδες χιλιάδες αγρότες, εργαζόμενους, μικροεπαγγελματίες, επιχειρήσεις, στην αβεβαιότητα, στην ανασφάλεια και στην απαισιοδοξία για το αύριο.

Με την ομιλία μου θα σταθώ ιδιαίτερα σε ορισμένα βασικά ζητήματα στο επίπεδο οργάνωσης της παραγωγής στις γεωργικές καλλιέργειες που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Ζητούμενο είναι η υπέρβαση των διαρθρωτικών προβλημάτων της Ελληνικής Γεωργίας μέσα από θεσμικές και οργανωτικές παρεμβάσεις στην κατεύθυνση της δημόσιας προώθησης και στήριξης της συλλογικότητας, που είναι και η μόνη που μπορεί να εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις μεσο-μακροπρόθεσμης προοπτικής αγροτικής ανάπτυξης. Επί πλέον είναι και η μόνη που μπορεί να εξασφαλίσει βιωσιμότητα, ποιότητα και ανταγωνιστικότητα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Η συλλογικότητα αυτή δεν είναι άλλη από την θεσμική, λειτουργική και ελεγκτική θωράκιση θεσμών όπως, οι συνεταιρισμοί, οι οργανώσεις και ομάδες παραγωγών.

Διαρθρωτικά προβλήματα της Ελληνικής Γεωργίας (μελέτη ΙΟΒΕ)

Για να είναι αποτελεσματικός ο τρόπος παρέμβασης πρέπει να δίνει απάντηση στα βασικά διαρθρωτικά προβλήματα της Ελληνικής γεωργίας.
Ανισομερής κατανομή μεταξύ φυτικής και ζωϊκής παραγωγής


Ελλάδα

Φυτική/ζωϊκή 3/1


Ευρωπαϊκή Ενωση

Φυτική/ζωϊκή 5,7/4,3

Υψηλή εξάρτηση από τις επιδοτήσεις : Οι αυξημένες επιδοτήσεις, με δεδομένο ότι δεν ήταν συνδεδεμένες με την παραγωγή, λειτούργησαν ανασταλτικά στην προσπάθεια αναβάθμισης του γεωργικού προϊόντος και επέτειναν τα φαινόμενα αδράνειας.
Το μικρό μέγεθος των εκμεταλλεύσεων. Το μέσο μέγεθος της αγροτικής εκμετάλλευσης στην Ελλάδα είναι 44 στρέμματα, όταν πχ στην Τσεχία είναι πάνω από 100. Μόνο το 3% των αγροτικών εκμεταλλεύσεων έχουν μέγεθος πάνω από 200 στρέμματα.
Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Μόλις το 4% των απασχολουμένων στον πρωτογενή τομέα έχει ανώτατη και ανώτερη μόρφωση, ενώ το 20% διαθέτει απολυτήριο λυκείου.
Χαμηλός βαθμός αξιοποίησης της εκμηχάνισης. Το μικρό μέγεθος και ο πολυτεμαχισμός των εκμεταλλεύσεων, δεν επιτρέπει την ορθολογική αξιοποίηση του εξοπλισμού, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στην χαμηλή παραγωγικότητα της Ελληνικής Γεωργίας.

Οργανωτικά και Λειτουργικά προβλήματα Γεωργικού Τομέα

Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι η Ανάπτυξη της Γεωργικής Παραγωγής εξαρτάται άμεσα από την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των γεωργικών προϊόντων. Αυτή με τη σειρά της προϋποθέτει έρευνα (τι παράγω, πως το παράγω και σε τι ποσότητες), ποιότητα, ανταγωνιστικό κόστος και αύξηση της προστιθέμενης αξίας.

Στην κατεύθυνση αυτή απαιτείται συνεχής προσπάθεια και συνεργασία, τόσο από πάνω (πολιτική ηγεσία) σε υποδομές, κατευθύνσεις και πλαίσιο λειτουργίας, όσο και από κάτω (παραγωγοί) σε νοοτροπία, καινοτομία αλλά και συλλογικές μορφές εκμετάλλευσης μέσω συνεταιρισμών, ομάδων και οργανώσεων παραγωγών.

Θα σταθώ επιλεκτικά σε ορισμένα βασικά ζητήματα της γεωργικής παραγωγής που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης, με επισημάνσεις ως προς τον τρόπο επίλυσης των διαρθρωτικών προβλημάτων αλλά και προώθησης οργανωτικών αλλαγών.
Υψηλό κόστος εισροών (σπόροι, λιπάσματα, γεωργικά φάρμακα, νερό, ενέργεια). Οι συνέπειες είναι πολλές και σημαντικές:

· Υπολίπανση και μειωμένη φυτοπροστασία (μείωση παραγωγής και ποιότητας).

