Ιστορίες της Μουργκάνας: Από τα βουνά της Μουργκάνας στους κάμπους της Ουγγαρίας (+ΒΙΝΤΕΟ)

Ιστορίες της Μουργκάνας: Από τα βουνά της Μουργκάνας στους κάμπους της Ουγγαρίας (+ΒΙΝΤΕΟ)

Του ΑΝΤΩΝΗ Ν. ΒΕΝΕΤΗ

Στα μέσα Σεπτεμβρίου 1948, οι αντάρτες του λεγόμενου Δ.Σ.Ε. που είχαν καταλάβει στρατιωτικά την περιοχή της Μουργκάνας στα τέλη Νοεμβρίου 1947, ηττήθηκαν από τον Εθνικό Στρατό, εγκατέλειψαν την περιοχή και μετέφεραν συλλήβδην και βιαίως, τους πληθυσμούς της Μουργκάνας, στην Αλβανία και μετά την πτώση του Γράμμου, τον Αύγουστο του 1949 και την λήξη της εμφύλιας διαμάχης, στη χώρα των Μαγυάρων.

Ένας από τους απαχθέντες υπήρξε κι ο υποσημειούμενος. 

Έτσι, τα χωριά της Μουργκάνας ερήμωσαν και οι συγγενείς των απαχθέντων, κυρίως άνδρες, που είχαν καταφύγει στους Φιλιάτες, έχασαν τις οικογένειές τους, γυναίκες και παιδιά, που βρέθηκαν από τα βουνά της Μουργκάνας στους κάμπους της Ουγγαρίας. Το τραγικό αυτό περιστατικό πέρασε μέσα στη δίνη του Εμφυλίου Πολέμου, σχεδόν απαρατήρητο. Γι’ αυτό και ο Βαβουριώτης Δημ. Τσουγιόπουλος υπενθυμίζει οργισμένος τι συνέβη στους ανυποψίαστους χωρικούς της Μουργκάνας, με επιστολή του στο ΒΗΜΑ της 27.12.1949.

Στην Ουγγαρία οι όμηροι της Μουργκάνας και άλλων παραμεθόριων περιοχών της Βορ. Ελλάδος, εγκαταστάθηκαν τελικά στο «Ελληνοχώρι», ένα νεόκτιστο χωριό 50 - 60 χλμ. από τη Βουδαπέστη, που κατασκευάστηκε ειδικά για τους Έλληνες. Μετά την εκτέλεση στη Ελλάδα στις 30.3.1952 του «λαϊκού ήρωα» Ν. Μπελογιάννη, το χωριό μετονομάστηκε αυθαίρετα σε «Μπελογιάννης». Το Νοέμβριο του 1953 εκατοντάδες όμηροι των ανταρτών διαδήλωσαν στη Βουδαπέστη, μπροστά στο Ουγγρικό Κοινοβούλιο, και εξεδήλωσαν έτσι δυναμικά την επιθυμία τους να επιστρέψουν στην Ελλάδα.

Έτσι, τον Φεβρουάριο του 1954 περίπου 1.300 άτομα, όμηροι των ανταρτών, επιστρέψαμε στην Ελλάδα, μέσω Βενετίας, στην οποία φτάσαμε σιδηροδρομικώς, από την Ουγγαρία.

Από την Βενετία με πλοία αποβιβαστήκαμε στην Ηγουμενίτσα. Μεταξύ αυτών και ο υποσημειούμενος αλλά και ο ομοχώριός μου από Λειά Φιλιατών, δύο - τρία χρόνια μεγαλύτερός μου, Δημήτρης Βενέτης του Ανδρέα, ο οποίος όμως μαζί με την μητέρα του Όλγα Βενέτη, τον νεώτερο αδελφό του Γεώργιο Βενέτη, ήδη συνταξιούχο δικηγόρο, αποβιβάσθηκαν στον Πειραιά, γιατί ο πατέρας τους Ανδρέας Βενέτης ήταν εγκατεστημένος στην Αθήνα.

Ο νεαρός όμως Δημήτριος Βενέτης «δεν έζησε το γήινο μερτικό του». Σε ηλικία 13 ετών έπεσε θύμα τροχαίου ατυχήματος στην Λεωφόρο Αλεξάνδρας και το τραγικό αυτό περιστατικό περιγράφεται στο ΒΗΜΑ της 7.1.1955. Σαν μνημόσυνο ας του αφιερώσουμε τον στίχο του Καβάφη:

«Σαν σώματα ωραία νεκρών που δεν εγέρασαν…».

