Σχολεία για όλους: υπάρχει ελπίδα;

Σχολεία για όλους: υπάρχει ελπίδα;

της Θάλειας Θεοδωρίδη

«Δεν υπάρχει τίποτε πιο άνισο, από την ίση μεταχείριση των ανίσων» - Αριστοτέλης

Στον απόηχο μιας ακόμη, Παγκόσμιας Ημέρας..

Πέρασε και φέτος η Ημέρα για την Αναπηρία, 3 Δεκέμβρη… Κάθε χρόνο, τέτοια μέρα, γίνονται εκδηλώσεις και αφιερώματα σε άτομα με ειδικές ανάγκες, ημερίδες με γιατρούς, παιδαγωγούς, φορείς κλπ. Κάθε χρόνο, τέτοια μέρα συγκινούμαστε και δακρύζουμε από το ψυχικό σθένος των ανθρώπων με αναπηρία. Κάθε χρόνο, τέτοια μέρα γίνονται εξαγγελίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για το δικαίωμα των αναπήρων να έχουν πρόσβαση παντού και για την ενσυναίσθηση που πρέπει να έχουμε. Κάθε χρόνο, τέτοια μέρα αισθανόμαστε, «τυχεροί» που δεν έχουμε κάποια αναπηρία.

Οι υπόλοιπες ημέρες του χρόνου

Τι γίνεται, λοιπόν, μετά το πέρας των εκδηλώσεων και των αφιερωμάτων για τους ανθρώπους με αναπηρία και τις οικογένειές τους; Μάλλον, τίποτε. Εμείς, σκουπίζουμε τα δάκρυά μας και η ζωή συνεχίζεται γι΄ αυτούς, όπως πρώτα. Με δυσκολίες να αντεπεξέλθουν στην απλή, καθημερινή ρουτίνα: να βγουν από το σπίτι, να φοιτήσουν στο σχολείο, να κάνουν κοινωνικές δραστηριότητες, να σπουδάσουν, να εργαστούν, ανάλογα με τη μορφή της αναπηρίας.

Σαφάρι επιβίωσης

Μια ματιά γύρω μας, αρκεί, για να αντιληφθούμε το μέγεθος των δυσκολιών για τους αναπήρους. Όσοι έχουν σωματικές αναπηρίες βιώνουν στο έπακρο την αγωνία για λίγη αυτονομία, να βγουν μια βόλτα με ασφάλεια, να βρούνε ράμπα στο πεζοδρόμιο ή και να βρούνε πεζοδρόμιο που να μην έχει γίνει «προέκταση» κατοικίας ή καταστήματος, να διασχίσουν το δρόμο με ασφάλεια, να ψωνίσουν, να μπούνε σε δημόσιες υπηρεσίες, να βρούνε πάρκιγκ για το αυτοκίνητο, να νοικιάσουν ένα κατάλυμα με προδιαγραφές ΑμεΑ, να βρούνε σχολείο με πρόσβαση … και δεν έχει τελειωμό ο κατάλογος.

Η αόρατη αναπηρία

Τα περιστατικά που συνήθως προσέχουμε, είναι αυτά που διαπιστώνουμε ιδίοις όμμασι. Αντιστεκόμαστε, όμως, να δούμε τη μη ορατή αναπηρία. Γινόμαστε «άπιστοι θωμάδες» και θέλουμε ν’ αγγίξουμε τις πληγές για να πιστέψουμε. Όμως, δεν υπάρχουν μόνο σωματικές αναπηρίες ή οφθαλμοφανείς περιπτώσεις. Διαταραχές του αυτιστικού φάσματος, σύνδρομα, σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες, ψυχικές αποκλίσεις κ.ά.: δεν είναι ορατά, όμως οι άνθρωποι αυτοί, είναι δίπλα μας και τραβάνε τη δική τους ανηφόρα. Πόσες φορές δεν έχουμε αποφανθεί για παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές ή μαθησιακές δυσκολίες ότι «είναι παλιόπαιδο», «είναι κακομαθημένο», «δεν τα παίρνει τα γράμματα», «είναι τεμπέλης», «το έχουν παραμελήσει οι γονείς»…. και τόσα άλλα… μέχρι να τα πετάξουμε στο περιθώριο, με μια τεράστια ταμπέλα αγκαλιά.