· Υψηλό κόστος παραγωγής (μείωση ανταγωνιστικότητας).

· Παύση παραγωγικής ενασχόλησης (μείωση παραγωγής, μείωση απασχόλησης)

Βασικές επισημάνσεις:

· Μεγάλη εξάρτηση από εισαγωγές. Σύμφωνα με έρευνα της ΠΑΣΕΓΕΣ πάνω από 90% των χρησιμοποιούμενων λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, εισάγεται από το εξωτερικό. Η εξάρτηση αυτή έχει χειροτερεύσει τα τελευταία 3 χρόνια, σε ποσοστό πάνω από 20%. Η μείωση της εγχώριας παραγωγής και οι αυξημένες ανάγκες, διαμορφώνουν υψηλό κόστος για την γεωργική παραγωγή, λόγω συγκέντρωσης των εισαγωγών σε λίγες εισαγωγικές εταιρείες (συνθήκες ολιγοπώλιου).

· Τα αντίστοιχα κόστη που έχουν αγρότες άλλων Ευρωπαϊκών χωρών κυμαίνονται από 60% έως 80% του αντίστοιχου των Ελλήνων αγροτών. Με τέτοια δεδομένα για ποια ανταγωνιστική βάση να μιλήσουμε?

· Το κόστος της ενέργειας είναι σημαντικό και διαμορφώνεται σύμφωνα με μελέτες περί το 12% της συνολικής αξίας γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής.

· Η επάρκεια αρδευτικού νερού σε ορισμένες περιοχές και η ανεπάρκεια σε άλλες, δημιουργούν άνισες συνθήκες παραγωγής μέσα στη χώρα από πλευράς κόστους, παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας.

Προτάσεις διεξόδου:

· Για πολιτική ηγεσία:

o Ενίσχυση επενδυτικών πρωτοβουλιών εγχώριας παραγωγής λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων (αντιστροφή τάσης).

o Δημιουργία εγχώριων σποροπαραγωγικών κέντρων με ταυτόχρονη ενίσχυση ερευνητικών προσπαθειών (ιδιωτών, πανεπιστημίων, συλλογικών φορέων παραγωγών).

o Οργάνωση συστήματος ελέγχου της ορθής χρήσης εισροών με κυρώσεις παραβίασής του.

o Παρέμβαση στις τριγωνικές συναλλαγές φορολογικής κερδοσκοπίας (κυρίως πολυεθνικών εταιρειών).

o Ορθολογική διαχείριση υδάτινων πόρων που περιλαμβάνει παροχή κινήτρων στους παραγωγούς για χρησιμοποίηση σύγχρονων αρδευτικών πρακτικών, επενδύσεις φωτοβολταϊκών συστημάτων για μείωση κόστους άρδευσης, εξοικονόμηση υδάτινων πόρων από πλεονασματικές περιοχές μέσω σύγχρονων αρδευτικών δικτύων.

o Μείωση φορολογιών στο κόστος ενέργειας. Η απώλεια φορολογικών εσόδων αναπληρώνεται στο πολλαπλάσιο με την αύξηση της παραγωγής και της ανταγωνιστικότητας.

· Για παραγωγούς:

o Συμμετοχή σε συνεργατικά σχήματα (συνεταιρισμούς, ομάδες παραγωγών, κοινοπραξίες κλπ) για συγκέντρωση της ζήτησης εισροών, επιτυγχάνοντας οικονομίες κλίμακας στο κόστος προμήθειας, αποθήκευσης και διανομής.

o Χρειάζεται συνεχής εκπαίδευση και επιμόρφωση στην ορθολογική χρήση εισροών στην κάθε μία αγροτική εκμετάλλευση.

Στοχοθέτηση μείωσης κόστους εισροών κατά 10%, είναι πιστεύω ένα μέγεθος που είναι δυνατό να επιτευχθεί , εξοικονομώντας ένα κόστος εισροών 500 εκατ. Ευρώ στον αγροτικό τομέα. Η αγροτική ανάπτυξη είναι πάντα μετρήσιμο μέγεθος. Μπορούμε να πετύχουμε τον στ’οχο της μείωσης του κόστους των εισροών. Είναι αρκετό; OXI.