Επιστολή στο ΒΗΜΑ

Η επιστολή του Δ. Τσουγιόπουλου στην εφημερίδα ΒΗΜΑ το 1949 είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική. Αναφέρει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

Η ΑΛΛΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ

«Κύριε Διευθυντά,

Βλέπομεν να ανακινήται εις τον τύπον και να γίνεται αντικείμενον στεντορείας εθνικής εκδηλώσεως πένθους, το τραγικόν γεγονός της αρπαγής των παιδιών μας υπό των σλαβοκομμουνιστών και της παραδόσεως τούτων προς κομμουνιστοποίησιν εις τους συντρόφους των Σλάβους. Κατάγομαι εξ Ηπείρου εκ της περιφερείας της Μουργκάνας και νιώθω βαθειά το δράμα αυτό, πλην όμως δεν μπορώ να μην διαμαρτυρηθώ δια την παράλειψιν ενός άλλου παραπλησίου εγκλήματος που δεν γνωρίζω διατί το αγνοούν η Κυβέρνησις, ο Ο.Η.Ε. και ο τόπος μας, ο οποίος μάλιστα δεν έφερε τούτο εις την δημοσιότητα, όχι μόνον ανάλογα με το μέγεθός του, αλλ’ ούτε καν ως απλούν σχόλιον ή είδησιν. Και το παράπονον αυτό υποβάλλεται υπό όλων των πληγέντων κατοίκων της Ηπείρου.

Πρόκειται περί της αρπαγής απάντων των κατοίκων των χωριών της περιφέρειας Μουργκάνας, ως και άλλων του Πωγωνίου και Κονίτσης, οίτινες εσύρθησαν βιαίως 10 ημέρας προ της επιθέσεως του Στρατού μας, εις Σκόδραν της Αλβανίας και εκείθεν εις Ουγγαρίαν ή αλλαχού. Η αρπαγή αυτή εβύθισεν εις πένθος την περιφέρειάν μας, εις δε τα χωρία αυτά μετά τους γενομένους λεηλασίας απέμειναν τοίχοι γυμνοί και ερείπια.

Και παρατηρεί τις το τραγικόν γεγονός, πατέρες και αδελφοί που ευρίσκοντο μακράν της οικογενείας των κατά την συμμοριοκρατίαν, να κλαίνε απελπισμένοι την τύχην της οικογενείας των, αι δε εκείθεν του παραπετάσματος απαχθείσαι οικογένειας να αναμένουν την βοήθειάν μας άνευ ελπίδος.

Από την πρωτοβουλίαν του Μακαριωτάτου που είναι πλήρως κάτοχος του ζητήματος, αναμένωμεν όπως συσχετίση τούτο εις ίσην μοίραν εις τας ενεργείας του περί αποδόσεώς των.

Ίσως οι πέραν του Παραπετάσματος «Ανθρωπισταί και την ειρήνην ευαγγελιζόμενοι» τους θεωρήσουν αχρήστους και μη προσαρμοζομένους με τας νέας ιδέας των και μας τους αποδώσουν.

Μετά τιμής
ΔΗΜ. ΤΣΟΥΓΙΟΠΟΥΛΟΣ».

Ρεπορτάζ για το δυστύχημα

Ακουλουθεί το ρεπορτάζ του ΒΗΜΑΤΟΣ για τον θάνατο του νεαρού Δημ. Βενέτη, ενός απ’ τα παιδιά που αρπάχθηκαν από την Μουργκάνα, βρέθηκαν στην Ουγγαρία κι επέστρεψαν στη χώρα μας:

«Συνελήφθη και απεστάλη εις την Εισαγγελίαν ο Θ. Χρήστου κρεοπώλης, ο οποίος την νύκτα της 3ης τρέχοντος, επιβαίνων του υπ’ αριθ. 11473 αυτοκινήτου παρέσυρε και διεμέλισε εις την Λεωφόρον Αλεξάνδρας τον Δ. Βενέτην, ετών 13, εν συνεχεία δε χωρίς να ενδιαφερθή διά το θύμα του ανέπτυξε ιλιγγιώδη ταχύτητα και εξηφανίσθη.[…]

Ήρχισαν νέαι έρευναι, αι οποίαι την φοράν ταύτην επέτυχον πλήρως. Ανευρέθη το υπ’ αρ. 11473 αυτοκίνητον μάρκας «Κράϊσλερ» ανήκον εις τον σωφέρ Δ. Παπαδάκην και εστάθμευε παρά το Μακρυγιάννη, ο Παπαδάκης εκλήθη εις ανάκρισιν και απεκάλυψον ότι είχεν ενοικιάσει το αυτ/τον του την 3ην τρέχοντος μηνός εις τον κρεοπώλην Θ. Χρήστου, διατηρούντα κατάστημα εις την οδόν Αγίου Μελετίου. Όργανα της Τροχαίας και του Ε’ τμήματος συνέλαβον τον Χρήστου, ο οποίος εξεταζόμενος ωμολόγησεν ότι πράγματι αυτός είναι ο δράστης του φόνου του Δ. Βενέτη.[…]

Δέον να σημειωθεί ότι ο Βενέτης, καταγόμενος εξ Ηπείρου, διέμενε μετά του πατρός του εις Αθήνας, μόλις δε προ μηνών η μητέρα του με τα δύο τέκνα της είχον επιστρέψει από την Ουγγαρίαν όπου είχαν μεταφερθή ως όμηροι κατά την διάρκειαν του συμμοριτοπολέμου υπό των κομμουνιστών».