Το φιάσκο της «συνεκπαίδευσης»

Η σχολική επιβίωση ενός μαθητή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, είναι μια περίπτωση περίπλοκη. Η Ειδική Αγωγή είναι η μεγάλη πληγή του εκπαιδευτικού συστήματος. Απουσιάζει η συστηματική, ουσιαστική και θεσμοθετημένη, επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, όλων των ειδικοτήτων, ειδικά στην τεχνική εκπαίδευση, όπως επίσης, οι απαραίτητες δομές στις σχολικές μονάδες. Συχνά, απουσιάζει και η προθυμία για ενημέρωση. Απουσιάζει το εξειδικευμένο προσωπικό αλλά και το ειδικό βοηθητικό προσωπικό. Η έννοια της ένταξης και της διαφοροποιημένης διδασκαλίας, έμεινε μόνο στη θεωρία και έγινε ταυτόσημη με την αφομοίωση της διαφοράς.

Φανταστείτε, σε ένα νηπιαγωγείο με 20-25 νήπια (και έναν εκπαιδευτικό), ένα παιδί ευφυές και λειτουργικό, που όμως έχει κάποια διαταραχή αυτιστικού φάσματος, χωρίς εξατομικευμένη υποστήριξη. Φανταστείτε, σε ένα τμήμα δημοτικού ένα μαθητή με υπερκινητικό σύνδρομο στη διάρκεια του μαθήματος ή του διαλείμματος. Φανταστείτε αυτά τα παιδιά στο γυμνάσιο και στο λύκειο… ή μάλλον, αυτό είναι πολύ δύσκολο γιατί συνήθως δεν κατορθώνουν να φτάσουν εκεί. Εγκαταλείπουν το σχολείο ή καλύτερα το σχολείο τους εγκαταλείπει. Κάποια στιγμή, το Υπουργείο Παιδείας θα πρέπει να μας δώσει τα ποσοστά επιτυχίας αυτών των μαθητών, αλλά και τα ποσοστά σχολικής διαρροής.

Αν έχεις τύχη…διάβαινε

Τα σχολεία στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ουσιαστικά, κλείνουν την πόρτα στους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Η ανεπάρκεια υποστηρικτικού πλαισίου, η άγνοια, η ύλη, οι εξετάσεις, οι επιδόσεις, το όριο απουσιών, στην πράξη είναι απαγορευτικά. Ο νόμος αξιολογεί το είδος αναπηρίας, τυποποιεί τους μαθητές σε κατηγορίες… κι αν έχεις τύχη.. διάβαινε.

Για παράδειγμα, ένας μαθητής με αναπτυξιακή διαταραχή και διάσπαση προσοχής, για να προαχθεί, υποχρεώνεται να φοιτήσει σε πλήρες ωράριο, με την ίδια ύλη και μέθοδο διδασκαλίας. Κατά τ’ άλλα το σύστημα, του δίνει το δικαίωμα να δώσει προφορικές εξετάσεις… αν βέβαια, έχει αποκομίσει κάποια γνώση και δεν έχει κοπεί από τις απουσίες. Δώρον άδωρον! Μόνο χάρη στο φιλότιμο και στη στήριξη, αρκετών εκπαιδευτικών, κάποια παιδιά κατορθώνουν να τελειώσουν το λύκειο. Οι υπόλοιποι, κάνουν ένα πέρασμα από τα ΕΠΑ.Λ. και γεμίζουν τους πίνακες απορριπτέων.

Ίσοτιμία κι όχι ισονομία

Η εφαρμογή του νόμου δεν εξασφαλίζει, απαραίτητα, τη δικαιοσύνη στα θέματα που αφορούν τους ανθρώπους με αναπηρία. Οι προφορικές εξετάσεις ή το ποσοστό επιλογής τους σε μια σχολή ή σε μια θέση εργασίας ή τα επιδόματα, που πρέπει να καλύψουν υπέρογκες δαπάνες περίθαλψης, αποκατάστασης, ειδικής αγωγής κλπ, δε λύνουν το πρόβλημα της προσβασιμότητας. Τα «προνόμια» που χορηγεί το κράτος, απλώς, μοιάζουν με έπαθλο για τους ελάχιστους, που θα τερματίσουν στο μαραθώνιο.

Οι εξαιρετικές περιπτώσεις ανθρώπων με αναπηρία, που κατόρθωσαν το αδύνατο δεν αναιρούν το ζήτημα, που παραμένει για την πλειονότητα: η απουσία συνθηκών συνύπαρξης, μας έχει καθηλώσει σε μια κοινωνική αναπηρία. Η παροχή ισότιμων ευκαιριών θα πρέπει να ξεκινήσει από τη διαμόρφωση συνθηκών που να εξασφαλίζουν πρόσβαση, σε όλα όσα ένας άνθρωπος χρειάζεται για να ζει «αν θέλει, να λέγεται άνθρωπος».