2. Μείζον πρόβλημα, που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης, είναι η δυσχερέστατη πρόσβαση των γεωργών σε χρηματοδότηση (μέσω τραπεζικών δανείων).

Βασικές επισημάνσεις:

· Η τρέχουσα οικονομική συγκυρία δημιουργεί τεράστια προβλήματα πρόσβασης στον τραπεζικό δανεισμό.

· Η παροχή πίστωσης προς τους παραγωγούς για αγορά εφοδίων είναι πλέον αδύνατη, δημιουργώντας ασφυκτικό περιβάλλον στον γεωργικό τομέα.

· Οι παραγωγοί χρηματοδοτούν το εμπόριο. Η είσπραξη των πωλήσεων των αγροτών προς τους πελάτες τους, εμπόρους, λιανεμπορικές αλυσίδες, ως επί το πλείστον καθυστερεί. Ο βασικός λόγος είναι ότι οι πελάτες αυτοί έχουν συγκεντρωμένη διαπραγματευτική δύναμη. Αποτέλεσμα αυτού είναι να επιβάλλουν τους όρους τους στους μεμονωμένους παραγωγούς ή ακόμη και στις μικρές συνεταιριστικές οργανώσεις ή τις μικρές ομάδες παραγωγών.

· Υπάρχει πιθανότητα Αγροτικής Ανάπτυξης χωρίς να λυθούν τα προβλήματα χρηματοδότησης των παραγωγών? Η απάντηση είναι ασφαλώς ΟΧΙ. Η βεβαιότητα είναι μείωση της παραγωγής και εξαφάνιση των μικρών γεωργών.

Προτάσεις διεξόδου:

· Για την πολιτική ηγεσία

o Υλοποίηση της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας που προβλέπει την πληρωμή των τιμολογίων εντός ενός μηνός από την έκδοσή του. Το μέτρο αυτό είναι απλό και δημιουργεί σημαντική πηγή ρευστότητας στη σημερινή δύσκολη κατάσταση. Επί πλέον όλες οι εκπτώσεις πρέπει να εμφανίζονται επί τιμολογίου. Αυτό θα επιφέρει μείωση τιμής καταναλωτή.

o Χρειάζεται αυστηροποίηση της λειτουργίας του Μητρώου Εμπόρων αγροτικών προϊόντων. Θα πρέπει να έχουν κεφαλαιακή επάρκεια, εξοπλισμό & εγκαταστάσεις. Διαφορετικά, ασκούν το εμπορικό τους επάγγελμα με μηδενικό ρίσκο. Το ρίσκο το σηκώνει ο παραγωγός που στο τέλος δεν πληρώνεται.

· Για τον Τραπεζικό Τομέα

o Προώθηση της συμβολαιακής γεωργίας, που εξασφαλίζει την ομαλή ροή της παραγωγικής λειτουργίας.

o «Κάρτα του αγρότη» που διευκολύνει τις αγορές εισροών, με εκχώρηση των επιδοτήσεων που λαμβάνει.

o Επιτόκια του 12% στα τραπεζικά δάνεια (ΑΤΕ) δεν διευκολυνουν την αγροτική ανάπτυξη.

· Για τους παραγωγούς

o Συμμετοχή σε συνεργατικά σχήματα (συνεταιρισμούς, ομάδες παραγωγών) για απόκτηση μεγέθους. Η δύναμη του μεγέθους εξασφαλίζει:

§ Μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη για καλύτερη τιμή προϊόντος.

§ Καλύτερους όρους πώλησης και είσπραξης σε σταθερή βάση.

§ Εξυπηρέτηση παραγωγικής διαδικασίας μέσω συμβολαιακής γεωργίας που ήδη αναφέρθηκε.

Η εξασφάλιση της ρευστότητας του αγροτικού τομέα, μέσω συνεργατικής δύναμης, μέσω συμβολαιακής γεωργίας και μέσω «κάρτας του αγρότη», εξασφαλίζει μια συνεχή παραγωγική διαδικασία, βελτιώνοντας την θέση του παραγωγού στη διατροφική αλυσίδα. Ίσως, θα διακινδύνευα να πω, να είναι προτιμότερη, από την ρευστότητα μέσω δανείων, που «μερικές» φορές οδηγούνται σε ικανοποίηση καταναλωτικών και όχι παραγωγικών αναγκών. Άρα η Αγροτική Ανάπτυξη είναι συνάρτηση, πέραν της παρέμβασης στις εισροές που αναφέρθηκαν ήδη, και στην παρέμβαση στην ρευστότητα της παραγωγικής διαδικασίας.

