«Εκδήλωση μνήμης για τον Αγώνα των 16 χωριών της επαρχίας Φιλιατών (1958-1930)»

«Εκδήλωση μνήμης για τον Αγώνα των 16 χωριών της επαρχίας Φιλιατών (1958-1930)»

Την Κυριακή 9 Αυγούστου 2015 θα πραγματοποιηθεί στο Μνημείο του Αγροτικού Κινήματος, στο Κεφαλοχώρι (Γλούστα) η καθιερωμένη εκδήλωση τιμής και αναγνώρισης του Αγροτικού Κινήματος για τον Αγώνα των 16 χωριών της επαρχίας Φιλιατών (1858-1930) ενάντια στην τσιφλικοποίηση της περιοχής από τους ντόπιους αγάδες.

Η εκδήλωση διοργανώνεται από την Ομοσπονδία Μουργκάνας, σε συνεργασία με τον Δήμο Φιλιατών και τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Θεσπρωτίας-Πρεβέζης και στα πλαίσιά της θα πραγματοποιηθεί ομιλία με θέμα «Τα μονοπάτια της Θεσπρωτίας» από τον κ. Μιχάλη Πασιάκο.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Θεία Λειτουργία στον Άγιο Δημήτριο Κεφαλοχωρίου, χοροστατούντος του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Παραμυθίας, Φιλιατών, Γηρομερίου και Πάργας, κ.κ. Τίτο.

10.30 π.μ.: Επιμνημόσυνη δέηση – Κατάθεση Στεφάνων
11.00 π.μ.: Σύντομοι χαιρετισμοί από:
τον Δήμαρχο Φιλιατών, κ. Σπύρο Παππά
τον Γενικό Διευθυντή του Α.Σ.Π.Θ., κ. Βασίλη Παρόλα
την Πρόεδρο της Ομοσπονδίας Μουργκάνας, κ. Ζωή Ντρούκα
11.30 π.μ.: Ομιλία του κ. Μιχάλη Πασιάκου με θέμα «Τα παλιά μονοπάτια της Μουργκάνας»

Το ιστορικό του ξεσηκωμού

Η απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους άφησε έξω από τα όρια του μικρού ελληνικού κράτους την περιοχή μας, όπως και ολόκληρη την Ήπειρο.

Το 1860 οι αγάδες των Φιλιατών με ενέργειές τους στην τουρκική διοίκηση των Ιωαννίνων, κατορθώνουν ν' ανακυρήξουν τσιφλίκια τους τα 16 χωριά της Μουργκάνας: Τσαμαντάς, Μπαμπούρι, Λια, Λίστα, Γλούστα, Τσαρακλιμάνι, Κούτσι, Λεπτοκαρυά, Μπράνια, Λύκου, Ραβενή, Κόκκινο Λιθάρι, Μαλούνι, Κεραμίτσα, Λίμποβο, Κοκκινίστα καθώς επίσης και τους 'Aγιους Πάντες με την περιοχή τους. Διεκδικητές των 16 χωριών είναι κυρίως οι δύο ισχυρές οικογένειες των Ντεμάτων και των Σεϊκάτων.

Μπροστά στον κίνδυνο να χάσουν τις περιουσίες τους και να γίνουν κολήγοι των αγάδων, οι κάτοικοι ξεσηκώνονται. Κινούνται προς όλες τις κατευθύνσεις. Πολυμελής επιτροπή πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη και πετυχαίνει την έκδοση σουλτανικού φιρμανίου που ακυρώνει τις διεκδικήσεις των αγάδων. Χειρίζεται το θέμα με ευστροφία και πολιτικότητα. Επικαλείται το γεγονός ότι οι κάτοικοι της περιοχής είχαν διατηρήσει άθικτα τα προνόμιά τους και μετά το 1611, όταν σε άλλες περιοχές είχαν καταργηθεί. Δικαιούνται λοιπόν όσα τους είχαν παραχωρηθεί αρχικά σε σχέση με την περιουσιακή τους κατάσταση. Αυτά έλεγε το φιρμάνι.