3. Έλλειψη κάλυψης ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΣΠΙΔΑΣ, (έλλειψη συνεργατισμού)

Πριν αναφερθώ στα θετικά και αρνητικά σημεία των συνεταιριστικών οργανώσεων, θα πρέπει να διατυπώσουμε την θεμελιώδη αρχή του συνεργατισμού. «Συνεταιρισμός, είναι μια αυτόνομη ένωση προσώπων, που συγκροτείται εθελοντικά για την αντιμετώπιση των κοινών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών αναγκών και επιδιώξεών τους, διαμέσου μιας συνιδιόκτητης και δημοκρατικά διοικούμενης επιχείρησης». Είναι ένας μικτός οικονομικός θεσμός που αποτελεί όχι μόνο την μοναδική άμυνα για τους αγρότες αλλά δημιουργεί και τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους. Όπως έλεγε παλαιότερα ένας από τους πρωτεργάτες του Ελληνικού συνεταιριστικού κινήματος, ο Αλ. Μπαλτατζής «Ο συνεταιρισμός είναι γιός του φτωχού και πατέρας της ανάπτυξης».

Βασικές επισημάνσεις:

Στην Ελλάδα οι συνεταιρισμοί έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της αγροτικής μας παραγωγής. Συνένωσαν δυνάμεις μεμονωμένων αγροτών σε δυναμικά σύνολα. Σημαντικές βιομηχανικές μονάδες έδωσαν αναπτυξιακή και εξαγωγική πνοή στον αγροτικό τομέα (ΚΥΔΕΠ, Ελαιουργική, ΣΕΚΑΠ, ΔΩΔΩΝΗ, Ομοσπονδία κα). Πολλές Ενώσεις διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στον εφοδιασμό των παραγωγών με γεωργικά εφόδια σε χαμηλές τιμές και προστάτευσαν το εισόδημά τους με τιμές παρέμβασης και συγκέντρωσης αγροτικών προϊόντων. Στήριξαν τον κόσμο της υπαίθρου.

Όμως οι συνθήκες της αγοράς άλλαξαν και συνεχίζουν να αλλάζουν. Αντίστοιχα θα έπρεπε να αλλάζει και ο βαθμός οργάνωσης και παρέμβασης των συνεταιρισμών. Το μόνο πράγμα που πρέπει να μένει σταθερό, είναι η αλλαγή. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη στην Ελλάδα. Με καταστροφικές συνέπειες και με σημαντική απαξίωση της δυναμικής του συνεταιριστικού κινήματος, ακόμη και της ίδιας της ιδέας. Σχεδόν όλες οι μεγάλες συνεταιριστικές επιχειρήσεις ιδιωτικοποιήθηκαν ή έκλεισαν, με καταστροφικές συνέπειες για τους παραγωγούς. Η απόσταση από το χωράφι στο ράφι έγινε μακρύτερη. Η Προστιθέμενη Αξία της αγροτικής παραγωγής μειώθηκε. Οποιεσδήποτε αυξήσεις της εξαγωγικής δραστηριότητας βασίζονται σε εξαγωγές χύμα ελαιολάδου, που είναι ό,τι πιο καταστροφικό για την γεωργική μας ανάπτυξη. Είναι εξαγωγές χωρίς προστιθέμενη αξία.

Και οι ευθύνες κατανέμονται παντού. Και στις πολιτικές ηγεσίες, και στις συνεταιριστικές ηγεσίες, και στους ίδιους τους παραγωγούς

· Μου είναι αδύνατο να κατανοήσω γιατί κάθε 5 ή 10 χρόνια χρειάζεται αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που διέπει τους συνεταιρισμούς. Ο Νόμος 2190 για τις Ανώνυμες Εταιρείες είναι από το 1920 και συνεχίζει να ισχύει.

· Οι συνεταιρισμοί καλούνταν να επιτελέσουν «κοινωνικό έργο» με ευθύνη και της πολιτικής ηγεσίας και μάλιστα για αρκετά χρόνια είχαν χωρισθεί σε «πράσινους, μπλέ και κόκκινους» σαν αποτέλεσμα της έντονης πολιτικοποίησης. Τα προβλήματα όμως δεν είναι ούτε μπλέ, ούτε πράσινα, ούτε κόκκινα. Πλήττουν όλους.

· Ακόμη και θέματα κανονισμού λειτουργίας προσωπικού ρυθμίζονταν με αντίστοιχο ΦΕΚ σαν να πρόκειται για λειτουργία δημόσιου φορέα.

· Αδυναμία συγκεκριμένων συνεταιριστών που ηγήθηκαν Αγροτικών Συνεταιρισμών να ανταποκριθούν στις διοικητικές ανάγκες της οργάνωσής τους.

Τι χρειάζεται να γίνει

Όταν ο βαθμός οργάνωσης της παραγωγής σε συλλογικές αγροτικές οργανώσεις είναι 90% στη Ολανδία, 80% στο Βέλγιο, 70% στην Ιρλανδία και 50% στη Ισπανία και Ιταλία, είναι αδιανόητο να περιμένουμε Αγροτική Ανάπτυξη στην Ελλάδα με 10%. Χρειάζεται:

· Νέο, απλό συνεταιριστικό πλαίσιο λειτουργίας που να στηρίζεται στις διεθνείς συνεταιριστικές αρχές.

· Είναι πια σε όλους κατανοητό, ότι οι συνεταιρισμοί είναι επιχειρήσεις των συνεταιρισμένων αγροτών και σαν τέτοιες να αντιμετωπίζονται.

· Απαιτείται μοντέλο δυαδικής διοίκησης (ελεγκτικό και εκτελεστικό), όπως γίνεται πετυχημένα σε ανεπτυγμένες χώρες.

· Αν υπάρχει παρανομία ή κατάχρηση στην λειτουργία συνεταιρισμών, να οδηγούνται οι αρμόδιοι στη δικαιοσύνη.

· Γενικές αναφορές περί διαφθοράς, περί σπατάλης και κακοδιαχείρισης, δημιουργούν απαξίωση της προσπάθειας ανάπτυξης συλλογικών μορφών οργάνωσης της αγροτικής μας παραγωγής. Τέτοιες αναφορές δημιουργούν και άλοθι στις πολιτικές ευθύνες για τις διαχρονικές ευθύνες τους.

· Η εκπαίδευση είναι απαραίτητη, όχι μόνο στα συνεταιριστικά στελέχη. Εκπαίδευση στη συλλογικότητα είναι απαραίτητη σε όλες τις παραγωγικές , εμπορικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Είναι συστατικό της ανάπτυξης.

Χρειάζονται ξεκάθαροι στόχοι:

Χρειάζεται ανάπτυξη των συλλογικών οργανώσεων των αγροτών που θα αναλάβουν και το κύριο βάρος της Αγροτικής Ανάπτυξης. Θα μεθοδεύσουν την συγκέντρωση της παραγωγής. Θα εκπαιδεύσουν τα μέλη τους στην βελτίωση της ποιότητας. Θα ενσωματώσουν στην παραγωγή νέες τεχνολογίες. Θα πετύχουν μείωση των τιμών των εισροών μέσω οικονομιών κλίμακας. Θα αυξήσουν την προστιθέμενη αξία των παραγομένων προϊόντων. Θα μεγαλώσουν τον όγκο των τυποποιημένων προϊόντων. Θα βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα. Θα μειώσουν την απόσταση από τον παραγωγό στον καταναλωτή. Θα προσελκύσουν και θα κρατήσουν τους ΝΕΟΥΣ στον πρωτογενή τομέα. Όλα αυτά είναι ο καταλύτης των διαρθρωτικών προβλημάτων και ο ορισμός της ανάπτυξης.

Ο Συνεργατισμός όμως δεν αφορά μόνο τον αγροτικό τομέα. Αφορά και τον καταναλωτικό τομέα. Απαιτείται συνεργασία αγροτικών και καταναλωτικών συνεταιρισμών δημιουργώντας καταλυτικές προϋποθέσεις ανάπτυξης της ντόπιας παραγωγής, στην κατεύθυνση της διατροφικής επάρκειας με υποκατάσταση των εισαγωγών και αύξηση των εισοδημάτων.

Και βέβαια αυτό θα έπρεπε ήδη να έχει γίνει. Τα τρένα πια κινούνται διαφορετικά και δεν επιτρέπεται να τα χάνουμε. Κανόνας μας και στην Ελλάδα θα΄πρεπε να είναι αυτό που μου αρέσει να λέω πάντα, οτι «ΤΟ ΑΥΡΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ ΠΟΥ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΣΚΕΦΘΟΥΜΕ ΧΘΕΣ».