Στο περίφημο όμως «ντοβλέτι» η ζυγαριά της δικαιοσύνης ήταν πάντα ελλιποβαρής προκειμένου για τον δύστυχο ραγιά. Έτσι οι διεκδικητές με διάφορες μηχανορραφίες κατάφεραν να πετύχουν αναστολή της απόφασης. Τότε οι κάτοικοι ριψοκινδυνεύουν ένα παράτολμο, για τις συνθήκες της εποχής, διάβημα. Χίλιοι από αυτούς κατεβαίνουν στα Γιάννινα. Εκεί, αψηφώντας απειλές, συλλήψεις, οργανώνουν συλλαλητήριο μπροστά στο τουρκικό διοικητήριο, ζητώντας την εφαρμογή του νόμου (1864).

Οι συγκυρίες όμως ήταν τώρα αντίξοες. Η πρόσφατη προσάρτηση της Επτανήσου στην Ελλάδα, περιοχή γειτονική στην Ήπειρο, είχε ως αποτέλεσμα να κάνει καχύποπτη την τουρκική διοίκηση απέναντι των Ελλήνων και να σκληρύνει την στάση της. Αντιμετώπισαν αναβλητικότητα και υπεκφυγές με συνέπεια να γυρίσουν στα χωριά τους με άδεια χέρια. Δεν τους έμενε τώρα πια παρά να διαφεντέψουν μόνοι το δίκιο τους. Τούτη η γη ήταν δική τους. Την είχαν ποτίσει με τον ιδρώτα και το αίμα τους και ήταν αποφασισμένοι να την υπερασπίσουν με όλα τα μέσα, ακόμη και με τη βία. Έτσι και έκαναν. Αντιστάθηκαν με πείσμα στις επιδρομές των αγάδων στα χωριά τους, στους εμπρησμούς σπιτιών, στις εκτοπίσεις οικογενειών που έγιναν στο Φατήρι, στο Λίμποβο, στου Λια, στη Γλούστα, στο Γαρδίκι και αλλού. Στα Γιάννινα είχαν αφήσει, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, τα γεωργικά τους εργαλεία αρνούμενοι να δουλέψουν σαν κολήγοι στα κτήματα που ήταν ιδιοκτησία τους.

Οι καταπιέσεις και οι διωγμοί ανάγκασαν πολλούς κατοίκους των χωριών να εγκαταλείψουν τον τόπο τους. Περισσότεροι από χίλιοι κατέφυγαν στην περιοχή των Ιωαννίνων, στην Πελοπόννησο και στην Θεσσαλία. Παρ' όλα αυτά οι κάτοικοι των 16 χωριών συνέχισαν τους αγώνες τους. Πάλαιψαν, υπέφεραν, ματώθηκαν μα δε λύγισαν. Και ήρθε επιτέλους η απελευθέρωση. Στις 29 Ιουνίου 1913 μια πάνδημη συγκέντρωση των κατοίκων στη Γλούστα και μέσα σε μια πανηγυρική ατμόσφαιρα κηρύσσει άκυρα τα προνόμια των αγάδων. Εκλέγεται επιτροπή αγώνα με πρόεδρο τον Χρήστο Χρηστοβασίλη και μέλη τον αρχιμανδρίτη Δωρόθεο Μπέσια από του Λια, το Νικόλαο Νίτσο και άλλους αντιπροσώπους από τα 16 χωριά. Συντάσσει την ίδια μέρα μακροσκελές υπόμνημα και το υποβάλλει στην κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου. Ζητάει σ' αυτό άμεση αποκατάσταση των δικαιωμάτων τους και την απαλλαγή τους από κάθε νομική αμφισβήτηση.

Χρειάστηκαν -αλίμονο!- άλλα 17 χρόνια για να δικαιωθεί, μέσα στο ελεύθερο πια ελληνικό κράτος, ο τόσος μακρύς και τραχύς αγώνας τους! Επί τέλους, τον Ιούνιο του 1930 γίνεται με απόφαση του Πρωτοδικείου Ιωαννίνων η οριστική ρύθμιση του θέματος υπέρ των κατοίκων της περιοχής. Το κείμενο της απόφασης -50 δακτυλογραφημένες σελίδες!- γεμάτο από νομικίστικους όρους, στέκεται αδύναμο να εκφράσει τους αγώνες και τις αγωνίες δύο ολόκληρων γενεών!

(ΝΙΚ. Α. ΣΚΟΠΑΣ, "Η περιοχή Μουργκάνας", Αθήνα 1985 - απόσπασμα από το 4ο κεφάλαιο, σελ. 25-28)